Çocuklarda Öz Bakım Eğitimi

Çocuklarda öz bakım eğitimi

Çocuklarınıza günlük yaşam becerileri kazandırmayı kolaylaştırmak için izlenmesi gereken bazı yol ve yöntemler vardır: Eğitim süresi 8-10 hafta olmalıdır Çocuğunuza günde en az iki defa ve önce 2-5 dk sonra giderek artan bir şekilde en az 5-20 dk zaman ayırmalısınız Bu süre çocuğun kişilik özellikleri, psikolojik durumu, anne babanın çalışıp çalışmaması vb gibi etkenlere göre değişebilir

Çocuğunuzun ve sizin yorgun olmadığınız, çocuğunuzun uykusuz olmadığı ve sakin olduğu zamanları seçmek uygun olacaktır Eğitim yapılan süre mutlaka günün aynı zaman dilimine gelmeli (her gün 10-11 ve 16-17 arası gibi), çocuğun dikkatini dağıtmayacak bir ortam olmalı (çevrede diğer çocuklar oynamamalı, fazla eşya olmamalı, TV, radyo-teyp çalışmamalıdır) dır

Gözgöze gelmek mühim

Çocuğunuza mümkün olduğunca yakın ve otururken aynı yükseklikte olunuz Kendi kendine oturamıyorsa tutarak oturmasına yardımcı olunuz Sizin yüzünüzü rahatça görebileceği pozisyonda olunuz Size bakmasını sağlayınız, bakmıyorsa çenesini hafifçe çevirip bakmasını sağlayınız Gözgöze geliniz, bunu yaparsa ödüllendiriniz Yine bakmıyorsa 1-2 dk sonra yeniden deneyiniz 2-3 saniye gözgöze gelirse ödüllendiriniz ve bunu 5-6 sn oluncaya kadar sürdürünüz Evdeki diğer kişilerle göz göze gelmesini sağlayınız Eğitim süresince çocuğunuz gözgöze gelmiyorsa göz hizasına sevdiği bir şeyi koyarak bunu sağlamaya çalışınız

Net olun ve ödüllendirin

Onun anlayabileceği şekilde kısa ve basit cümlelerle konuşunuz (Ali kalk, bardağı tut vb gibi) Konuşurken mimik ve jestlerinizi de kullanınız Öğretilecek her işlevi bir kaç kez yineleyiniz Her beceriyi basitten başlayarak sıralayınız, becerileri küçük basamaklara bölerek öğretiniz İstediğiniz bir beceri için sadece çaba gösterse bile ödüllendiriniz Ödül olarak sevdiği bir uğraş (Parka gitmek, oyun oynamak vb ) olabilir Çocuğunuzun olumlu bir davranışına sevinmek ona sarılmak aferin ne güzel yaptın şeklinde sözlü ifade de ödüldür Ödül olarak seçtiğiniz şeyi mutlaka istenilen davranışın hemen arkasından gerçekleştiriniz

Öz bakım becerileri

El yıkama becerisi
Çocuğunuzun rahatça elini yıkayabilmesi için lavabonun boyuna uygun olması gerekir Bunu sağlamak için bir tabure kullanabilirsiniz Çocuğunuzun arkasına geçerek ellerinizi onun elleri üzerine koyunuz Çocuğunuzun karşısında bir ayna olması yararlı olabilir

İşlem basamakları

-Çocuğunuzun elini tutarak çeşmeyi açınız
-Ellerini ellerinizin arasına alarak akan suyun altına tutunuz
-Elini tutarak sabunu almasını sağlayınız
-Bir eliyle sabunu tutturup, diğer elinizle çocuğunuzun eline sabuna sürtüp köpürmesini sağlayınız
-Elini sabunluğa götürüp sabunu bıraktırınız
-Çocuğunuzun iki ileni birbirine sürterek köpürmesini sağlayınız
-Suyun altında ellerini yıkayınız Gerekirse işlemi tekrarlayınız
-Ellerini tutarak çeşmeyi birlikte kapatınız
-Faaliyete direnmiyorsa ödüllendiriniz Son basamağa kadar faaliyeti birlikte yapıp, son basamakta ellerinizi çekerek onun yapmasını söyleyiniz Başarabilirse tekrar baştan 7 basamağa kadar faaliyeti birlikte yapınız ve son iki basamağı (7 ve 8) ona yapmasını söyleyiniz

Tekrar önemli

Başarabilirse yine baştan sırayla 5, 4, 3, 2, ve 1 basamaklara kadar faaliyeti birlikte yapıp diğerlerini yapmasını söyleyiniz
Bu arada yardıma gereksinim olursa dirseklerinden hafifçe yönlendirerek yardım ediniz, bu şekilde basamakları sondan başa doğru sıralayarak başarabiliyorsa "ellerini yıka" diyerek faaliyeti yapmasını bekleyiniz Her basamağın sonunda başarı durumuna göre uygun şekilde ödüllendiriniz

Yüz yıkama
El yıkama faaliyetlerini öğrendikten sonra hemen arkasından öğretilmelidir

İşlem basamakları

- Çocuğunuzun elini tutarak birlikte çeşmeyi açınız
- Ellerini köpürtmesini sağlayınız
- Ellerini köpürttükten sonra sabunu bırakınız
- Çocuğunuzun arkasında durarak her iki elini bileklerinden tutunuz, dairesel hareketlerle ağız ve yanaklarını sabunlayınız
- Bölgeyi köpürtünüz
- Elleri ellerinizle tutarak önce sabunluellerinizi durulatınız
- Elini bir suya, bir yüzüne götürerek yüzünü durulayınız
- Son basamağa kadar faaliyeti birlikte yapıp, son basamakta ellerinizi çekerek onun yapmasını söyleyiniz
Ödüllendirmeyi ihmal etmeyin
Bu arada yardıma gereksinimi olursa dirseklerinden hafifçe yönlendirerek yardım ediniz
Bu şekilde sondan başa doğru sıralayarak başarabiliyorsa "yüzünü yıka" diyerek faaliyeti yapmasını bekleyiniz Her basamağın sonunda başarı durumuna göre ödüllendiriniz

El durulama

Büyük bir havlu ve lavaboya yetişebilmek için tabure kullanınız

İşlem basamakları

- Çocuğunuzun bir elini tutarak havlunun arkasına koyunuz
- Diğer elinin içini (avucunu) havlu ile ovuşturunuz
- Elinin tersini (üst kısmını) havlu ile ovuşturunuz
- Kurulanan eliyle havlunun bir tarafından tutturunuz
- Diğer elinin içini havlu ile ovuşturunuz
- Elinin tersini de havlu ile ovuşturarak kurulatınız
- Son basamağa kadar faaliyeti birlikte yapıp,son basamakta ellerinizi çekerek ( 6basamakta) onun yapmasını söyleyiniz
- Başarabilirse tekrar baştan 5 basamağa kadar birlikte faaliyeti yapınız ve son iki basamağı(5 ve 6) ona yapmasını söyleyiniz Başarabilirse yine baştan sırasıyla 4, 3, 2, ve 1, basamaklara kadar faaliyeti birlikte yapıp,diğerlerini yapmasını söyleyiniz Yardıma gereksinimi olursa dirseğini tutarak yönlendiriniz Basamakları bu şekilde yapmayı başarabiliyorsa "ellerini kurula" diyerek faaliyeti yapmasını bekleyiniz Her basamakta başarı durumuna göre ödüllendiriniz

Saç tarama

Bu işleme başlamadan önce çocuğunuzun saçını ortadan veya yandan ayırınız Saçlar mümkün olduğunca kolay taranır durumda iken bu uygulama yapılmalıdır Saç fırçasını kavrayabilmesi çok önemlidir Önce bunu sağlayınız
Kız çocuklarını da süslü saç tokaları ile faaliyeti cazip hale getirebilirsiniz

İşlem basamakları

- Çocuğunuzun arkasında durunuz Her ikinizin de yüzü aynaya dönük olsun Çocuğunuzun elini tutarak saçlarını yukarıdan aşağıya doğru ve özelilikle acıtmadan fırçalayınız
- Her fırçalamasının (taramanın) ardından elini tutarak saçlarını eli ile düzeltmesini sağlayınız
- İşlemi tekrarlayınız
- Faaliyete katılıyorsa " saçını ne güzel taradın, çok güzel (yakışıklı) oldun" şeklinde ödüllendiriniz
Faaliyeti son basamağa kadar birlikte yaparak, son basamakta ellerinizi çekiniz ve onun yapmasını sağlayınız
Başarabilirse yine sondan başa doğru gelerek yapmasını söyleyiniz ve gerekirse destekleyiniz, ödüllendiriniz Her basamağı bağımsız olarak yapabiliyorsa saçını fırçalamasını( taramasını) söyleyiniz ve ödüllendiriniz

Yüz kurulama

Lavabonun üzerinde ayna ve yetişebilmek için tabure bulundurunuz

İşlem basamakları

- Çocuğunuzun arkasında durarak her iki elini kavrayınız ve havluyu birlikte alttan tutunuz
- Ellerinizi çocuğunuzun yüzüne yaklaştırarak havluyu yüzüne kapatınız
-Yumuşak hareketlerle bastırıp çekmesini sağlayınız
- Kurulama işlemi bitince elini tutarak birlikte havluyu yerine asınız
- Son basamağa kadar faaliyeti birlikte yapıp,son basamakta ellerinizi çekerek (4basamak) onun yapmasını söyleyiniz

Başarabilirlerse tekrar baştan 3basamağa kadar faaliyeti birlikte yapıp diğerlerini yapmasını söyleyiniz
Gerekirse, dirseğinden tutup yönlendirerek yardım ediniz Daha sonra "yüzünü kurula"deyiniz ve yapınca ödüllendiriniz

Diş fırçalama

Küçük ve fazla sert olmayan bir diş fırçası kullanınız Renkli-kokulu macunlar ve süslü diş fırçaları olayı cazip hale getirebilir Yemek sonrası ve yatmadan önce en uygun zamanlardır Kendini aynada görebilmesi için çocuğunuzu bir tabureye çıkartınız Aynaya bakarak gülümserken dişlerinizi ona gösteriniz ve dişlerini göstermesini söyleyiniz

İşlem basamakları

- Çocuğunuzun elini tutup birlikte musluğu açınız
- Sol eline diş macununu almasını sağlayınız
- Diğer eliyle diş macununun kapağını açtırınız, musluğun kenarına koydurunuz
- Çocuğunuzun elini tutarak diş fırçasını alınız ve ıslatınız
- Macunu diş fırçasına sıkmasını sağlayınız
- Lavabonun kenarına macunu bıraktırınız
- Elinden sıkıca kavrayarak dairesel hareketlerle, önce dişlerin ön yüzeylerini, sonra arka taraflarını olacak şekilde yukarıdan aşağıya doğru fırçalatınız
- Diş fırçasını suyun altında çalkalatıp bıraktırınız
- Avucunuzun içine alarak (veya bardakla)ağzına su alıp çalkalamasını sağlayınız
- Diş macunu kapatıp kaldırmasını sağlayınız
- Ellerini kurulatınız
- Son basamağa kadar (11basamak) faaliyeti birlikte yapıp, son basamakta ellerinizi çekerek onun yapmasını söyleyinizBaşarabilirse yine baştan 10 basamağa kadar faaliyeti birlikte yapınız Son iki basamağı (10 ve 11) ona yapmasını söyleyiniz Yine başarabilirse sıra ile başa doğru yardımları azaltarak geliniz Her basamağı başarıyorsa bir önceki basamağa geçiniz Gerekirse dirseğinden tutup yönlendiriniz Dişlerini yıkamasını söyleyerek faaliyeti yaptırınız ve ödüllendiriniz

Bardaktan su içme

Çocuğunuza kendi başına su içmeyi öğretebileceğiniz en uygun zaman onun susamış olduğu zamandır

İşlem basamakları

-Çocuğunuz bardağı eliyle kavrasın, siz de üzerinden tutarak ağzına götürünüz
-Bardağı hafifçe eğerek suyu içmesini sağlayınız
-İçtikten sonra bardağı masaya koyunuz
-Sizin yardımınızla bu basamakları gerçekleştirebiliyorsa, su içme becerisini yapabiliyor demektir
-Suyu içtikten sonra ellerinizi çekiniz ve bardağı masaya kendi koyması için izin veriniz
-Daha sonra elinizi bardakla masa arasındaki yarı yolda çekiniz, çocuğunuz bardağı masaya koysun
-Ellerinizi suyu içer içmez çekiniz ve bardağı masaya koymasını sağlayınız
-Çocuğunuz bardağı ağzına götürünce elinizi çekiniz, suyu içip bardağı masaya koysun
-Çocuğunuz bardağı ağzına götürmeden ellerinizi çekiniz ve böylece yardımı azalta azalta kendi başarıncaya kadar bunu sürdürünüz
-Başarınca ödüllendiriniz

Yemek yeme

Çocuğunuza bu faaliyeti kaşık, çatal, bıçağı bir bütün halinde kullanacak şekilde öğretiniz
Önce tabağa lokma lokma yemek koyunuz Her lokmayı bitirmeden diğerini almamalıdır Çocuğunuz bu faaliyeti öğrenme aşamasında iken etrafa döküp saçmasını kabullenmelisiniz Plastik mama önlüğü kullanıp, yere örtü, gazete serebilirsiniz
Bu işleme çocuğunuzun aç olduğu bir saati ve sevdiği yiyecekleri seçerek başlamalısınız Eğer hem sevdiği, hem de sevmediği yiyecekler var ise, önce sevmediği sonra sevdiği yiyeceği veriniz Sevdiği yiyecek ödül olacaktır
Eğer olaya küçük aksilikler çıkartarak tepki gösteriyorsa görmezden geliniz, devam ederse işlemi erteleyiniz

İşlem basamakları

- Çocuğunuz kaşık ya da çatalı kavradıktan sonra siz de bileğinden kavrayınız
- Yiyeceği tabaktan alınız
- Kaşık ya da çatalı çocuğunuzun ağzına götürünüz
- Kaşık ya da çatalı tekrar birlikte tabağa getirip hareketi yineleyiniz
- Çocuğunuz faaliyete direnmiyorsa uygun şekilde ödüllendiriniz Aynı işlemleri sırası ile bileğinden, dirseğinden ve kolundan tutarak yineleyiniz Her basamağı 4-5 kez başarabiliyorsa "yemeğini ye" deyiniz ve başarırsa ödüllendiriniz

Pantolon giyme

Beli lastikli ve bol bir pantolon (eşofman) kullanınız

İşlem basamakları

- Çocuğunuzun pantolonunu kalçasına kadar çekip ellerini pantolonun üzerine koyarak beline kadar çekmesini sağlayınız
- Çocuğunuzun pantolonunu dizlerine kadar çekip, ellerini pantolonun üzerine koyarak önce kalçasına, sonra beline kadar çekmesini sağlayınız
- Çocuğunuzun pantolonunu her iki ayak bileğine kadar çekip, ellerini pantolonunun üzerine koyarak dizlerine, kalçasına ve oradan da beline kadar çekmesini sağlayınız
- Çocuğunuzun pantolonunun bir ayağına geçirip, elleri ile tutturarak diğer ayağına geçirmesini, diz, kalça ve beline kadar çekmesini sağlayınız
- Çocuğunuzun pantolonunu önünde tutarak ayaklarını geçirip beline kadar çekmesini sağlayınız
- Pantolonunun hazırlayıp giymesini söyleyiniz
- Her basamağı birkaç kez denedikten sonra başarınca ödüllendiriniz

Pantolon çıkarma

Çocuğunuz ayakta iken pantolonu dizlerine kadar indirip, bir yere oturttuktan sonra bir ayağından pantolonu çıkartınız, ellerini pantolonun üzerine koyarak diğer ayağını çıkarmasını sağlayınız
- Çocuğunuz ayakta iken pantolonu dizlerine kadar indirip, bir yere oturttuktan sonra bir ayağından çıkartmasına yardım ediniz Diğer ayağından yardım etmeden çıkartmasını söyleyiniz
- Çocuğunuz ayakta iken dizlerine kadar pantolonunu indirip, ayaklarından kendisinin çıkartmasını söyleyiniz
- Çocuğunuz dizden aşağıya sizin yardımınız olmadan pantolonunu çıkarabiliyorsa yardımı azaltınız Yani ellerini dizden yukarıda, kalçada, belde çekerek pantolonu kendi başına çıkartmasını sağlayınız
Her basamaktan sonra başarı durumuna göre ödüllendiriniz

Kazak fanila giyme

Kazak, fanila veya eşofman üstünün çok sıkı olmaması gerekir

İşlem basamakları

- Çocuğunuzun karşısında durarak, her iki kolunu kazağın kollarından geçiriniz Ellerini yukarı kaldırarak kazağın başından geçmesini sağlayınız Kazağı giymesini söyleyiniz, ellerini kazağın her iki yanına koyarak aşağı indirmesine yardım ediniz
- Çocuğunuzun her iki kolunu kazağın kollarından geçiriniz ve kollarını başının üzerine kaldırmasını sağlayınız Kazağı giymesini söyleyerek kollarını aşağı indirmesini ve kazağın eteklerini aşağı çekerek giyme işlemini tamamlamasını sağlayınız
- Çocuğunuzun her iki kolunu kazağın kollarından geçirin, giymesini söyleyerek başından geçirmesine ve kazağını iki yanından aşağıya çekmesine yardımcı olunuz
- Kazağı tek kolundan geçirip, diğer kolunu geçirmesini, başından aşağıya doğru giymesini sağlayınız
- Kazağı yatağın üzerine seriniz Çocuğunuza giymesini söyleyiniz Önce kollarını, sonra başını geçirip, kazağı iki yanından beline indirmesini sağlayınız
- Her basamağı 4 - 5 kez yapabiliyorsa bir sonraki basamağa geçiniz Her basamağın sonunda ödüllendiriniz

Kazak fanila çıkarma

Her basamağı 4-5 kez yineleyiniz Başarabiliyorsa bir sonraki basamağa geçiniz

İşlem basamakları

- Çocuğunuzun kazağını boynuna kadar sıyırıp başını çıkarmasını sağlayınız
- Çocuğunuzun kazağının bir kolunu çıkarana kadar sıyırıp diğer kolunu ve boynundan yukarısını çıkarmasını sağlayınız
- Çocuğunuzun kazağını kollarına kadar sıyırıp, her iki kolundan ve başından çıkarmasını sağlayınız
- Çocuğunuza kazağını çıkarmasını söyleyiniz ve gerekirse yardım ederek çıkarmasını sağlayınız
- Her basamağın sonunda "aferin ne güzel başardın" diyerek sözel olarak ödüllendiriniz