Türkmen Edebiyatının Özellikleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-21-2012

Türkmen edebiyatının özellikleri

XI

asırda Oğuzların batıya doğru giderken geride bıraktıkları boylardan oluşan Türkmenler, yazılı edebiyatlarının ortaya çıkışı(XVIII

yüzyıl)'ndan önce zengin halk edebiyatı mahsullerine sahiptiler

Bunlar, destanlar, masallar, atasözleri, bilmeceler ve türkülerdi

Hepsinde halkın hayat tarzı, işleri, örf ve âdetleri gibi konular işlenmiştir

Türkmen destanları hem nazım hem de nesirle ifade edilmiş, destan kahramanlarının iç dünyalarına önem verilmiştir

Bunların başlıcaları, Göroğlı, Hüyrlukga Hemra ve Şasenem Garıp'tır

Göroğlı'nın Türkmenler arasında yayılması, psikolojik olarak onlarda derin tesirler bırakmış; kahramanlık, vatanperverlik ve mücadele hislerini kuvvetlendirmiştir

Masallar, genellikle tipik Türk masallarının özelliklerini taşırlar

Kahramanların en küçüğü, karakterce diğerlerinden daha kuvvetli ve beceriklidir

Hayvanlar, masallarda büyük rol oynarlar ve çoğunda konuşurlar

Tipler, çok kuvvetlidir

En fazla kullanılan sayı, "yedi" ve "kırk"tır

Türkmenler, zengin bir atasözü hazinesine sahiptirler

Hayat felsefeleri, kısa cümleler içerisinde çok güzel bir şekilde özetlenmiştir

Bilmecelerde genellikle Türkmenlerin kendi hayatlarında kullandıkları şeylerin isimlerine yer verilmiştir

Türkmen halk edebiyatında en geniş yeri tutan türküler, asırlar boyunca ozanlar tarafından söylenegelmiş; hepsinde sevgi, kahramanlık, tabiat güzelliği ve hayvanlara, özellikle atlara, geniş yer verilmiştir

s

Türkmen yazılı edebiyatının ortaya çıkışından önce kaleme alınmış kaynaklardan olan Dîvânü Lûgati't-Türk'te, Kıpçak gramer ve sözlüklerinde (meselâ Bülgatü'l-Müştâk) Türkmence unsurlardan bahsedilmektedir

Ebu'l-Gâzî Bahâdır Han'ın XVII

asırda yazmış olduğu Şecere-i Terâkime adlı eserde üç Türkmence şiir bulunmaktadır

Türkmenler, 1928'e kadar Arap alfabesine dayanan bir yazı sistemi kullanmışlar, 1928'de Lâtin esasına dayanan bir yazı sistemini kabul etmişler, 1940'ta Rus (Kiril) alfabesine geçirilmişlerdir

Türkmenistan Meclisi, 12 Nisan 1993 tarihinde aldığı bir kararla Lâtin alfabesini esas alan yeni Türkmen alfabesine geçmeyi kabul etmiş; bu alfabe 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren resmen kullanılmaya başlanmıştır

10-21-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türkmen Edebiyatının Özellikleri Türkmen edebiyatının özellikleri XI asırda Oğuzların batıya doğru giderken geride bıraktıkları boylardan oluşan Türkmenler, yazılı edebiyatlarının ortaya çıkışı(XVIII yüzyıl)'ndan önce zengin halk edebiyatı mahsullerine sahiptiler Bunlar, destanlar, masallar, atasözleri, bilmeceler ve türkülerdi Hepsinde halkın hayat tarzı, işleri, örf ve âdetleri gibi konular işlenmiştir Türkmen destanları hem nazım hem de nesirle ifade edilmiş, destan kahramanlarının iç dünyalarına önem verilmiştir Bunların başlıcaları, Göroğlı, Hüyrlukga Hemra ve Şasenem Garıp'tır Göroğlı'nın Türkmenler arasında yayılması, psikolojik olarak onlarda derin tesirler bırakmış; kahramanlık, vatanperverlik ve mücadele hislerini kuvvetlendirmiştir Masallar, genellikle tipik Türk masallarının özelliklerini taşırlar Kahramanların en küçüğü, karakterce diğerlerinden daha kuvvetli ve beceriklidir Hayvanlar, masallarda büyük rol oynarlar ve çoğunda konuşurlar Tipler, çok kuvvetlidir En fazla kullanılan sayı, "yedi" ve "kırk"tır Türkmenler, zengin bir atasözü hazinesine sahiptirler Hayat felsefeleri, kısa cümleler içerisinde çok güzel bir şekilde özetlenmiştir Bilmecelerde genellikle Türkmenlerin kendi hayatlarında kullandıkları şeylerin isimlerine yer verilmiştir Türkmen halk edebiyatında en geniş yeri tutan türküler, asırlar boyunca ozanlar tarafından söylenegelmiş; hepsinde sevgi, kahramanlık, tabiat güzelliği ve hayvanlara, özellikle atlara, geniş yer verilmiştirs Türkmen yazılı edebiyatının ortaya çıkışından önce kaleme alınmış kaynaklardan olan Dîvânü Lûgati't-Türk'te, Kıpçak gramer ve sözlüklerinde (meselâ Bülgatü'l-Müştâk) Türkmence unsurlardan bahsedilmektedir Ebu'l-Gâzî Bahâdır Han'ın XVII asırda yazmış olduğu Şecere-i Terâkime adlı eserde üç Türkmence şiir bulunmaktadır Türkmenler, 1928'e kadar Arap alfabesine dayanan bir yazı sistemi kullanmışlar, 1928'de Lâtin esasına dayanan bir yazı sistemini kabul etmişler, 1940'ta Rus (Kiril) alfabesine geçirilmişlerdir Türkmenistan Meclisi, 12 Nisan 1993 tarihinde aldığı bir kararla Lâtin alfabesini esas alan yeni Türkmen alfabesine geçmeyi kabul etmiş; bu alfabe 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren resmen kullanılmaya başlanmıştır