Ruh Bilimi

Ruhiyat ya da psikoloji (Yunanca ψυχολογία, psihologia: Ruhiyat), insan davranışlarını ve zihinsel süreçleri inceleyen bilim dalıdır Psikoloji diğer bilimlere kıyasla kısa bir geçmişe sahiptir Bu kısa süre içinde psikoloji değişik biçimlerde tanımlanmıştır İlk tanım "insan zihninin yapısının incelenmesi" biçimindeydi İnsan zihnini gözleyebilmenin olanaksızlığı karşısında psikologlar, psikolojiyi "gözlenebilen davranışların bilimsel incelemesi" biçiminde tanımlamışlardır İnsan zihninin davranış üzerindeki etkisini kabul etmeyen bu yaklaşıma, psikoloji içinde tepki oluşmaya başlamış, bellek süreçleri ve düşünme gibi zihinsel işlevleri inceleyen bilişsel psikoloji ortaya çıkmıştır

Bu gelişmeler günümüz psikolojisinin tanımını etkilemiştir Modern psikoloji günümüzde, davranışı ve davranışın altında yatan süreçleri bilimsel olarak inceleyen çalışma alanı olarak tanımlanır Bilişsel süreçleri doğrudan gözleme olanağı yoktur; organizmanın davranışları gözlenerek ya da nörolojik bulgular kullanılarak onların varlığı saptanır

Bilim olarak psikoloji

İnsan bir canlı olarak çevresine uyum sağlamak ve kendi içinde de dengeli bir gelişme eğilimi vardır Psikoloji de elde ettiği yasaları yine insana uygulayarak onun davranışlarını açıklamaya çalısır, önceden kestirmeye çalışır Böylece, insana bu gelişim ve uyum sürecinde yardımcı olabilir

Günümüzde psikolojinin bulgularından, çok değişik sahalarda yararlanılır Eğitim, tıp, ceride(basın-yayın) , ekonomi alanlarında psikolojik bilgilerin kullanımı, insanların daha başarılı olmasını sağlamaktadır Büyüme, gelişme, yetenekler, ilgi, zekâ, heyacan, bellek, düşünme, öğrenme konularında elde edilen psikolojik bilgilerin eğitim alanında kullanılmasıyla bu alanda başarı yükselmiş, daha sağlıklı, daha yeni bir eğitim anlayışı gelişmiştir Ayrıca Türkiye Eğitim Bilimleri Psikolojik Danışma ve Rehberlik ya da dengi bir bölümden diploma alanlar, eğitim fakültesi mezunu olarak resmi kurumlarda veya özel eğitim öğretim kurumlarında rehber öğretmen- psikolojik danışman olarak çalışmaktadırlar

Psikolojinin amaçları

* İnsan davranışlarını tanımlar ( Örneğin: Stres, vücudun çeşitli içsel ve dışsal uyaranlara verdiği otomatik tepki, Öğrenme, bireyin yaşantılar sonucu davranışlarda meydana gelen oldukça uzun süreli değişmelerdir gibi
* İnsan davranışlarını anlamaya ve açıklamaya çalışır Davranışın nedenini saptamaya çalışır Yani diğer bilimlerin yaptığı gibi neden-sonuç ilişkisini ortaya koymaya çalışır
* İnsan davranışlarını önceden kestirebilmek ( öngörü, tahmin ) ister
* İnsan davranışlarını etkilemek ve kontrol etmek ister ( ! )

Ekoller ve yaklaşımlar

1879’da Alman psikolog Wilhelm Wundt tarafından Leipzig’de kurulan psikoloji laboratuvarı ile psikoloji, deneysel bilim dalı unvanını kazanmıştır İlk psikoloji deneyleri burada yapılmıştır Psişik olaylar fizik olayları gibi incelenmeye çalışılmıştır Daha sonra Avrupa`nın değişik yerlerinde ve Amerika`da birçok psikoloji laboratuvarı açılmıştır

Psikoloji felsefeden ayrılıp bağımsız bir bilim haline geldikten sonra -kısmen de olsa- bazı filozofların düşünce biçimlerinin etkisinde kalmıştır Sistem ve ekol olarak gelişen psikoloji akımları ortaya çıkmıştır Ekoller genellikle tek yanlı görüşlerdir İncelemek istedikleri konuyu temel ögeler açısından ele alırlar Determinist anlayıştadırlar Psikolojinin belli başlı ekolleri Yapısalcılık (zihin yapısı ile ilgili), İşlevselcilik (zihin göreviyle ilgili), Davranışçılık, psikanaliz ve Gestalt psikolojisidir

20 yy psikolojisi zihinsel süreçleri açıklamak için iç gözlem yöntemini kullanan yapısalcılıkla başladı, daha sonra psikanalitik psikoloji gelişti Yapısalcılığa karşı olan davranışçılık ve Gestalt psikolojisi gibi akımlar ortaya çıktı Daha önceki okulların tek yanlı determinist (belirleyici) görüşlerine tepki olarak da hümanistik (insancıl) psikoloji doğdu 2 Dünya Savaşı sırasında ise ekoller önemini kaybederek, görüşler yavaş yavaş birbirine yaklaştı Teorisyenler ve araştırmacıların aynı miktarda katkıda bulunduğu çoğulcu anlayış, ekollerin tek yanlı anlayışının yerine geçti Psikolojinin günümüzdeki durumunu daha iyi anlamak için ekol ve yaklaşımları gözden geçirelim Bu yaklaşımlar kolektif bilimsel bakış açısını da yansıtır

1 Amaçlılık ruhbilimi (İng Purposive psychology) 2 Askerlik ruhbilimi (İng Military psychology) 3 Uygulamalı ruhbilim (İng Applied psychology) 4 Atomculuk (İng Atomism) 5 Bilimsel ruhbilim (İng Scientific psychology) 6 Biçim ruhbilimi (İng Gestalt psychology) 7 Bireysel ruhbilim (İng Individual psychology) 8 Budunsal ruhbilim (İng Ethnopsychology) 9 Çevre ruhbilimi (İng Ecological psychology) 10 Çözümsel ruhbilim (İng Analytical psychology) 11 Davranışçılık (İng Behaviorism) 12 Davranışlararası ruhbilimi (İng Interbehavioral psychology) 13 Deneysel ruhbilim (İng Experimental psychology) 14 Derinlik ruhbilimi (İng Depth psychology) 15 Endüstri ruhbilimi (İng Industrial psychology) 16 Ergenlik ruhbilimi (İng Adolescent psychology) 17 Fizyolojik ruhbilim (İng Physiological psychology) 18 Yapısal ruhbilim (İng Structural psychology) 19 Genel ruhbilim (İng General psychology) 20 Gensel ruhbilim (İng Genetic psychology) 21 Görgül ruhbilim (İng Empirical psychology) 22 Hayvan ruhbilimi (İng Animal psychology) 23 Herbartçılık (İng Herbartianism) 24 İşlem ruhbilimi (İng Act psychology) 25 İşlevsel ruhbilim (İng Functional psychology) 26 Kişiliksel ruhbilim (İng Personalistic psychology) 27 Kültür ruhbilimi (İng Cultural science psychology) 28 Matematiksel örnek ruhbilim (İng Mathematical model psychology) 29 Nesnel ruhbilim (İng Object psychology) 30 Örgensel ruhbilim (İng Organismic psychology) 31 Öz ruhbilimi (İng Self psychology) 32 Sayılama ruhbilimi (İng Statistical psychology) 33 Toplumsal ruhbilim (İng Social psychology) 34 Topoloji ruhbilimi (İng Topological psychology) 35 Ussal ruhbilim (İng Rational psychology) 36 Uyaran - karşılık ruhbilimi (İng Stimulus - response psychology) 37 Varoluşçu ruhbilim (İng Existential psychology) 38 Vektör ruhbilimi (İng Vector psychology) 39 Yığın ruhbilimi (İng Mass psychology)

Ayrıca:

Normaldışı ruhbilim (İng Abnormal psychology), Biyolojik ruhbilim (İng Biological psychology), Bilişsel ruhbilim (İng Cognitive psychology), Karşılaştırmalı ruhbilim (İng Comparative psychology), Gelişimsel ruhbilim (İng Developmental psychology), Psikometrik ruhbilim (İng Psychometric psychology), Danışmanlık ruhbilimi (İng Counselling psychology), Eğitim ruhbilimi (İng Educational psychology), Adlî tıp ruhbilimi (İng Forensic psychology), Sağlık ruhbilimi (İng Health psychology), Nöropsikoloji (İng Neuropsychology), Psikodrama (İng Psychodrama), Klinik psikoloji (İng Clinical psychology), Sağlıkbilimsel psikoloji (İng Psychological medicine), Psikanaliz (İng Psychoanalysis), Psikopatoloji (ing Psychopathology), Grup psikolojisi (İng Group psychology), vb alanlar da mevcuttur

Psikolojinin kullandığı bilimsel yöntemler

Bilimlerin amacı, olaylar hakkında kanıtlanabilir bilgiler elde etmektir Bu amaca erişmek için izledikleri sistemli yola, her türlü araştırma tekniğine yöntem denir Değişik bilim dallarında birçok yöntem kullanılır Psikoloji de diğer bilimlerin kullandığı yöntemlerin çoğunu kendi konusuna göre kullanır Bunların başlıcaları betimleyici ve tanımlayıcı yöntemler, korelasyonel yöntemler, deneysel yöntemlerdir

1 Betimleyici ve tanımlayıcı yöntemler: Betimleme ve tanımlama amacıyla tarama yöntemi, doğal gözlem, görüşme ve vaka incelemesi yöntemlerinden yararlanılır
1 Tarama yöntemi: Belirli sorunlarla ilgili olarak geniş kitlelerin görüşlerinin alınmasıdır
1 Test: İnsanların zekâlarını, ilgilerini, yeteneklerini, tutumlarını, kişiliklerini vb ölçmek amacıyla kullanılır
2 SOKET: Bilgi verecek kişinin doğrudan kendisinin okuyarak cevaplandıracağı sorulardan oluşmuş soru kayıtları kullanılarak yazılı cevaplar aracılığıyla gözlemde bulunma işidir
2 Doğal gözlem: Olayların doğal durumda izlenmesidir
3 Görüşme: Görüşme, karşılıklı konuşmadır Bu konuşma bir kişiyle olabileceği gibi bir grup insanla da olabilir
4 Vaka: Bazı durumlarda insan davranışını tanımlamak pek kolay olmaz Olayın derinliğine inmek gerekir İnsanın geçmiş yaşantıları ve çevresi davranışlarına önemli etkiler yapar İnsan davranışını tanımak için bu geçmiş yaşantıların, önemli olayların ve ilişki kurduğu insanların nasıl bir etkide bulunduğunu öğrenmek gerekir Bunun için incelenen kimsenin ailesi, arkadaşları ve diğer ilgililerle konuşulur Elde edilen bilgiler nesnel olarak kaydedilir Davranışların nedenleri ortaya çıkarılırken bu bilgilerden yararlanılır

2 Korelasyonel yöntemler:

1 Korelasyon: iki değişken arasındaki karşılıklı ilişki miktarını gösterir Örneğin tekrar yapmakla öğrenme arasında pozitif korelasyon vardır Korelasyon değeri 0 ile +1 arasında olur Sigara içmek ile ile sağlıklı olmak arasında ise negatif korelasyon vardır Korelasyon değeri ise 0 ile -1 arasında olur
3 Deneysel yöntemler: Doğal gözlem, varsayım (Hipotez) ve deneyleme aşamasından geçer
1 Doğal gözlem: Olayların akışına gözlemcinin karışmadığı gözlem biçimi
2 Varsayım: Olaylar ve olgular arasında neden-sonuç ilişkisi kuran ve gözlem yolu ile test edilecek olan öngörü
3 Gözlem: Olayın başından sonuna kadar izlenerek görülenlerin kaydedilmesi Deneysel yöntemde, bu aşamada kastedilen, doğal olmayan gözlemdir
1 Güdümlü gözlem: Olayların yeri, zamanı ve koşullarının gözlemci tarafından hazırlandığı gözlem biçimi Nelerin, nasıl gözlenebileceği, nasıl kaydedileceği önceden kararlaştırılır Aktif gözlem ya da deneyleme de denilebilir
2 Deney: Bir değişkenin etkilerini gözlemek üzere koşulları hazırlanmış gözlem ya da deneyleme sürecinin ürünüdür Deney yöntemi, diğer bilimlerde olduğu gibi psikolojide de araştırmaların temelidir

Ana çalışma alanları
Algı

* Dikkat ve filtreleme kuramları
* Örüntü tanıma

Hafıza

* Kısa dönem hafıza ve uzun dönem hafıza
* Otobiyografik hafıza
* Düzensiz hafıza
* Flaş hafıza
* Anlamsal hafıza
* Yapısal hafıza

Bilgi temsili

* Zihinsel betimleme
* Önermeli şifreleme

* Betimleme önerme tartışması
* Zihinsel modeller

Dil

* Gramer ve dilbilim
* Sesbilim
* Dil elde etme

Düşünme

* Mantık, biçimsel ve doğal muhakeme
* Kavram oluşturma
* Problem çözme
* Yargılama ve karar verme

Diğer bilimlerle ilişki
Psikolojinin felsefeden ayrılıp bağımsız bir bilim olması, diğer bilimlerle ilişkisinin olmadığı anlamına gelmez Her bilim dalının diğerleri ile ilişkisi vardır Ancak birbirine yakın dalların ilişkisi diğerlerinden daha fazladır Örneğin insanı konu alan antropoloji, etnoloji, sosyoloji ve psikoloji daha yakın ilişki içindedir

Psikoloji-antropoloji: Antropoloji, insanı inceleyen bilim dalıdır İnsanın gelişim sürecini, ırkları inceler Elde ettiği sonuçlar günümüz psikolojisine ışık tutar

Psikoloji-etnoloji: Etnoloji, günümüzde ya da tarih öncesi dönemlerde yaşayan ilkel toplulukların kültürlerini inceler İçinde yaşadığı kültürün, insanın kişiliği, algıları ve kanıları üzerinde etkisi çoktur Bu nedenle etnoloji çalışmaları psikolojiye yardımcı olur

Psikoloji-sosyoloji: Sosyoloji toplum bilimidir Toplumun yapısını, toplumsal sistemleri inceler Toplum tek tek kişilerden oluştuğuna göre sosyoloji ile psikoloji oldukça yakından ilişkili bilim dallarıdır Her iki bilim dalının ortak ürünü olarak sosyal psikoloji dalı doğmuştur Ancak bununla birlikte sosyoloji ve psikolojiyi tek bir bilim dalı olarak görmek yanlıştır Çünkü iki bilim dalının oldukça farklı yanları ve çalışma alanları vardır Örneğin, sosyolojinin yalnızca insan toplumlarını incelemesine karşılık, psikoloji bazı nedenlerle hayvanları da inceler

Psikoloji-biyoloji: Biyoloji, canlı varlıkları inceler İnsan biyolojisi, insan psikolojisiyle iç içedir İnsanların psikolojik durumu, onların biyolojik işleyişini de etkiler Biyolojik yapıları da ruh durumlarını Antidepresan ilaçların çalışma şekli de bu yüzden insanların sinir sistemindeki kimyasal değişiklikler yaratarak ruh durumlarını değiştirmeyi hedefler

Kaynak:wikipedia