Cildimiz Yara Ve Tedavi Yollari

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-19-2012

Cildimiz Yara ve Tedavi Yollari
Cilt insan vücudunu kaplayan en genis organ olup organizmanin çevreye karsi dis duvaridir; dolayisiyla bazi fonksiyonlari yerine getirmekle yükümlüdür
Mekanik, kimyasal ve biyolojik etkilere karsi koruma saglar Su dengesini ve vücut sicakligini düzenler Dokunma, basinç, sicaklik ve aci gibi duyulari ileten bir duyu organidir Kizardiklarinda veya sarardiklarinda açik tenli kimselerin cildinde duygulari gözükür Cilt ayni zamanda bagisiklik süreçleriyle de ilgilidir ve metabolik fonksiyonlara (D2 vitamini ve kolesterol sentezi) sahiptir
Cildin icra ettigi fonksiyonlarin çesitliligi karmasik yapisina yansimistir

Cilt, her biri farkli bir doku yapisina sahip üç tabakadan olusur

Bir araya gelerek cildi olusturan üç tabaka distan içe dogru epidermis, dermis (corium) ve sub kutistir Her tabaka bundan sonraki bölümde ayrintili olarak açiklanmaktadir
Yaralar kavramiyla iki fizyolojik yara iyilestirme yolu da açiklanmaktadir Epidermis cildin en distaki tabakasidir Birkaç keratinosit tabakadan olusur Kalinligi vücudun bölümüne, yasa ve cinsiyete bagli olarak degisir Epidermis hücreleri dört tabakaya ayrilabilir Içten disa dogru bunlar stratum basale epidermidis (tek tabakali), stratum spinosum epidermidis, stratum granulosum epidermidis (tek katli veya çok katli) ve stratum corneum epidermidis
Keratinositler epidermisin stratum basalede tesekkül eder Süreç sirasinda yapilarini degistirerek üst tabakalara yayilirlar Stratum spinosumda diken hücreleri, Stratum granulosumda granüler hücre ve stratum corneum da horny hücreler seklinde bulunurlar Bir keratinositin bütün tabakalari kat ederek cansiz bir horny hücre olarak yüzeye düsmesine kadar geçen süre turnover olarak adlandirilir ve genellikle dört hafta kadar sürer
Epidermiste mevcut diger hücreler arasinda melanositler (pigment üreten hücreler), Meckel hücreleri, Langerhans hücreleri lenfositler bulunur Dermisten farkli olarak epidermiste damar bulunmaz Beslenme, altta bulunan dermisten difüzyon yoluyla olur
Dermis, cilde elastikligini veren lifli ve iyice damarlasmis bir dokudur Iki dokudan olusmustur, stratum papillare ve stratum reticulare
Ince yüzey tabakasi olan stratum papillare ince elastik lifler içerir ve bag doku kabarciklariyla epidermise baglanir Bu kabarciklar yogun bir kilcal damar agiyla çevrelenmis olup, epidermise kan gitmesini saglarlar Stratum papillare ayni zamanda histositler, fibroblastlar, meme hücreleri ve bagisiklik hücreleri, serbest sinir uçlari ile dokunma ve basinç algilayicilari gibi hareketli bag doku hücreleri bakimindan da zengindir
Cildin Anatomisi
Epidermisin yapisi

stratum corneum
stratum granulosum
stratum spinosum
stratum basale

Fonksiyonu

vücudu dis çevreden korur

Ana hücre tipleri

keratinositler
ömrü: yaklasik dört hafta

Dermisin yapisi
Damarli ve lifli doku iki tabakadan olusur:Damarli ve lifli doku iki tabakadan olusur:

stratum papillare
stratum reticulare

Fonksiyonu

epidermisi difüzyonla besler
cilde elastikligini verir
sicakligi ve kan basincini düzenler

Baglantilari

ter bezleri
killar
yag bezleri

Alttaki genis stratum reticulare esas olarak vücut yüzeyine paralel uzanan kalin kollajen lif demetleri ve elastik liflerden ibaret bir ag yapisi olusturur Ter bezleri, kil bezcikleri ve yag bezleri gibi epitel uzantilarinin kökleri buradadir Subcutise bitisik olan dermis ana fonksiyonlari vücut sicakligi ile kan basincini düzenlemek olan küçük ilâ orta boy damarlarin olusturdugu bir ag yapisini içerir Subcutis dermisin altinda bulunur ve iki tabakayi ayiran belli bir sinir yoktur
Subcutis yapisi

yag doku
bag doku

Fonksiyonu

tasiyici ve baglayici tabaka
isi ayarlama
mekanik tampon

Subcutis dermisin altinda bulunur ve iki tabakayi ayiran belli bir sinir yoktur Subcutis fasyanin basladigi yerde biter
Subcutis, içinden kan damarlari, sinirler ve lenf damarlarinin geçtigi bag doku perdelerinin birbirine bagladigi yag doku lobüllerinden olusur Subcutis cildi matrixle irtibatlandiran tasiyici ve baglayici bir tabakadir Enerji deposu ve mekanik tampon görevi yapar ve vücudu sicaklik dalgalanmalarindan korur Subcutis yapisi cinsiyete, vücudun hangi bölümünde bulunduguna, yasa, besleme durumuna ve diger bazi faktörlere göre farklilik gösterir
Yara, normal fonksiyonlarini kesintiye ugratacak tarzda bir dokunun yaralanmasi veya tahrip olmasidir Organizmanin dogal tepkisi yaralari mümkün oldugunca kisa sürede kapatmak ve yapilarin normal sürekliligini geri getirmektir Bu süreç yara iyilesmesi olarak adlandirilir Yara iyilesmesi tüm dokularda ayni biyolojik ve biyokimyasal prensipleri takip eder Yara iyilesmesi, yaranin siddet ve durumuna bagli olarak birincil ve ikincil olmak üzere iki tipte olabilir Birincil yara iyilesmesi yara iyilesmesinin optimum çesididir Birincil yara iyilesmesinin meydana gelebilmesi için yaranin kenarlari düzgün ve ayni hizada bulunmali, yara temiz ve iyi pansuman yapilmis olmalidir Birincil yara iyilesmesi, hissedilir hiçbir yangi olmadan yaranin dört - alti günde süratli ve karmasiklasmamis kapanmasiyla sonuçlanir Çok az kabuk baglama meydana gelir ve yapi ile fonksiyon büyük oranda eski haline döner
Doku kaybi, hizasi bozuk yara kenarlari, enfeksiyon veya kan beslemesinde yetersizlik varsa, ikincil yara iyilesmesi meydana gelir Ikincil yara iyilesmesi bir haftadan uzun süren ve genellikle iki - üç haftayi geçmeyen gecikmeli bir iyilesme süreciyle taninir
Ikincil yara iyilesmesi degismez olarak fonksiyon görmeyen büyük bir kabugun tesekkülüyle sonuçlanir
Yara iyilesmesi tipleri
Tanim

fonksiyon kaybi esliginde doku yirtilmasi veya tahribi

Yara iyilesmesi tipleri

birincil ve ikincil yara iyilesmesi

Birincil yara iyilesmesi

optimum iyilesme
dört ile alti günde iyilesme
karmasiklasma yok
kabuk baglama çok az veya hiç yok, fonksiyon kaybi hiç yok

Ikincil yara iyilesmesi

karmasiklasma dolayisiyla geç iyilesme
kayda deger kabuk baglama

iki ilâ üç haftada iyilesme
Tedavi Yollari
Yara temizleme geç iyilesen yara yönetiminde yaygin olarak uygulanir Bazi enzimsel, mikrop kirici, fiziki ve cerrahi temizleme teknikleri kullanilabilir Bunlar gelecek bölümde açiklanmaktadir
Bir yara temizlenirken hijyenik çalisma sartlarinin muhafazasi, pansuman karisikliklarinin önlenmesi ve yaranin kurumasinin durdurulmasi önemlidir
Enzim preperatlari yara temizliginin temel dayanaklarindan biridir Enzimler, exudatif fazda nekrotik malzemeyi ve kabugu seçici olarak parçalayarak fizyolojik yara temizligine takviyede bulunurlar Bu da yeni dokunun (granülasyon ve epitellesme) üretilmesini hizlandirir Enzimle temizlemenin önemli avantajlarindan biri saglikli doku el degmeden kalirken nekrotik dokunun ayrilmasidir
Dogal kollajen en önemli insan bag dokusu proteinidir ve öyle olunca cildin önemli bir yapisal elemanidir Insan kollajeni, doku tipine göre farkli biçimde düzenlenmis paralel tropokollajen moleküllerden ibaret örgüye benzer fibrillerden meydana gelir
Kollajenin temel bileseni olan tropokollajen helixel olarak birbirlerine sarilmis polipeptit zincirlerinin üçlü helixinden yapilmistir
Her polipeptit esas olarak amino asitler, glisin, hidroksiprolin ve prolinden meydana gelir Bu bilesenler glisinle baslayan üçlü spiral olusturur
Kollajenaz kollajeni parçalayabilen tek enzimdir Yara iyilesmesinin exudatif safhasinda, yer degistiren fibroblastlar, keratinositler, makrofajlar ve granülositler tarafindan yaranin içine endojen kollajenazlar salinir Kollajenaz kollajen liflerini daha sonra proteazlar tarafindan daha da parçalanabilen dörtte bir ve dörtte üçlük parçalara ayirir Böylece ortaya çikan çok küçük kollajen parçalanma ürünleri granülosit ve makrofajlarin yer degistirmesi için kemotatik çekici olarak hareket ederler Granülosit ve makrofajlar nekrotik malzemeyi fagositoza tâbi tutarak yara temizleme sürecine devam ederler Makrofajlar ayni zamanda granülasyonu hizlandiran (proliferatif faz) kollajenazlar ve biyolojik bakimdan aktif maddeler de salgilar Yeni granülasyon dokusu teskil edildiginde, yeni dokuda fazla hücre çogalmasini önlemek için, kollajen aktifligi azaltilir Geç iyilesen yaralarda, bir endojen kollajenaz ek-sikligi vardir Bu da, kollajen lifleriyle yaranin taba-nina baglanan nekrotik dokunun yeterince parçalanamamasi demektir
Endojen kollajenaz aktifligini artirip iyilesmeyi hizlandirdigindan, yaralari geç iyilesen hastalarda bakteriyel kollajenaz preperatlarinin kullanilmasi özellikle tavsiye edilmektedir
Geç iyilesen bütün yaralara bakteriler koloni kurar Ancak, bu tedavi gerektiren bir enfeksiyonun varligini göstermez Bu nedenle, antibiyotikler ancak milimetreküp basina 105'ten çok koloni teskil eden birim kültürü gelismisse ve bitisik dokunun süzmesi nedeniyle kizariklik ve aci, yaradan su ve püy sizintisi veya ates gibi sistemsel belirtiler varsa kullanilmalidir
Yara enfeksiyonuna neden olan en yaygin patojenlerden bazilari Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa ve streptococ'dur
Antibiyotikler sistemik veya lokal olarak kullanilabilir Antibiotiklerin lokal kullanimi bazi nedenlerden dolayi problemlere yol açabilir Onlarin kullanilmasi patojenlerin daha dirençli olmasina yol açabilir veya dokunma alerjilerini ortaya çikarabilir Buna ek olarak, yara iyilesmesi sürecine zarar vermeden yeterli ilaç seviyelerinin elde edilmesi zordur Lokal tedavinin bir avantajiysa, ilacin kan dolasimi içine asgari emilmesi nedeniyle neredeyse sistemik yan etkisinin bulunmayisidir
Hassasiyet riski yüzünden, lokal tedavi için antibiyotikler yerine antiseptikler kullanilabilir
Bununla birlikte, antiseptik kullanilirken etki yelpazelerinin sinirli oldugu, hassasiyete yol açabildikleri-antibiyotiklerden az olsa bile-uygulandiklarinda aciya yol açabilecekleri ve yara iyilesmesi sürecine büyük zarar verebileceklerinin unutulmamasi önemlidir
Nekrotik dokunun ayrilip yaranin temizlenmesini saglamak için fiziksel tedbirlere basvurulabilir Bu tedbirlerden bir tanesi, islak sargi uygulanmasidir Kullanilacak en iyi çözüm, yaradaki elektrolit dengesini altüst etmediginden yara iyilesmesi sürecine zarar vermeyen Ringerle yikanmasidir Koloni teskil eden birimlerin sayisini azaltmak üzere denenip test edilen tedbirler arasinda H2O2 ile yikama ve UV-C isigiyla isinima maruz birakma bulunmaktadir
Cerrahi temizleme geç iyilesen yaralar halinde bir baska alternatiftir Cerrahi yoldan, yabanci cisim dokusu, nekrozlar, kabuk ve kötü pansuman yapilmis doku etkin biçimde çikarilip yaranin kenarlari kolayca temizlenebilir Enfeksiyona ugrayan bölgeler kesilip çikarilabilir ve salgilarin uzaklastirilmasi için çikislar birakilabilir Bununla birlikte cerrahiyle, taze granülasyon dokusunu zedeleme riskinden bahsetmesek bile, yüksek enfeksiyon, kanama ve aci riskiyle iliskilidir Bu nedenle, cerrahi temizleme ancak dogru egitim verilmis personel tarafindan yapilmalidir
Enzim tedavisi
Enzim tedavisinin fonksiyonu

yara temizliginin takviyesi
granülasyon ve epitellesmenin hizlandirilmasi

Kollajenin fonksiyonu ve yapisi

en önemli fizyolojik doku proteini
üçlü polipeptit zinciri bir topokollajen molekülü olusturur
üçlü tropokollajen molekülleri fibril olusturur
fibriller birbirine baglanarak kollajeni teskil eder

Enzim tedavisi
Polipeptit zincirlerinin bilesimi

prolin
glisin
hidroksiprolin

Endojen kollajenazin fonksiyonu

kollajeni parçalar
granülosit ve makrofajlari çekerek yarayi temizler
makrofajlar vasitasiyla biyolojik bakimdan aktif maddeler salgilayarak granülasyon dokusu üretimini hizlandirir

Bakteriyel kollajenazin fonksiyonu

geç iyilesen yaralarda endojen kollajenaz aktifligini artirir

Antibiyotikle tedavi
Antibiyotiklerin kullanimi

enfeksiyona dair klinik belirtiler varsa
milimetreküp basina 105'ten çok koloni teskil eden birim kültürü gelismisse

Antiseptiklerin kullanimi

lokal antibiyotiklerin yerine

Fizik tedavi/cerrahi
Fizik ve cerrahi tedavinin fonksiyonu

yara temizleme
nekrotik malzemenin daha etkin biçimde çikarilmasi

Tuncay NAS

10-19-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Cildimiz Yara Ve Tedavi Yollari Cildimiz Yara ve Tedavi Yollari Cilt insan vücudunu kaplayan en genis organ olup organizmanin çevreye karsi dis duvaridir; dolayisiyla bazi fonksiyonlari yerine getirmekle yükümlüdür Mekanik, kimyasal ve biyolojik etkilere karsi koruma saglar Su dengesini ve vücut sicakligini düzenler Dokunma, basinç, sicaklik ve aci gibi duyulari ileten bir duyu organidir Kizardiklarinda veya sarardiklarinda açik tenli kimselerin cildinde duygulari gözükür Cilt ayni zamanda bagisiklik süreçleriyle de ilgilidir ve metabolik fonksiyonlara (D2 vitamini ve kolesterol sentezi) sahiptir Cildin icra ettigi fonksiyonlarin çesitliligi karmasik yapisina yansimistir Cilt, her biri farkli bir doku yapisina sahip üç tabakadan olusur Bir araya gelerek cildi olusturan üç tabaka distan içe dogru epidermis, dermis (corium) ve sub kutistir Her tabaka bundan sonraki bölümde ayrintili olarak açiklanmaktadir Yaralar kavramiyla iki fizyolojik yara iyilestirme yolu da açiklanmaktadir Epidermis cildin en distaki tabakasidir Birkaç keratinosit tabakadan olusur Kalinligi vücudun bölümüne, yasa ve cinsiyete bagli olarak degisir Epidermis hücreleri dört tabakaya ayrilabilir Içten disa dogru bunlar stratum basale epidermidis (tek tabakali), stratum spinosum epidermidis, stratum granulosum epidermidis (tek katli veya çok katli) ve stratum corneum epidermidis Keratinositler epidermisin stratum basalede tesekkül eder Süreç sirasinda yapilarini degistirerek üst tabakalara yayilirlar Stratum spinosumda diken hücreleri, Stratum granulosumda granüler hücre ve stratum corneum da horny hücreler seklinde bulunurlar Bir keratinositin bütün tabakalari kat ederek cansiz bir horny hücre olarak yüzeye düsmesine kadar geçen süre turnover olarak adlandirilir ve genellikle dört hafta kadar sürer Epidermiste mevcut diger hücreler arasinda melanositler (pigment üreten hücreler), Meckel hücreleri, Langerhans hücreleri lenfositler bulunur Dermisten farkli olarak epidermiste damar bulunmaz Beslenme, altta bulunan dermisten difüzyon yoluyla olur Dermis, cilde elastikligini veren lifli ve iyice damarlasmis bir dokudur Iki dokudan olusmustur, stratum papillare ve stratum reticulare Ince yüzey tabakasi olan stratum papillare ince elastik lifler içerir ve bag doku kabarciklariyla epidermise baglanir Bu kabarciklar yogun bir kilcal damar agiyla çevrelenmis olup, epidermise kan gitmesini saglarlar Stratum papillare ayni zamanda histositler, fibroblastlar, meme hücreleri ve bagisiklik hücreleri, serbest sinir uçlari ile dokunma ve basinç algilayicilari gibi hareketli bag doku hücreleri bakimindan da zengindir Cildin Anatomisi Epidermisin yapisi stratum corneum stratum granulosum stratum spinosum stratum basale Fonksiyonu vücudu dis çevreden korur Ana hücre tipleri keratinositler ömrü: yaklasik dört hafta Dermisin yapisi Damarli ve lifli doku iki tabakadan olusur:Damarli ve lifli doku iki tabakadan olusur: stratum papillare stratum reticulare Fonksiyonu epidermisi difüzyonla besler cilde elastikligini verir sicakligi ve kan basincini düzenler Baglantilari ter bezleri killar yag bezleri Alttaki genis stratum reticulare esas olarak vücut yüzeyine paralel uzanan kalin kollajen lif demetleri ve elastik liflerden ibaret bir ag yapisi olusturur Ter bezleri, kil bezcikleri ve yag bezleri gibi epitel uzantilarinin kökleri buradadir Subcutise bitisik olan dermis ana fonksiyonlari vücut sicakligi ile kan basincini düzenlemek olan küçük ilâ orta boy damarlarin olusturdugu bir ag yapisini içerir Subcutis dermisin altinda bulunur ve iki tabakayi ayiran belli bir sinir yoktur Subcutis yapisi yag doku bag doku Fonksiyonu tasiyici ve baglayici tabaka isi ayarlama mekanik tampon Subcutis dermisin altinda bulunur ve iki tabakayi ayiran belli bir sinir yoktur Subcutis fasyanin basladigi yerde biter Subcutis, içinden kan damarlari, sinirler ve lenf damarlarinin geçtigi bag doku perdelerinin birbirine bagladigi yag doku lobüllerinden olusur Subcutis cildi matrixle irtibatlandiran tasiyici ve baglayici bir tabakadir Enerji deposu ve mekanik tampon görevi yapar ve vücudu sicaklik dalgalanmalarindan korur Subcutis yapisi cinsiyete, vücudun hangi bölümünde bulunduguna, yasa, besleme durumuna ve diger bazi faktörlere göre farklilik gösterir Yara, normal fonksiyonlarini kesintiye ugratacak tarzda bir dokunun yaralanmasi veya tahrip olmasidir Organizmanin dogal tepkisi yaralari mümkün oldugunca kisa sürede kapatmak ve yapilarin normal sürekliligini geri getirmektir Bu süreç yara iyilesmesi olarak adlandirilir Yara iyilesmesi tüm dokularda ayni biyolojik ve biyokimyasal prensipleri takip eder Yara iyilesmesi, yaranin siddet ve durumuna bagli olarak birincil ve ikincil olmak üzere iki tipte olabilir Birincil yara iyilesmesi yara iyilesmesinin optimum çesididir Birincil yara iyilesmesinin meydana gelebilmesi için yaranin kenarlari düzgün ve ayni hizada bulunmali, yara temiz ve iyi pansuman yapilmis olmalidir Birincil yara iyilesmesi, hissedilir hiçbir yangi olmadan yaranin dört - alti günde süratli ve karmasiklasmamis kapanmasiyla sonuçlanir Çok az kabuk baglama meydana gelir ve yapi ile fonksiyon büyük oranda eski haline döner Doku kaybi, hizasi bozuk yara kenarlari, enfeksiyon veya kan beslemesinde yetersizlik varsa, ikincil yara iyilesmesi meydana gelir Ikincil yara iyilesmesi bir haftadan uzun süren ve genellikle iki - üç haftayi geçmeyen gecikmeli bir iyilesme süreciyle taninir Ikincil yara iyilesmesi degismez olarak fonksiyon görmeyen büyük bir kabugun tesekkülüyle sonuçlanir Yara iyilesmesi tipleri Tanim fonksiyon kaybi esliginde doku yirtilmasi veya tahribi Yara iyilesmesi tipleri birincil ve ikincil yara iyilesmesi Birincil yara iyilesmesi optimum iyilesme dört ile alti günde iyilesme karmasiklasma yok kabuk baglama çok az veya hiç yok, fonksiyon kaybi hiç yok Ikincil yara iyilesmesi karmasiklasma dolayisiyla geç iyilesme kayda deger kabuk baglama iki ilâ üç haftada iyilesme Tedavi Yollari Yara temizleme geç iyilesen yara yönetiminde yaygin olarak uygulanir Bazi enzimsel, mikrop kirici, fiziki ve cerrahi temizleme teknikleri kullanilabilir Bunlar gelecek bölümde açiklanmaktadir Bir yara temizlenirken hijyenik çalisma sartlarinin muhafazasi, pansuman karisikliklarinin önlenmesi ve yaranin kurumasinin durdurulmasi önemlidir Enzim preperatlari yara temizliginin temel dayanaklarindan biridir Enzimler, exudatif fazda nekrotik malzemeyi ve kabugu seçici olarak parçalayarak fizyolojik yara temizligine takviyede bulunurlar Bu da yeni dokunun (granülasyon ve epitellesme) üretilmesini hizlandirir Enzimle temizlemenin önemli avantajlarindan biri saglikli doku el degmeden kalirken nekrotik dokunun ayrilmasidir Dogal kollajen en önemli insan bag dokusu proteinidir ve öyle olunca cildin önemli bir yapisal elemanidir Insan kollajeni, doku tipine göre farkli biçimde düzenlenmis paralel tropokollajen moleküllerden ibaret örgüye benzer fibrillerden meydana gelir Kollajenin temel bileseni olan tropokollajen helixel olarak birbirlerine sarilmis polipeptit zincirlerinin üçlü helixinden yapilmistir Her polipeptit esas olarak amino asitler, glisin, hidroksiprolin ve prolinden meydana gelir Bu bilesenler glisinle baslayan üçlü spiral olusturur Kollajenaz kollajeni parçalayabilen tek enzimdir Yara iyilesmesinin exudatif safhasinda, yer degistiren fibroblastlar, keratinositler, makrofajlar ve granülositler tarafindan yaranin içine endojen kollajenazlar salinir Kollajenaz kollajen liflerini daha sonra proteazlar tarafindan daha da parçalanabilen dörtte bir ve dörtte üçlük parçalara ayirir Böylece ortaya çikan çok küçük kollajen parçalanma ürünleri granülosit ve makrofajlarin yer degistirmesi için kemotatik çekici olarak hareket ederler Granülosit ve makrofajlar nekrotik malzemeyi fagositoza tâbi tutarak yara temizleme sürecine devam ederler Makrofajlar ayni zamanda granülasyonu hizlandiran (proliferatif faz) kollajenazlar ve biyolojik bakimdan aktif maddeler de salgilar Yeni granülasyon dokusu teskil edildiginde, yeni dokuda fazla hücre çogalmasini önlemek için, kollajen aktifligi azaltilir Geç iyilesen yaralarda, bir endojen kollajenaz ek-sikligi vardir Bu da, kollajen lifleriyle yaranin taba-nina baglanan nekrotik dokunun yeterince parçalanamamasi demektir Endojen kollajenaz aktifligini artirip iyilesmeyi hizlandirdigindan, yaralari geç iyilesen hastalarda bakteriyel kollajenaz preperatlarinin kullanilmasi özellikle tavsiye edilmektedir Geç iyilesen bütün yaralara bakteriler koloni kurar Ancak, bu tedavi gerektiren bir enfeksiyonun varligini göstermez Bu nedenle, antibiyotikler ancak milimetreküp basina 105'ten çok koloni teskil eden birim kültürü gelismisse ve bitisik dokunun süzmesi nedeniyle kizariklik ve aci, yaradan su ve püy sizintisi veya ates gibi sistemsel belirtiler varsa kullanilmalidir Yara enfeksiyonuna neden olan en yaygin patojenlerden bazilari Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa ve streptococ'dur Antibiyotikler sistemik veya lokal olarak kullanilabilir Antibiotiklerin lokal kullanimi bazi nedenlerden dolayi problemlere yol açabilir Onlarin kullanilmasi patojenlerin daha dirençli olmasina yol açabilir veya dokunma alerjilerini ortaya çikarabilir Buna ek olarak, yara iyilesmesi sürecine zarar vermeden yeterli ilaç seviyelerinin elde edilmesi zordur Lokal tedavinin bir avantajiysa, ilacin kan dolasimi içine asgari emilmesi nedeniyle neredeyse sistemik yan etkisinin bulunmayisidir Hassasiyet riski yüzünden, lokal tedavi için antibiyotikler yerine antiseptikler kullanilabilir Bununla birlikte, antiseptik kullanilirken etki yelpazelerinin sinirli oldugu, hassasiyete yol açabildikleri-antibiyotiklerden az olsa bile-uygulandiklarinda aciya yol açabilecekleri ve yara iyilesmesi sürecine büyük zarar verebileceklerinin unutulmamasi önemlidir Nekrotik dokunun ayrilip yaranin temizlenmesini saglamak için fiziksel tedbirlere basvurulabilir Bu tedbirlerden bir tanesi, islak sargi uygulanmasidir Kullanilacak en iyi çözüm, yaradaki elektrolit dengesini altüst etmediginden yara iyilesmesi sürecine zarar vermeyen Ringerle yikanmasidir Koloni teskil eden birimlerin sayisini azaltmak üzere denenip test edilen tedbirler arasinda H2O2 ile yikama ve UV-C isigiyla isinima maruz birakma bulunmaktadir Cerrahi temizleme geç iyilesen yaralar halinde bir baska alternatiftir Cerrahi yoldan, yabanci cisim dokusu, nekrozlar, kabuk ve kötü pansuman yapilmis doku etkin biçimde çikarilip yaranin kenarlari kolayca temizlenebilir Enfeksiyona ugrayan bölgeler kesilip çikarilabilir ve salgilarin uzaklastirilmasi için çikislar birakilabilir Bununla birlikte cerrahiyle, taze granülasyon dokusunu zedeleme riskinden bahsetmesek bile, yüksek enfeksiyon, kanama ve aci riskiyle iliskilidir Bu nedenle, cerrahi temizleme ancak dogru egitim verilmis personel tarafindan yapilmalidir Enzim tedavisi Enzim tedavisinin fonksiyonu yara temizliginin takviyesi granülasyon ve epitellesmenin hizlandirilmasi Kollajenin fonksiyonu ve yapisi en önemli fizyolojik doku proteini üçlü polipeptit zinciri bir topokollajen molekülü olusturur üçlü tropokollajen molekülleri fibril olusturur fibriller birbirine baglanarak kollajeni teskil eder Enzim tedavisi Polipeptit zincirlerinin bilesimi prolin glisin hidroksiprolin Endojen kollajenazin fonksiyonu kollajeni parçalar granülosit ve makrofajlari çekerek yarayi temizler makrofajlar vasitasiyla biyolojik bakimdan aktif maddeler salgilayarak granülasyon dokusu üretimini hizlandirir Bakteriyel kollajenazin fonksiyonu geç iyilesen yaralarda endojen kollajenaz aktifligini artirir Antibiyotikle tedavi Antibiyotiklerin kullanimi enfeksiyona dair klinik belirtiler varsa milimetreküp basina 105'ten çok koloni teskil eden birim kültürü gelismisse Antiseptiklerin kullanimi lokal antibiyotiklerin yerine Fizik tedavi/cerrahi Fizik ve cerrahi tedavinin fonksiyonu yara temizleme nekrotik malzemenin daha etkin biçimde çikarilmasi Tuncay NAS