Eskimoların Hayatı Nasıldır?

Eskimoların hayatı nasıldır?




Eskimolar nasıl yasıyorlardı eskimo, sayisiz toplumun (allivik, copper, netsilik, polar, ıglulik, aleut, chukchi, koryak, cugach, kobuk) obalar biçiminde örgütlenerek kanadadan alaskaya, grönlanddan kuzey asyaya, kuzey kutbun dörtbir yanina yayilmis fiziksel görünüsleri, dilleri, mitolojileri, sanatlari, üretim araçlari ve üretim iliskileri bakimindan büyük benzerlik gösteren toplumlarin genel adidir kimi eskimo toplumlarin dilinde eskimo terimi melek anlamina yakin düsüyor her bir eskimo toplumunun kendi iç evriminin getirdigi ve yörelerindeki baska halklardan etkilenmeleriyle edindikleri farklarin disinda genel karakteristikleri çok benzerdir




tarihimizin sadece onbinde birinde sanayilesmis toplumu yasadik yasamaktayiz, ama yüzde 99unda derleyici ve avciydik ve göçebe bir yasam sürüyorduk eskimolar 12 000 yil öncesine kadar hüküm sürmüs avci-derleyiciligin yakin zamana dek kendini koruyabilmis örneklerinden biridir ama tüm toplumun sürekli göçer oldugu derleyici-avcilardan farklilikla eskimo avcilari onlarca kilometre kamp yerinden açilir, belirledikleri av bölgesinde bir kaç hafta kalir, yeterince avlandiktan sonra eti kurutup, köpeklerin çektikleri kizaklariyla konak yerine tasirlar konaklama yerindeki topluluk kimi kez tek aileye kadar inebilir geçimleri hemen tümüyle denize ve deniz memelilerine baglidir

yakin geçmislerine dek orman ürünlerinden yararlanmayan tek derleyici-avci halk onlardi sicakligin eksi altmis derecenin altina düstügü ormansiz cografya kosullarinda, gelistirdikleri teknolojinin diger derleyici-avci toplumlarla kiyasliginda belirgin üstünlügü göz kamastiricidir kimi eskimo toplumlarinda kadinlar ayi ve fok baligi avina katiliyorlar derleyicilik ve avcilik biçimindeki geleneksel emek bölümü, avcilik içerisine sigismistir kadinlar avlanma sürecine farkli bir islevle katilirlar; örnegin, sandalla avlanirken kadin sandalin dengelenmesi isini üstlenir, erkek zipkin firlatir ama avcilik asil olarak erkegin isidir

avciligin hakim geçim yolu olmasinin maddi etkisi kendini erkek nüfusa verilen önemde belli eder yeni dogmus kiz bebeklerin öldürülmesi eskimolarin yaygin pratikleri olagelmis erkek nüfusunun daha büyük olmasi eslesme biçimlerine etkir çok kocali evlilik yaygindir, yanisira çesitli yasamsal zorunluluklar kari degisimini gerektirir

uzun av seferi için karisiyla birlikte yola koyulan erkek karisinin gebe, hasta, yarali olmasi durumunda arkadasindan karisini rica edebilir ya da uzaktaki anababasini görmek isteyen kadin bir avcidan birlikte gitmeyi isteyebilir bunun kiskançlik konusu olmasi bir yana, tersine, siki arkadasligin belirtisidir dahasi bu yolla yardim etmek toplumsal bir görevdir




ama ayni iliski izinsiz kurulacak olursa zina kapsamina girer zina hirsizlik kabul edilir beklenecegi gibi çatismalarin temel konusu çocuklari doguran, emziren, büyüten, yiyecegi yenmeye hazirlayan, deriyi tabaklayip giysi üreten, sepet ören kadinlardir: evlilik sonrasinda ve öncesinde çesitli cinsel deneyiml kelime: eskımolar nasıl yasıyorlardı , eskimolar , eskimolar nil yasiyorlardi , eskimoların hayatı , eskimoların anlatımı eskımolar nasıl yasıyorlardı eskimo, sayisiz toplumun (allivik, copper, netsilik, polar, ıglulik, aleut, chukchi, koryak, cugach, kobuk) obalar biçiminde örgütlenerek kanadadan alaskaya, grönlanddan kuzey asyaya, kuzey kutbun dörtbir yanina yayilmis fiziksel görünüsleri, dilleri, mitolojileri, sanatlari, üretim araçlari ve üretim iliskileri bakimindan büyük benzerlik gösteren toplumlarin genel adidir kimi eskimo toplumlarin dilinde eskimo terimi melek anlamina yakin düsüyor

her bir eskimo toplumunun kendi iç evriminin getirdigi ve yörelerindeki baska halklardan etkilenmeleriyle edindikleri farklarin disinda genel karakteristikleri çok benzerdir tarihimizin sadece onbinde birinde sanayilesmis toplumu yasadik yasamaktayiz, ama yüzde 99unda derleyici ve avciydik ve göçebe bir yasam sürüyorduk eskimolar 12 000 yil öncesine kadar hüküm sürmüs avci-derleyiciligin yakin zamana dek kendini koruyabilmis örneklerinden biridir




ama tüm toplumun sürekli göçer oldugu derleyici-avcilardan farklilikla eskimo avcilari onlarca kilometre kamp yerinden açilir, belirledikleri av bölgesinde bir kaç hafta kalir, yeterince avlandiktan sonra eti kurutup, köpeklerin çektikleri kizaklariyla konak yerine tasirlar konaklama yerindeki topluluk kimi kez tek aileye kadar inebilir

geçimleri hemen tümüyle denize ve deniz memelilerine baglidir yakin geçmislerine dek orman ürünlerinden yararlanmayan tek derleyici-avci halk onlardi sicakligin eksi altmis derecenin altina düstügü ormansiz cografya kosullarinda, gelistirdikleri teknolojinin diger derleyici-avci toplumlarla kiyasliginda belirgin üstünlügü göz kamastiricidir

kimi eskimo toplumlarinda kadinlar ayi ve fok baligi avina katiliyorlar derleyicilik ve avcilik biçimindeki geleneksel emek bölümü, avcilik içerisine sigismistir kadinlar avlanma sürecine farkli bir islevle katilirlar; örnegin, sandalla avlanirken kadin sandalin dengelenmesi isini üstlenir, erkek zipkin firlatir ama avcilik asil olarak erkegin isidir

avciligin hakim geçim yolu olmasinin maddi etkisi kendini erkek nüfusa verilen önemde belli eder yeni dogmus kiz bebeklerin öldürülmesi eskimolarin yaygin pratikleri olagelmis erkek nüfusunun daha büyük olmasi eslesme biçimlerine etkir çok kocali evlilik yaygindir, yanisira çesitli yasamsal zorunluluklar kari degisimini gerektirir




uzun av seferi için karisiyla birlikte yola koyulan erkek karisinin gebe, hasta, yarali olmasi durumunda arkadasindan karisini rica edebilir ya da uzaktaki anababasini görmek isteyen kadin bir avcidan birlikte gitmeyi isteyebilir bunun kiskançlik konusu olmasi bir yana, tersine, siki arkadasligin belirtisidir dahasi bu yolla yardim etmek toplumsal bir görevdir ama ayni iliski izinsiz kurulacak olursa zina kapsamina girer zina hirsizlik kabul edilir beklenecegi gibi çatismalarin temel konusu çocuklari doguran, emziren, büyüten, yiyecegi yenmeye hazirlayan, deriyi tabaklayip giysi üreten, sepet ören kadinlardir

İnuit, İnuklar veya Eskimo, Kanada'nın kuzeyi, Alaska, Grönland ve Sibirya'nın doğusunda yaşayan yerli halka verilen isimlerdir Eskimolar, Eskimo - Aleut Ailesinin üyeleridir Yupik halkı da Eskimo ailesine dahildir [1] Dünyada toplam olarak 100000 - 150000 Eskimo vardır Bunların yaklaşık 40000'i Kanada'dadır


Etimoloji

Yerel folklorda Eskimo sözcüğünün "çiğ et yiyen kişi" anlamına geldiğine inanıldığı için bu kelimenin kendilerini tanımlamak amacıyla kullanılmasını hakaret kabul ederler Bununla birlikte Eskimo sözcüğü diğer dillerde hakaret ya da küçümseme anlamı taşımaz ve antropoloji ve arkeolojide yaygın olarak kullanılır İnuit ve İnuk sözcükleri Kanada'da resmi olarak Eskimo yerine kullanılmaktadır [2]
Eskimo sözcüğünün kökeni tam bilinmemekle birlikte, Kızılderili lisanı Algonkian'dan geldiğine ve "farklı dilde konuşan kişi" demek olduğuna inanılır [3] Eskimo sözcüğünün Cree dilinde "çiğ et yiyen kişi" anlamına geldiği savının doğruluğuna dair bir kanıt bulunamamıştır
İnuit kelimesi İnuk kelimesinin çoğuludur İnuk kelimesi İnuitçe'de "kişi" anlamına gelir İnuitçe lisanının yaklaşık olarak 60000 kullanıcısı vardır [4]
İki tür Inuit bulunur: Kuzey Alaska, Kanada ve Grönland'da yaşayan İnuit'ler ile, batı Alaska, Aleut Adaları ve Rusya'nın uzakdoğusundaki Yupik'ler Rusya'daki Yupik'lere Sibirya Yupik'i ya da Yuit de denir Yupik dilinin yaklaşık 3000 kullanıcısı vardır Yupik Alaskaca'da "gerçek kişi" anlamına gelir [5]



Tarihçe


Eskimolar, Asya ile Amerika'yı birbirine bağlı kara parçaları iken, son Buzul Çağı'nın bitimine doğru (günümüzden yaklaşık 12000 yıl önce), Sibirya'dan Alaska'ya geçen avcıların torunlarıdır Bununla birlikte bazı iddialara göre de MÖ 3000 yıllarında Bering Boğazı üzerinden Amerika'ya geçmişlerdir [6]
inuitlerin yaşamı :::::: Ataları çeşitli bölgelere yerleştikleri için farklı kültür özellikleri geliştirmişlerdir; ama bu çok çeşitli toplulukların günümüzde de yaşayan ortak özellikleri vardır İnuitler, günümüzde çoğunlukla Grönland'ın, Kanada'nın, ABD'nin ve Rusya'nın yasal sınırlarının iki yanında yaşamaktadırlar

İglo


Alaska'da çamur sıvalı dikdörtgen evlerde, Grönland'da taş, toprak ve balina kemiğinden yapılmış kubbeli evlerde, Kanada'da ise iglo denilen buzdan yapılmış kubbeli evlerde yaşarlar Bununla birlikte modern evlerde yaşayan İnuitler de vardır Kara ulaşımını köpeklerin çektiği kızaklarla, deniz ulaşımını "kayak" adı verilen kayıklarla ve bayanların kullandığı "umiak" adlı ağaç ve deriden yapılmış botlarla sağlarlar Ancak günümüzde motorlu taşıtlar, motorlu kızaklar, ateşli silahlar ve modern kamp aletlerini de kullanmaktadırlar
İnuitlerin yaşadıkları geniş Tundra bölgesi, yılda sekiz - dokuz ay süren dondurucu kuzey kışından ötürü tarıma elverişli olmayan topraklarla kaplıdır Bu yüzden Eskimo ekonomisi avcılık ve balıkçılığa (özellikle balina avcılığı) dayanmaktadır Temel yiyecekleri balık, ren geyiği ve elktir Su aygırı ve balina kemiğinden araç ve gereçler yaparlar

İnanç ve kültür


1917 yılında bir Inuit ailesi


Eskimoların çoğu Şaman ya da Hristiyan inançlarına sahiptirler Hıristiyan Eskimolar "Grönland Evanjelik Lutherci Kilisesi ile Moravian ve Anglikan kiliselerine mensupturlar[6]
Geleneksel eskimo inanışı ise şaman denilen din adamları etrafında organize olmuş, karmaşık ve sözlü olarak nesilden nesile nakledilen bir inanç sistemidirDestanlar ve şarkılı şiirli atışmalar kültürlerinde önemli bir yer tutar

Alıntı

Eskimoların Hayatı Değişiyor

Grönland'ın beşte dördü buzla kaplı Binlerce yıldır Eskimolar, bu buz kütlesinin kıyılarında denizin kendilerine sunduklarıyla; balık, fok ve balina avlayarak yaşadılar Ancak artık iklim değişiyor; bunun sonucunda da Eskimoların geleneksel yaşam tarzı da…

Bu durumun en bariz olduğu yerlerden biri Grönland'ın batı kıyısındaki bir buzul fiyordundaki balıkçı köyü İllulisat Bir kuşak önce buradaki körfez her kış donar, denizi kalın bir buz tabakasıyla kaplardı Yerel Eskimolar köpeklerini kızaklarına bağlar, fok ve balık avı için bu buz tabakası üzerinde uzun seyahatlere çıkardı Ancak son yıllarda bu tabaka yer yer inceldi ve bazen de tamamen yok oldu
Karanlık aylar boyunca kayıklar sulara salınır, köpekler bir yerlere bağlanır, kızaklar bir kenara bırakılır oldu
İllulisat fiyordundaki dev buzul son on yılda on milden fazla küçüldü
Bu gerileme gezegenimizin felaketle karşı karşıya oluşunun bir sembolü adeta Ancak Grönlandlılar yaşadıkları değişimi farklı yorumluyor

Grönland Başbakanı Kuupik Kleist "Bunun küresel bir sorun olduğunun farkındayız" diyor ve devam ediyor: "Ancak bu değişimi bir sorun olduğu kadar bir fırsat olarak da görüyoruz; Grönland'ın bu fırsatlara kapı açmasını istiyorum"
Bu yaz Grönland'a, bağlı olduğu Danimarka tarafından özerklik verildi Bu kararın en önemli yönlerinden biri, bölgenin potansiyel kaynaklarını yerel halkın eline vermesi
Bölgede muazzam petrol, doğalgaz ve kıymetli maden yatakları; hatta elmas olduğu düşünülüyor Dahası son dönemde yaşanan sıcaklık artışı bölgede madenciliği daha kolay ve karlı bir iş haline getiriyor
Grönland'ın geleneklere büyük değer verdiği doğru ama bu sizi yanıltmasın Zengin kaynaklarıyla bu uçsuz bucaksız ada, artık yeni bir hayatın eşiğinde…

Grönland’a Genel Bakış

Danca’da (Danimarka dilinde) “Grønland” sözcüğü, "Yeşil Ülke" anlamına gelir
Atlas Okyanusu'nun kuzeyinde, 2166086 km² ile kuzey kutbundaki en büyük buz örtüsüyle kaplı, Danimarka'nın özerk bölgesi Bu buz tabakası 3 kilometre kalınlığında ve tabanı da deniz düzeyinin altındadır
Grönland, yüzölçümü açısından dünyanın en büyük adası konumundadır Yuzde 81'i buzullarla kaplıdır Grönland'da yaşayan nüfus 57500 civarındadır Nüfusun büyük kesimi batı kıyısındaki küçük kasabalarda yaşar Grönlandlılar, hem Kalaallit (Inuit), hem İskandinavya kökenlerini taşımaktadırlar ve Grönlandca (Greenlandic=Kalaallisut) dilini konuşurlar İki önemli şehri başkent Godthab (Nuuk) ile Godhavn'dır
Ortalama sıcaklığın -7 derece olmasına karşın iklim kuru ve güneşlidir Kışlar soğuktur ve buzlu bölgelerde sıcaklık yazın bile donma noktasının altındadır

Kasım 2008'de yapılan özerkliğin genişletilmesi ile ilgili referandumda halk,%75 oranında evet demiş, böylece Grönland hükümeti hukuk, petrol gelirlerinin yarısı, adelet gibi daha birçok 32 konuda Danimarka'dan bağımsızlığını kazanmıştır Ancak halen dışişlerinde Danimarka'ya bağlıdir ve devlet başkanı Kraliçe IIMargrethe’dir
900 yılında Gunnbjorn Ulfsson Grönland'ı keşfetmiştir 986 yılında ise Kızıl Erik, Grönland'da bir Viking sömürgesi kurdu 1985 yılında AB'den ayrılmıştır

Atlas Okyanusu'nda bulunan Grönland, Kuzey Amerika kıtasına bitişik olmakla birlikte tarihsel olarak Avrupa ile bağları daha fazladır Her ne kadar geniş özerklikleri olsa da, Danimarka Kraliyet Birliği'nin bir parçasıdır Danimarka'ya bağlı olarak 1973 yılında Avrupa Topluluğu'na dahil olan Grönland, 1983’te yapmış olduğu bir halk oylaması sonucunda Avrupa Birliği’nden ayrılma kararı almış ve gelişmelerin ardından 1 Şubat 1985'de topluluktan ayrılmıştır; halen Avrupa Birliği'nin dışındadır

Yeni bir araştırma, Grönland’daki buzulların daha önce varsayılandan 3 kat daha hızlı eridiğini savunuyor Grönland’da, 2002-2005 arasında yılda 240 kilometre küp buzul eridi
Yazar: Mehmet Karaarslan

Bir eskimo nasıl yaşar?

Bir eskimo nasıl yaşar?Soğuk dünyasında onu 'ısıtan', 'sıcak' tutan nelerdir?Hiç bilmediğimiz bu dünyanın kapılarını şimdi 32'sinde olan bir küçük kız aralıyorBu onun hikayesi Kari'nin, Kutup dünyası

Aslen İngiliz olan küçük Kari Herbert, kaşif babasıyla geçirdiği yılları anlatıyorİgloda yatıp kalktığı o günlerde tıpkı küçük bir eskimo kızı gibi hayatını yaşayan Kari'nin en yakın dostları ise Husky cinsi köpekler Grönland'da yıllarını geçiren küçük kızın buzlarla kaplı hayatı, Kuzey Kutup Dairesi'ndeki yolculuğu, her ne kadar bir bebek için zorlu olsa da, aile bununla baş etmesini bir şekilde öğreniyorKari de

"İlk sözcüklerim tıpkı Grönlandlı halkın konuştuğu gibiymişİlk adımlarım tundurada gerçekleşmiş, ilk arkadaşlarımsa Kutup avcılarıymış" açıklamasında bulunan Kari, o günleri özlemle andığını söylüyor

"Oyuncaklarım normal çocuklarınki gibi değildi elbetteHayvan kemikleriyle oynamaktan zevk alırdım İlk yılbaşı hediyem muhteşem bir kızaktıKomşumuzun yedi çocuğu vardıOnları kardeşim gibi seviyordumBabalarını da öyleİsmi Avatak'tı, ki ben ona ismini tam olarak söyleyemediğim için Ataata diyordumBu da Grönland dilinde 'babacığım' demekİlk yılbaşı hediyem muhteşem bir kızaktıVe bunu benim yapansa Ataata'ydı"

Kari'nin çocukluğu elbette ki hiçbir çocuğunkine benzemiyorEskimo çocukları saymazsak "Sadece Inuktun dilini konuşuyordumBu Grönland yerlilerinin ana dili olarak bilinir Fok, balina ve su aygırı etiyle besleniyordum"

Sir unvanlı babası ve annesi Marie'yle geçen Grönland günlerinden geriye yüzlerce fotoğraf kalmış 32 yaşında yaşadığı yerleri yeniden keşfetmek için yola çıkan ve 72 yaşında ölen kaşif babası Wally'nin izinden giden Kari, şimdi İngiltere'de Cambridge'de yaşıyor

Annesi Marie'yle birlikte yaşayan genç kadın, ara sıra o eski günlere dönüp dönemeyeceklerini aralarında konuştuklarını söylüyorİkisi de bir daha böyle bir deneyimi yaşamanın zor olacağı düşüncesinde hemfikir

Ancak babasıyla geçirdiği onca zaman, kürklere sarınıp da ısındıkları o günleri düşündükçe, uzak ve soğuk adanın her köşesini 'sıcak ve yakın' anımsıyorÇünkü o, babasının 'küçük Eskimosu'