Eklem Hastalıkları

Romatizma

Vücudumuzun hareket etmesini sağlayan kaslar, kemikler, eklemler ve bu yapıları birleştiren bağlarda ön planda ağrı ve hareket kısıtlılığına bazen de şişlik ve şekil bozukluğuna neden olan hastalıklara genel olarak romatizma adı verilmektedir
Romatizma tek bir hastalık değildir 200'e yakın hastalık bu sınıfa girer Eklem romatizmaları (osteoartrit, romatoid artrit), yumuşak doku romatizmaları (fibromiyalji, boyun ağrısı, bel ağrısı) ve kemik erimesi (osteoporoz) bunlar arasında en sık görülenleridir
Romatizmal hastalıklar genel olarak kadınlarda daha sık görülmekte ve yaş ilerledikçe sıklığı artmaktadır
Bununla birlikte erkeklerde daha sık görülen (gut, ankilozan spondilit) ya da ön planda gençlerde görülen (örnek: sistemik lupus eritematozus) hastalıklar da vardır Romatizmal hastalıklar çocukluk çağında da görülebilir
Romatizmal hastalıkların önemli bir bölümünün kesin nedeni bilinmemektedir
Çoğunlukla bulaşıcı-mikrobik değildir
Kalıtsal özellikler (genetik yatkınlık) bazılarında önem taşır
Eklemlerdeki yükü artıran şişmanlık ya da damar yapısını bozan sigara kullanımı gibi dış etkenlerin engellenmesi romatizmalı hastalar için de yararlıdır
Bazı iltihaplı romatizmal hastalıklar kas-iskelet sistemi dışında derimizi (kızarıklık, döküntü), iç organlarımızı (akciğer, böbrek, beyin vb) etkileyebilir
Bütün sağlık sorunlarında olduğu gibi romatizmal hastalıklarda da en uygun tedavinin yapılabilmesi için ilk aşamada hastalığa doğru teşhisin konulması gereklidir Romatizmal hastalıklara özellikle erken dönemde teşhis konulması güç olabilir ve hastanın bir süre konunun uzmanı tarafından tetkik edilmesi ve izlenmesi gerekebilir Romatizmal hastalıkların belirtileri zaman içinde değişiklik gösterebilir
Romatizmal hastalığı olan her hasta için kişisel bir tedavi planı yapılması gerekir Başka bir hasta için yararlı olan ilaçlar ya da tedavi girişimleri sizin için uygun olmayabilir Doktorunuz tarafından önerilmeyen tedavileri uygulamanız sizin için yararsız ve tehlikeli olabilir, uygun tedavinin yapılması gecikebilir
Romatizmal hastalıkların bir bölümünde hastalık çok uzun süre devam edebilir Bu hastalıklara müzmin (kronik) hastalıklar denir Bu durumda tedavininin de uzun süreceğini ve verilen ilaçların hekim kontrolünde sürekli alınması gerektiğini unutmayınız Yapılan tedaviler hastalığı tamamen yok etmese dahi günlük yaşamınızın ağrısız ve rahat olmasını sağlamayı amaçlamaktadır
Romatizmalı hastaların hastalıkları ve kullandıkları ilaçlar konusunda bilgi edinmeleri yaşamlarını olumlu yönde etkiler Kullanılacak ilaçların olası bilinmesi yararlıdır

Romatizmal Hastalıklarda Tedavi

Romatizmal hastalığın tedavisi hastalığa ve hastaya göre değişir, her hastaya kişisel bir tedavi planı yapılması gerekir Doktor tarafından önerilmeyen tedaviler yararsız ve tehlikeli olabilir, uygun tedavinin yapılması gecikebilir hatta hastalığın ilerlemesine neden olabilir
Romatizmal hastalıklarda da en uygun tedavinin yapılabilmesi için hastalığa erken ve doğru teşhisin konulması gereklidir Romatizmal hastalıklara erken dönemde teşhis konulması güç olabilir ve hastanın bir süre konunun uzmanı tarafından tetkik edilmesi ve izlenmesi gerekebilir Romatizmal hastalıkların belirtileri zaman içinde değişiklik gösterebilir Şikayetin olmadığı veya çok azaldığı dönemleri hastalığın alevlenip şikayetlerin arttığı dönemler izler
Romatizmal hastalıkların bir bölümü çok uzun süre devam edebilir, bazılarının tedavisi uzun sürebilir ve zordur Bu hastalıklara müzmin (kronik) hastalıklar denir Bu hastalara tedavi de verilen ilaçlar ve fizik tedavilerin doktor kontrolünde sürekli alması gereklidir Yapılan tedaviler hastalığı tamamen yok etmese dahi hastalığın ilerlemesini önleyerek günlük yaşamın ağrısız ve rahat olmasını sağlamayı amaçlamaktadır
Eklemlerdeki yükü artıran fazla kiloların verilmesi, doktor tarafından önerilen egzersizlerin düzenli yapılması veya damar yapısını bozan sigara kullanımının bırakılması bazı romatizmalı hastalar için çok önemlidir
Romatizmalı hastaların hastalıkları, kullandıkları ilaçlar ve ilaçların olası yan etkilerini bilmesi hasta açısından çok önemlidir

Romatizma ve Kadınlar

Araştırmada, iltihaplı romatizmal hastalıklardan “Romatoid artrit”e bin kişiden 4’ünde rastlandığı, hastalığın kadınlarda erkeklere göre çok daha sık görüldüğü belirlendi Araştırmacılar, gelişmiş ülkelerde bu oranın yüzde 1-2 olduğuna dikkat çekerek, bu durumun o ülkelerde yaşam süresinin daha uzun olmasıyla ilişkili olabileceğini vurguladılar

İncelenen bireylerde yaşamı boyunca en az bir kez bel ağrısı geçirme sıklığı yüzde 46 bulundu Bunların yüzde 67’sinin kadın olduğu ve bel ağrısının en çok ev kadınlarında görüldüğü ortaya çıktı Araştırmada ayrıca bel ağrısı çekenlerin yüzde 15’inin çekme, balık bağlama, akupunktur gibi alternatif yöntemlere başvurdukları, alternatif metodlara yönelenlerin çoğunluğunu da erkeklerin oluşturduğu belirlendi Araştırmada, çok doğum yapmak ve çok sigara içmek bel ağrısıyla ilişkili bulundu

Romatizmanın nedeni nedir? Romatizmadan korunmak için ne yapılabilir?

Çoğu romatizmal hastalıkta genetik yapı önem taşır Yani bazı genlerin varlığı romatizmaya yatkınlık yaratır Çevresel koşullar, enfeksiyon etkenleri ve bilemediğimiz bazı durumlarda, genetik olarak romatizmaya yatkın kişilerde hastalık ortaya çıkabilir Yani romatizmal hastalıkların nedeni hala tam bilinmiyor ve önlem alabilmek gibi bir durum da söz konusu değil

Çocuklarda romatizma görülür mü?
Evet Çocukluk yaş grubuna özgü romatizma tipleri var Çok küçük yaşlarda bile başlayabilir Eğer erken teşhis edilip tedavi edilmezse kalıcı sakatlıklara ve gelişme geriliğine neden olabilir

Romatizma tedavisi ne kadar sürer? Tamamen geçer mi?

Romatizma şeker hastalığı ve hipertansiyon gibi kronik bir hastalıktır Bu nedenle tedavi belli bir süre değil, ömür boyudur Hastalığın şiddetine göre zaman zaman az, zaman zaman çok ilaç kullanmak gerekebilir Tamamen hastalığı ortadan kaldırmak mümkün olmaz ama kontrol altına alınabilir Kontrol altındaki hastalık birden alevlenebilir, bu nedenle hiçbir yakınma olmasa dahi sürekli hekim takibi gerekir

Tedavide ne tür ilaçlar kullanılır, egzersizin yararı var mı?

Tedavide romatizmanın temel etkili ilaçları ve yardımcı ilaçlar kullanılır Temel etkili ilaçlar bağışıklık sistemi üzerine etkilidir Düzenli hekim takibi, kan testleri takibi gerektirir Kortizon çok sık kullandığımız, kimi zaman hayat kurtarıcı bir ilaçtır Bu önemli ilaçların mutlaka doktor kontrolünde kullanılıp, doktor kontrolünde bırakılması gerekir Hem hap olarak hem de iğne şeklinde ilaçlar mevcut Son yıllarda geliştirilen ilaçlarla romatizma tedavisinde çığır açılmıştır diyebiliriz
Egzersiz mutlaka gerekir Hareketleri sınırlanmış eklem ve omurganın esnekliğine kavuşması için, kas ağrılarında spazmın çözülmesi için büyük önem taşır

Kaplıca tedavisi romatizmaya iyi gelir mi?

Genel olarak iltihaplı eklem romatizmalarına kaplıca ve sıcak uygulamalar iyi gelmez Hatta aktif hastalık esnasında yakınmaları daha da artırabilir Kireçlenmede faydası vardır Kaplıcaya gitmeye karar vermeden önce hekim onayı alınması gerekir

Bitkisel Tedavi

Deve tabanı, eklem yerleri ve romatizma hastalığına da çok iyi gelir

Ayak Burkulması

Ayak bileğindeki bir yada daha fazla bağın kısmi yırtılması veya gerilme ve kopmasıdırİki bağın birden zarar görmesi tek bağın yaralanmasından daha büyük bir yaralanmaya yol açar

Nedenler:

Ayak bileği ekleminin her iki yanından aşırı zorlanması ökçe kemiği ve ayak bileğinin normal yuvasından gelerek çıkması veya zorlanmasıEklemi yerinde tutan bağların gerilmesi bazen yırtılması

Riski arttıran nedenler:

-Eski ayak bileği sakatlığı
-Ayak bileği yan kısımlarının zorlandığı spor türleri Taekwondo futbol, basketbol, kayak gibi sporlara katılımUzun atlama ve yüksek atlama gibi ayak bileğini burkulmaya zorlayan branşlarAtlayışlarda sıklıkla ayağın yan tarafına düşülür
-Zorlama meydana geldiği zaman ayak yan kısımlarının yer değiştirmesini önleyecek desteklerden yoksun ayakkabı kullanımı
-Zayıf kas veya kondisyon
-Kontak sporlara katılımlarda yetersiz bandajlama
-Kötü zemin

Nasıl Önlenir?

-Spor türüne uygun kondisyon programına katılmak
-Yarışma ve antrenmanlardan önce ısınma
-Yarışma ve antrenmanlardan önce destek bandaj veya flaster tespiti
-Uygun koruyucu ayakkabılar giyimi
-Önemli ayak bileği sakatlıklarından sonra 12 ay aktiviteler süresince sağlam desteklerle ayak bileğini koruyun

Ayak bileği burkulması sonrası ayak bileğinde;

• Ağrı
• Şişme
• Kızarıklık, birkaç gün sonra morarma
• Dokununca hassasiyet
• Ağırlık verirken ağrı ve üzerine basamama

Bu belirtilerden herhangi biri varsa, şiddetli olmasa bile mutlaka doktora başvurun

İLK MÜDAHALE

Eğer sadece basit bir burkulma ise, ne yapacağız??
En önemlisi o bölgeye hemen baskı uygulamaktır (soğuk uygulamasından önemli !) Ama bu özenli bir uygulama olmalı ve sadece burkulan bölgeye! Bileğin her tarafını sarıp bırakmak olmaz ! Yoksa bilek yine şişer Şişme iç kanamadır ve bölgenin iyileşmesini çok geciktirir Bu nedenle yumuşak bir malzeme ile (mesela bir çift çorap) bölgeye baskı uygulamalı ve o şekilde bandajlamalıdır Bandajı ayağın altından geçirerek 8 şeklinde yapınız Varsa bir sünger de baskı için kullanılabilir Baskının çok sert olması gerekmez, sadece doğru bölgeye uygulanmalıdır Ayak ilk 24 saat içinde mümkün olduğunca kalp seviyesinden daha yüksekte tutulmaya çalışılarak dinlenilmelidir Eğer burkulma anında buz varsa onu da kullan, ama buzun kırılmış olması ve torbanın ayağın biçimini alması gerekir, çünkü baskı uygulamasını engellememelidir Buzun etkisi basınç uygulamasının aynıdır, damarlar daralır ve kanama azalır Buzu sakın doğrudan deri üzerine uygulama, arada bir bez bulunsun Buza dayanabildiğin kadar dayan sonra baskı uygulamaya devam! Bu ikisini dönüşümlü olarak uygulamak en iyi sonucu verir
Bu süre içinde sıcaktan olabildiğince kaçın, bileğini sıcak suya sokma veya ısıtıcı kremler kullanma sakın! Alkol alma, aspirin gibi kanı sulandırıcı ilaçlar alma En az 24 saati böyle dinlenerek geçireceksin Eğer ağrı azalmaz, ve geceyi iyi geçiremezsen sabaha doktora gitmelisin

Ayak bileği yaralanmalarının büyük kısmı iyi bir muayeneye basit bir röntgen eklenmesi ile yeterli derecede değerlendirilebilir Nadiren tomografi veya MR gerekebilir

Tedavi

En sık görülen yaralanma dış bağ yırtılmalarıdır Çok hafif olanları (grade I) dışında büyük çoğunluğuna alçı uygulanması gerekir Alçı uygulanmayan vakalarda bağlar tam formunda iyileşemez ve ayak bileğinde sürekli burkulmalar olur Ayak bileğinin fizyolojik öne-arkaya hareketine yuvarlak bir hareket eklenir Bu da zamanla kireçlenmeye neden olur Günümüzde üzerine kolaylıkla basılabilen, banyo yapılabilen, üzerine ayakkabı giyilebilen alçı teknolojileri nedeniyle risk almak son derece anlamsız hale gelmektedir Alçı süresi yaralanmanın ağırlığına göre 3-6 haftadır Çok ciddi olanlarda ameliyat gerekebilir

İç bağlar nadiren yırtılır ve büyük kısmına cerrahi müdahale gerekir Aksi halde bağ iyileşmez ve dış bağ yırtıklarına benzer biçimde öğütücü bir hareket gelişir ve kısa süre (1-3 yıl) ciddi kireçlenmeler oluşur

Fibulanın ayak bileği ekleminin dış kısmındaki bölümüne dış malleol denir Dış malleol kırıkların tek başına ve kaymamış ise 6 hafta süren bir alçı yeterlidir Dış malleol kırıkları iç bağ yırtığı ile birlikteyse kısa süreli bir çıkık oluşur Çekilen filmlerde çıkık yerine oturmuş olarak görülse bile operasyon mutlaka gerekir

Tibianın eklemin iç desteğini oluşturan kemik çıkıntısın iç malleol denir Buranın kırıklarının büyük çoğunluğu ameliyatı gerektirir

Zamanında tedavi edilmeyen bağ yaralanmalarına ait problemlerde rekonstriksiyon ameliyatları gerekebilir

Çıkıklar

Bir eklemi oluşturan kemiklerden bir veya hepsinin birbiri üzerinde yer değiştirerek normal eklem ilişkisinin değişmesine "ÇIKIK"denir
Çıkık ile eklem kapsülü denen eklemi çevreleyen zar bağları da yırtılabilir Bu ise sık sık çıkıklara, burkulmalara yol açar Çıkık olan eklemde ağrı, şişlik, hareket sınırlılığı vardır Çıkık eklemi bükme ile eklemin tekrar eski çıkık durumuna geldiği görülür

Dikkat Edilecekler

-Çıkık olan eklemi yerine koymaya çalışmayınız
-Kırıkta olduğu gibi çıkık eklemi bir şekilde tespit ediniz
-Çıkıktan şüphelendiğiniz zaman eklemde ve onun yanındaki kemiklerde kırığın, eklem bağında yırtığın da olabileceğini unutmayınız

Yapılması gerekenler

-Çıkık eklem üzerinde yarım saat havluya sarılı buz torbası koyunuz
-Kalp seviyesinin üzerinde tutunuz
-En yakın sağlık merkezine götürünüz

Tekrarlayan Omuz Çıkıkları

İlk omuz çıkığı genellikle oldukça büyük bir travmayla olur Yeterli tedavi olmuş veya olmamış kişilerde ikinci ve sonraki çıkıklar şaşırtıcı derecede kolay olabilir İlk çıkık sonrası tedavi kurallarına uygun yapılmış bile olsa yeniden çıkma olasılığı vardır Özellikle ilk çıkık 20 yaş altında olmuşsa % 80 nin üzerinde yeniden çıkık olasılığı vardır 40 yaş sonrası ilk omuz çıkığı geçiren hastalarda tekrarlayıcı çıkık oranı %20 lere iner

İlk çıkık sırasında omuz sabitliğini sağlayan dokuların bir kısmının iyileşememesi yeniden çıkığa neden olur Bunlardan en sık görüleni labrum denen kıkırdak desteğin kemiğe yapışma yerinden ayrılmasıdır (omuz anatomisine bakınız) Ayrıca omuz kapsülündeki gevşemede ana nedenlerdendir Ayrıca humerus kemiğinin başındaki defektlerde sorumlu tutulmaktadır Bu problemlerin onarıldığı cerrahi müdahaleler sonrası bile yeniden çıkıklar görülebilmektedir

Tekrarlayan çıkıklar omuz ekleminde bozulma ve kireçlenmelere neden olurken omuz çevresi adele ve tendonlarda kalıcı hasarlar oluşturabilir Ayrıca beklenmeyen zamanlarda oluşan omuz çıkıkları ek sakatlıklara da neden olur Bütün bu nedenlerle tekrarlayan omuz çıkıklarında cerrahi tedavi önerilir

Tedavi yöntemleri

Değişik cerrahi tipleri vardır Bunların her birinin avantaj ve dezavantajları vardır Bir cerrahiden beklenen özellikler şunlardır;

• 1 Düşük nüks oranı
  2 Düşük komplikasyon oranı
  3 Düşük yeniden operasyon oranı
  4 İleride artrit olasılığı düşük
  5 Hareket kısıtlılığı yapmayan
  6 Eklem içinin görülmesine izin veren
  7 Yeniden çıkığa neden olan problemlerin giderildiği
  8 Vakaların büyük çoğunluğuna uygulanabilen olması

Genelde artroskobik % 80, açık operasyonlar ile % 85 ler civarında başarı sağlamaktadırlar Artroskobik cerrahi omuzda oldukça az cerrah tarafından yapılabilmektedir Teknik olarak oldukça zor ve özel bir eğitim gerektiren bir tekniktir

Biz İstanbul Ortopedi grubu olarak tekrarlayıcı omuz çıkıklarında artroskobik cerrahiyi tercih ediyoruz (Bkz: omuzda artoskobik cerrahi) Klasik travmatik öne çıkıklarda güncel tedaviler oldukça etkilidir Başarı oranı iyi ellerde %90 dır
Başarısız ilk cerrahiler sonrası yeniden cerrahi müdahale gerekebilir Burada seçilecek yönteme başarısızlık nedeninin iyi analiz edilmesi ile karar verilmelidir

Gut-Nikris Hastalığı

Gut hastalığı, daha çok 30- 45 yaş arası erkeklerde ve 55-70 yaşlarındaki kadınlarda görülen bir romatizmal hastalıktır
Vücutta pürin adı verilen ve hücre DNA’sında kullanılan bir nükleik asit vardır Pürin nükleik asitlerinin yıkılması sonucu kanda ürik asit oluşur Normal sağlıklı insanlarda ne kadar ürik asit oluşursa o kadar ürik asit idrar yoluyla atılır Böbreklerdeki bir bozukluktan yada fazla miktarda ürik asit üretilmesinden dolayı kanda ürik asit seviyesi artarsa gut hastalığı ortaya çıkar

Eğer bir nedenle, ürik asit atılamayıp kanda belirli bir düzeyin üstünde birikirse, çözünmüş durumdan katı hale geçebilir, diğer bir değişle kristalleşebilir Kristal halinde olan bu molekül bir süre sonura eklem, deri altı, böbrek gibi dokularda birikip bu dokuların yapısında değişikliklere sebep olarak fonksiyonlarını bozabilir
Kandaki aşırı ürik asit doygunluğu sonucu, doku aralıklarından geçerek eklem içi ve çevresi yapılarda biriken ürik asit burada hızla gelişen iltihaba sebep olarak eklemde sıvı artışına, kızarıklığa, hareket kısıtlılığına ve ağrılara yol açar En tipik olarak ayak baş parmağı, ayak bileği ve diz eklemleri tutulur Eklem ağrısı genellikle ağır bir yemekten sonra ortaya çıkar ve çok şiddetlidir Öyle ki hasta etkilenmiş bölgeyi yorgana bile değdiremez Akut gut bir gün içinde düzelir Ancak, tedavi edilmezse ağrılı nöbetlerin arası gittikçe azalır, ve hasta daha sık olarak gut nöbeti geçirmeye başlar Gut bazı eklemlerde ağrı, duyarlılık, kızarıklık, şişlik ve ısı artışı ile ani olarak gelişen, şiddetli ataklarla seyreden bir hastalıktır Genellikle her seferinde bir eklemi etkiler ve bu eklem çoğunlukla ayak başparmak eklemi olmaktadır Diz, dirsek ve el bileği gibi diğer eklemler de etkilenebilir Ataklar çok hızlı olarak gelişir ve ilk atak genellikle gece olur Tüm romatizma türleri içinde en ağrılı olanıdır Ataklar şu nedenlerle gelişebilir:

Çok fazla alkol alımı
Çok sıkı diyet ve açlık
Bazı yiyeceklerin fazla yenmesi
Operasyon geçirme (diş çekimi gibi basit bir girişim bile neden olabilir)
Ani, şiddetli bir hastalık geçirme
Aşırı yorgunluk ve herhangi bir nedenle aşırı derecede endişelenme
Eklem travması, yaralanma
Kemoterapi uygulanması
Diüretik ilaçların alınması

Gut’un tedavisi:

Tedavide öncelikle kanda ürik asit seviyesinin yükselmesine sebep olan faktörlerin tespit edilmesi ve bunların tedavisi gerekir Hastanın zayıflatılması, ürik asit yüksekliğine sebep olan ilaçların (aspirin, diüretik) dozunun ayarlanması, hiperglisemi (şeker hastalığı) varsa tedavisi genel sağlık açısından da gereklidir

Akut gut atağının tedavisinde kolşisin ve indometazin önemli ilaçlardır Kolşisin dozu günde 7 mg geçmemelidir İlk 24 saatten sonra doz 2-3 tablete düşürülür Ağrılı dönem geçtikten sonra 6-12 ay kadar günde1 tablet kolşisin kullanılır

Ayrıca sakatat, kırmızı et, sardunya, hindi, hamsi, somon balığı, ıspanak, fındık, fıstık kısıtlanması gereken gıda maddeleridir Alkol kullanımı yasaklanmalıdır