Batık çıkarma-Batık Gemiler-Dibe Oturmuş Gemiler-Deniz Sondası-Mekanik çıkarma Yönt

Denizlerde yitmiş ya da kazaya uğramış olan nesneleri çıkarma İşlemlerine, batık çıkarma denir Aynı kurtarma teknikleri, göl ve ırmaklarda da geçerlidir Günümüzde yalnızca kazaya uğramış gemiler değil, definelerden, hidrojen bombasına varıncaya kadar birçok batık, bu işlemlerle çıkartılır

Dibe oturmuş gemiler:

Karaya oturmuş bir geminir kurtarılması, ilk bakışta yalın bir işlem gibi görülebilir, ama her kurtarma işlemi, bir başkasından farklıdır ve belli bir ustalık ister Gemi yalnızca karaya otur-duysa, yapılacak iş, denizin yeniden yükselmesini beklemektir Ancak, bu da duruma göre değişir Eğer denizin dibi kayalık ve engebeliyse, sular çekilirken tekne parçalanabilir Küçük delikler, çelik ya da tahta yamalarla geçici olarak onanlır Yamalar, gemi yüzerken suyun basıncıyla tekneye yapışır Pırtına ve dalgalarla yüksek bir yere sürüklenen tekneler, hafifletme yoluyla yüzdürülmeye çalışılır Geminin taşıdığı yük, büyük parça eşyalar, hattâ geminin üst yapısı sökülerek mavnalara taşınır; ama önemli olan nokta, gemiyi hafifletirken derin yana yönelecek biçimde demirlemektir Böylece, hafifletildiğinde daha sığ olan yöne doğru kayması önlenmiş olur Geminin, kendi çapası ya da kurtarma çapaları, derin yere atılarak ve zincirler sürekli gergin tutularak, yüzmesine yardımcı olunur Bu iş için ayrıca römorkör de kullanılabilir

Batık gemiler:

Batık gemilerin kurtarılıp kurtarı-lâmayacağı suyun derinliği, geminin boyutu, hava koşulları, eldeki malzeme, maliyet, vb etkenlere bağlıdır Belli bir derinlikte„gemi büyüdükçe kurtarma işi güçleşir; çünkü, değişik malzeme türlerinin sağladığı kaldırma kuvveti kısıtlıdır
Kurtarma işlemleri, teknolojik gelişmelere bağlı olarak ancak XX yüzyıl içinde etkili hale gelmiştir Kurtarmaya yardımcı olmak için hemen her zaman dalgıçlara gereksinme duyulur Dalgıçlar, fazla hareket gerektirmeyen işlerde DALGIÇ DONANIMI giyer, hareket gerektiren yerlerde ise SUCİĞERİ takarlar
Gemi enkazı sığ sulardaysa, yeri havadan saptanabilir Sualtı araçlarından ya da suüstünden kullanılan televizyon kameralarından da yararla'nılır Bu konuda en yararlı aygıtlar RADAR ve Sonar'dır

(Bk ASDİK YA DA SONAR) Bir çeşit sualtı radarı olan sonar, sesin belli bir ortamda, değişmez ve ölçülebilir bir hızda yolalması ilkesine dayanır Böylelikle, sesin sualtındaki bir nesneden yansıyıp geri dönmesi için geçen zaman, uzaklık ölçüsüne çevrilebilir Ölçümler, yüzeyde üç ayrı noktadan alınır ve nesnenin yeri, geometrik olarak belirlenir Yankılı iskandil, okyanusbilimcilerin okyanus dibi haritasını çıkar-mat için kullandıkları, sonara benzeyen bir aygıttır Bu aygıt, aynı zamanda, dipteki gemi enkazlarını saptamada da kullanılır Ancak, okyanus yatağının engebeli olduğu bölgelerde doğal ve yapay biçimleri birbirinden ayırmak güçleştiğinden pek etkili olmaz

Enkazın yeri saptandıktan sonra en önemli iş, dalgıçlara düşer KREN, bocurgat ve benzeri araçlarla enkazın mekanik olarak kaldırılması en yaygın kullanılan yöntemdirDalgıç donanrmmın bulunmasından sonra, enkazın halatlarla bağlanması kolaylaşmıştır Bağlanan halatlarla enkaz, bir dişlinin yardımıyla yukarıya çekilir Halatlar, çoğu kez, dalgıçların da yardımıyla tarak dubalarıyla yerleştirilir Dikkat edilmesi gereken noktalar teknenin büyüklüğü, yüzeydeki kurtarma teknelerinin gücü ve beklenmedik hava koşullarıdır Halatlar gerekli biçimde bağlanmaz ya da kaldırılırken teknenin ağırlık merkezi kayarsa,bütün emekler boşa gider Batık teknenin omurgası kırılır ya da halat sargılarının arasından kayarak yeniden batar

Batıklar genellikle dipteki çamura gömülür Bu durum güçlü bir statik sürtünme ve emme ortaya çıkarır Tekneyi çamurdan çıkarmak, kurtulduktan sonra su üstüne çekmekten çok daha fazla güç gerektirir Serbest kalan tekne, çamurdan kurtulmanın hızıyla daha kolay yükselir Bu, ya teknenin omurgasının kırılmasına yojaçar ya da hareketin denetimini güçleştirir Sorunu çözmek amacıyla çeşitli yöntemler geliştirilmiştir Yüzeydeki kurtarma gemisindeki bir DİNAMO'dan (jeneratör) çıkan artı ve eksi uçlar, batık teknenin iki yanına bağlanarak artı ve eksi elektrotlar oluşturulur Kablolara elektrik verildiğinde, iki uç arasındaki su iletkenlik yaparak ELEKTROLİZ olayına yolaçar ve su, oksijen ve hidrojen olarak ayrılır Teknenin gövdesine yapışan hidrojen kabarcıkları, çamuru atar ve statik sürtünmeyi ortadan kaldırır

Tahta tekneler sözkonusu olduğunda uygulanan bir başka yöntem de şöyledir: Dalgıçlar, içinde demir ve magnezyum parçacıktan bulunan basınçlı suyu çamurun içine püskürtürler Deniz suyundaki tuz, elektrolize yolaçar ve çıkan hidrojen kabarcıkları çamurun yerini alır

Öteki batık çıkarma yöntemleri: Mekanik kaldırma yöntemlerinin çoğunda dubalar da kullanılır İçJ leri boş olan bu metal silindirler, önce, suyla doldurulup batırılarak, dipteki teknenin çevresine döşenir, daha sonra suyu pompalarla boşaltılıp basınçlı hava doldurularak yüzer hale getirilirler Dubalar, özellikle batık DENİZALTI'ların çıkarılması İçin geliştirilmiştir

Basınçlı hava, duba dışında da kullanılır Dalgıçlar, yarık ve çatlakları kapatarak, teknenin hava geçirmez hale gelmesini sağlarlar Deniz araçları genellikle, kapalı bölmelerden oluştuğu için çoğu kez basınçlı havayı pompalamadan Önce bütün bir enkazı kapatmaya çalışmak gerekmez

Mekanik çıkarma yönteminde gelgitten de yararlanılabilir Bir bölümü suyla dolu tekneler, sular çekilince batık tekneye bağlanır ve sular yükseldikçe suyu boşaltılarak kaldırma güçlerinden yararlanılır Çıkarma donanımının yeterli olmadığı durumlarda bu yöntem, özellikle elverişlidir

Batık çıkarmada poliüretan köpük de kullanılmıştır Poliüretan bileşenleri, bir boruyla dalgıçlar tarafından enkazın yakınına yerleştirilmiş olan bir karıştırıcıya indirilir Buraya ayrıca, kaynama noktası düşük bir madde daha gönderilir ve tümü karıştırılarak, basınçlı azotla püskürtülürApansız basınç düşmesi nedeniyle kaynama noktası düşük madde buharlaşır ve teknenin içinde poliüretan kabarcıkları oluşur Kabarcıklar donarak, katı ve gözenekli bir yapı oluşturur

Bu maddenin bir metre küpü 32 kg'dır ve 1 000 kg suyun yerine geçer Poliüretan granüller ya da basınçla püskürtülmüş küreler daha da elverişlidir: çünkü, çıkarılmış tekneden bunların temizlenmesi, köpüğün temizlenmesinden kolaydır 13,6 kg'lık kaldırma gücü oluşturan bü küreler, 37 cm çapındadır, belli bir derinlikteki suyun basıncıyla uyum sağlamak için sıkıştırılmıştır ve gerektiğinde basıncın ayarlanmasını sağlayan vanalarla donatılmıştır Bu yöntemlerin basınçlı hava yöntemine üstünlüğü, enkazın dalgıçlar tarafından yamanmasına gerek göstermeyişi ve poliüretan maddelerin kaldırma güçlerinin tümüyle yukarıya doğru olmasıdır

Uskur köpüğü, teknenin kıç yatırmasına takılan dirsek biçiminde alüminyum bir borudur Geminin pervanesinin oluşturduğu köpük, doğruca dipteki kumun altına püskürtülür, böylece dalgıçların günlerce uğraşmalarını gerektirecek bir kazma işlemi, birkaç dakikada tamamlanır Havalı kaldırma, küçük nesnelerin çıkarılmasında-işe yarayan bir yöntemdir Uçları açık bir borudan oluşur Yüzeydeki bir hortumla borunun alt ucundaki bir delikli bölmeye basınçlı hava üflenir Hava kabarcıkları suyun yüzüne doğru yükselirken baz: küçük nesneleri de taşırlar

Deniz sondası:

Batık çıkarma yöntemlerinin gelecekte, yüzeyden yöneltilen sualtı araçlarına dayanacağı sanılmaktadır, örneğin deniz sondası, 2İ000 tonluk suyun hacmine eşit büyüklükte ve yüzeyden TELEVİZYON ile kumanda edilen bir aygıttır Deniz sondasında halat yerine, boru takılı bir delme takımı bulunur Boru, bükülmeye dirençli ve dipteki suyu dışarı pompalayabilecek kadar da basınca dayanıklı olmalıdır Borunun ucuna bir televizyon alıcısı konularak enkaz araştırmalarında kullanılır Hedef bir kez saptandığında Örneğin, bu denize düşmüş bir uydu gibi küçük bir nesneyse, tel bir sepetle ya da büyük bir maşayla çlkartılabilir Bu işlem de televizyonla izlenerek yüzeyden denetlenir

Büyük nesnelerin derin sulardan çıkarılması daha güçtür 1 000 tondan büyük olanların küçük parçalara ayrılması gerekir Yüzeydeki teknelerde kullanılan kompresörlerin basınç üst sınırı*l/u00 psi (68,9 bar) dolayındadır; yaklaşık 2 km derinlikte ise, basınç 3'000 psi'dir (207 bar) Deniz sondası,bir su pompası ve hava boşaltma tulumbasının yardımıyla yüksek basınçlı hava sağlayabilir Kompresör havayı, boru ile arasında bir supap bulunan tulumbaya iletir Boruya bir pompayla su doldurulur ve regülatör ha-va-su oranını dengede tutacak biçimde basıncı ayarlar Her hava kütlesini bir o kadar su kütlesi izler, her seferinde de geri-basınç düşürülerek yeni bir h&va kütlesinin izlemesi sağlanır Su, kendi ağırlığı ve üstündeki bütün su ve hava kütlelerinin toplam ağırlığıyla havayı sıkıştırır Borunun alt ucundaki bölme, hem havayı hem de suyu emer; hava yükselerek böl
menin içinde kalırken, su denize püskürtülür Böylece

Enkazı yoketme;

Kurtarma şirketleri, genellikle enkazın kurtarılması yerine, ortadan kaldırılması isteğiyle karşılaşırlar Örneğin, savaş sırasında yara almış ya da batmış gemiler limanları tıkamıştır Bazen, enkaz kurtarılarak yeniden batırılmak için derin sulara" götürülür; ama patlayıcı da kullanılır Enkazın çevresine patlayıcılar yerleştirilerek ateşlenir Tonlarca su bir ânda enkazın üstüne yığılarak onu parçalar En inatçı parça da yok olana kadar, patlayıcı yerleştirme işlemi, halkanın çapı küçültülerek sürdürülür