Sakız Agacı Şifalı Bitkiler

Sakız ağacı

(Mastixpistazie / Lentisque / Mastic tree / Pistacia lentiscus)

Nisan-mayis aylari arasinda, yesilimsi renkte çiçekler açan 1-3 m yüksekliginde, sik dalli, çali görünüsünde ve kisin yapraklarini dökmeyen agaçlar Mezdeki sakizi olarak da bilinir Gövdeleri dik ve silindir biçiminde olup, saglamdir Kabuklari esmer renkli ve reçine kanallari ihtiva eder Meyveleri ufak, yuvarlak ve kirmizimsi siyah renklidir Türkiye’de yetistigi yerler: Bati ve Güney Anadolu

Kullanildigi yerler:

Bitkinin dal ve gövdesinden, mastix adi verilen sakiz elde edilir Agacin gövdelerine yapilan yaralamalardan bir usare akar Toplanan bu usare 2-4 haftada katilasir Soluk sari renkli, kolaylikla kirilabilen parça ve damlalar hâlindedir Özel bir kokusu ve tadi vardir Eter ve etonolde çözünür Sakiz içinde uçucu yag, mastisik asit, mastisin ve aci maddeler bulunmaktadir Eskiden balgam söktürücü olarak kullanilmistir Dis etlerini kuvvetlendirmek ve agiz kokusunu gidermek için kullanilir

Nasıl Bir Bitkidir?

Sakız bitkisi; Sakız Adası ve Çeşme yöresinde doğal olarak yaşayan ve reçinesinden yararlanılan bir bitkidir Sakız bitkisi; 4-5 m boyda, herdem yeşil ağaçcık veya çalı şeklindedir Dişi ve erkek çiçekler ayrı bitkiler üzerindedir Erkek bitkilerin sakız randımanı disilerden fazladır Tek veya üç-dört gövde üzerinde terbiye edilir Dekoratif görünümü ve hoş kokusu nedeni ile bahçe düzenlemesinde de kullanılabilir

Herdem yeşil olması ve toprağı örtmesi nedeni ile toprak erozyonunu da önlemektedir Kökler 20-25 metre derinliğe kadar uzanabilir Bu nedenle, kuraklığa dayanıklılığı incir ve zeytinden daha iyidir

Arazi yangını gibi kötü koşullarda bile kısa sürede kendini yeniler Kıyı bölgelerinde tuza dayanıklıdır Yavaş gelişir ve 100 yıldan fazla yaşar 5 yaşından itibaren sakız salgılar 15 yaşından itibaren bitki başına 1-2 kilo sakız verir Bir kilo sakızın fiyatı kalitesine göre 60-100 Dolar civarındadır

Çiftçiler Bitkiyi Nasıl Üretebilir?

Çiftçiler bitkiyi tohumla, çelikle ve aşı ile üretebilirler

Tohumdan fidan yetiştirmenin sakıncası, sakız randımanı düşük dişi bitkilerin de meydana gelmesidir Çelikle üretim, yeşil ve odunsu çelik şeklinde yapılabilir Çitlenbik veya dişi sakız üzerine aşılanabilir Aşılama; göz ve kalem aşı şeklinde uygulanır

Doğadaki Sakız Bitkisinden Nasıl Yararlanılabilir?

Çalı şeklinde ve toprak yüzeyine yatmaya eğilimli bitkilerin etek kısmı açılarak, üçdört gövde üzerinde ağaçcık gibi terbiye edilir

Bakım Işleri Nelerdir?

Kapama bahçe tesisinde 4-5 m sıra arası ve sıra üzeri mesafeyle dikim yapmalıdır Tek sıralı sınır dikiminde ise 3-4 m aralık yeterlidir

Sakız bitkisinde budama oldukça önemlidir Zamansız budamalar elde edîlen sakız miktarını azaltmaktadır Her yıl, 15 Haziran'dan itibaren hafif budamalar yapılarak, gövde açılmalı ve güneş ışınlarının girmesi sağlanmalıdır Gerektiğinde, toprak analizi sonucuna göre hayvan gübresi yanında, ticari gübreler de kullanılabilir

Ne Zaman ve Nasıl Çizilir?

çeşme yöresinde ağaç gövdeleri 15 Haziran'da çizilmeye başlanır Genç ve ince kabuklu gövde; ucu inceltilmiş tornavida ile çizilir çizikler, fazla derin olmamalı (odun kısmına geçmeden kabukta yapılır), 10-15 cm aralıklarla ve 4-5 cm uzunlukta yapılmalıdır Yaşlı ve kalın kabuklu gövdenin Çizilmesi; normal tornavida ile kabuk hafifçe kaldırılarak yapılır Bu işlem Ekim ayına kadar bir-iki ay ara ile iki kez tekrarlanır Ikinci cizimler çapraz yapılır

Aşırı çizimler bitkinin erken yaşlanmasına sebep olur Gövde uygun bir şekilde çizildiğinde reçine kıvamında bir sıvı akar Bu madde pıhtılaştığında sakız elde edilir Başlangıçta donuk yeşil renkte olan sakız recinesi daha sonra sarı renk alır

Çizim öncesi ağacın dibi, taç izdüşümü içi düzeltilerek temizlenir ve zemin kireçli beyaz toprakla örtülür Beyaz zemine dökülen sakız damlaları elle veya süpürge ile toplanır Çiziklerdeki donmuş reçine ise özel spatula ile hasat edilir

Toplanan Sakızlar Nasıl Temizlenir?

Hasat edilen sakız; toz, toprak, taş gibi yabancı maddelerden temizlenir Sonra sakızlar, işine sabun tozu konmuş olan soğuk suda çalkalanır Temiz suda durulanarak, bez üzerine kurutulmak üzere serilir Kuruyan sakızların üzerine yapışmış olan yabancı maddeler ufak çakı yardımı i!e temizlenir Temizleme sonrası, iriliklerine göre sakız damlaları boylarına ayrılır

Çoğu zaman; üretilen 100 gram sakızın 11 gramı Pitta, 27 gramı Iri Gözyaşı, 62 gramı da Ufak Gözyaşı olmaktadır Elde edilen sakız, kalitesinin korunması için eksi 20 C'da muhafaza edilmelidir

Sakız Nerelerde Kullanılmaktadır?

Sakız, yüzlerce yıldır sakız reçinesi ve sakız yağı şeklinde, ilaç, kozmetik, boya, gıda ve içki sanayinde kullanılmaktadır

Kaynak:

Sakız Üretimi

DoçDr Şenol BOZTOK