Devletler Coğrafyası - İtalya

Devletler Coğrafyası - İtalya

İtalya

DEVLETİN ADI: İtalya Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: Roma

YÜZÖLÇÜMÜ: 301252 km2

NÜFUSU: 57158000

RESMİ DİLİ: İtalyanca

DİNİ: Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: Liret

Avrupa’nın güneyinde Akdeniz’e uzanan çizme şeklindeki bir yarım adanın üzerinde kurulu olan bir devlet Güneybatısındaki Sicilya ve batısındaki Sardinya Adaları ülke topraklarına dahildir Kuzeybatısında Fransa, kuzeyinde İsviçre ve Avusturya, kuzey doğusunda Yugoslavya vardır Alp Dağları kuzeyde tabii bir sınır teşkil eder

Tarihi

İtalya’nın eski çağlarında yaşayan insanlar hakkında, çok az bilgi vardır MÖ 500’lerde İtalya’da dört belirgin medeniyet mevcuttu Kuzeyde Keltler, orta bölgede Etrüskler, iç ve dağlık bölgelerde Romalıların da dahil oldukları birçok kabileler, Napoli’den Sicilya’ya kadar olan bölgelerde de Rum azınlıklar vardı Roma Cumhuriyetinin kuruluş tarihi geleneksel olarak MÖ 595 kabul edilmiştir Bu yıl son Roma kralının sürgün edildiği tarihtir Daha sonra kabileler arasında sürdürülen çatışmalardan faydalanan Roma, bağımsızlığını garanti altına aldı

MÖ 49’da Sezar Galyalılara tam yurttaşlık hakkı verdi Roma İmparatorluğu giderek gelişti Üçüncü yüzyılda bütün yarımadaya hakim oldu Daha sonra aynı yüzyılda barbarların saldırılarına maruz kalan imparatorluk merkezi, Roma’dan Milano’ya taşındı Costantinos zamanında ise merkez İstanbul’a alındı

Galya’yı ve öteki eyaletleri kaybeden Batı Roma İmparatorluğunun elinde yalnız İtalya kaldı Doğu Roma İmparatoru Zenon, Ostrogotları İtalya’yı yönetmekle görevlendirince, dört yıl süren savaşlar sonunda Ostrogotlar İtalya’ya hakim oldular ve Ostrogot kralı İtalya’nın mutlak kralı oldu Bu dönemden sonra Papalık iktidarı gelişti 451 yılında Kuzey İtalya, Avrupa Hunlarının istilasına uğradı Roma istiladan Papa’nın ricaları üzerine kurtuldu ve 6 yüzyılın sonlarına kadar siyasi hakimiyet Papalığın elinde kaldı

774 yılında Napoli, Gueta ve Amalfi, Müslümanların akınlarına maruz kaldı Müslümanlar Sicilya’yı fethetti Şarlman’ın ölümü üzerine derebeylik ve siyasi parçalanmalar oldu Roma İmparatorluğunu yeniden kurmak isteyen Otto (938-1002) başkenti tekrar Roma’ya taşıdı Papalık-İmparatorluk mücadelesi tekrar başladı Papa ile imparatorlar arasındaki savaştan faydalanan kuzey ve orta İtalya şehirleri bağımsızlıklarını ilan ettiler

On ikinci ve on üçüncü yüzyıllarda Cenova, Floransa, Venedik ve Milano gibi şehirler küçük ama, birer güçlü devlet olarak ortaya çıktıktan sonra, İtalya ekonomisine egemen oldular On beşinci yüzyılın başlarında Avrupa’da başlayan Rönesansın etkisi İtalya’da görüldü Bu asrın ortalarında İtalya toprakları üzerinde Osmanlı akınları başladı ve Osmanlılar 1480’de Otranto’yu aldılar

1494-1559 yılları arasında İtalya’da siyasi zayıflama ve parçalanma savaşlara yol açtı İtalya, Avrupa hakimiyetini ele geçirmek isteyen Fransa ve Avusturya hanedanının savaş alanı oldu Bu savaş da İtalya’yı büyük ölçüde etkiledi

İtalya’da 17 yüzyıldan sonra gerileme dönemi başladı Napoli Krallığı ve Sicilya güçsüzleşti 1796 yılında Napolyon önderliğindeki Fransızlar, İtalya’yı işgal etti Fransız hakimiyeti 20 yıl gibi kısa bir dönem sürdü Bu dönemde ülke aynı yönetim altında birleşti Kısa bir zaman için kuzeyde İtalya Krallığı kuruldu 1815 yılındaki Viyana kongresinde eski düzen yeniden sağlandığı sıralarda Birleşmiş bir İtalya düşünceleri fikirlerde idi 1866’da Venedik 1870’te Roma’nın katılması ile, İtalya sonunda bir Krallık haline geldi Ancak, anlaşmazlıklar tamamen giderilememiş Kuzey-Güney ve bölgeler arası anlaşmazlık ve çekişmeler devam ediyordu

1882’de Avusturya-Macaristan ve Almanya’nın yanısıra üçlü ittifaka ve 1915’te müttefiklerle birlikte Birinci Dünya Savaşına girdi Uzun mücadelelerden sonra Avusturya toprakları üzerindeki emeline kavuşan İtalya, savaştan sonra yapılan anlaşmalardan memnun olmadı Savaştan siyasi ve ekonomik olarak çok kötü çıkan İtalya’da, diktatör Mussolini 1922’de zorla kendini kabul ettirdi Mussolini 1935-1936’da Etiyopya’yı işgal etti Nazi Almanyası ile ittifaka girdi 1943 yılına kadar Mussolini’nin diktatörlüğü bir baskı ve silahlanma dönemi olarak geçti

İtalya 1940’ta İkinci Dünya Savaşına girdi İtalyanlar bütün cephelerde yenilgiye uğradılar Daha sonra Almanya’ya savaş ilan ettiler İtalya Naziler tarafından işgal edildi Nazilerin teslim olmasından sonra (1945) İtalya savaştan büyük zarar görmüş olarak çıktı

1946 yılında yapılan referandumla, Monarşi ortadan kaldırıldı Yeni bir Demokratik Cumhuriyet kuruldu 1949 yılında NATO’nun kurucu üyesi olan İtalya, 1958’de AET’ye girdi Yaklaşık 30 yıldır çeşitli koalisyonlarla İtalya’yı idare etmiş olan Hıristiyan Demokrat Parti ve İtalyan Sosyalist Parti 1992 seçimlerinde büyük oy kaybına uğradı Aynı senenin Mayıs ayında istifa ile boşalan cumhurbaşkanlığına parlamento Oscar Lugi Scoifaro’yu seçti Ardından yeni bir koalisyon hükumeti kuruldu

Fiziki Yapı

Güney Avrupa’da yer alan, kuzey batısında Fransa, kuzeyinde İsviçre ve Avusturya, kuzeydoğusunda Yugoslavya, doğusunda Adriya Denizi, batısında Tirejen Denizi ile çevrili olan İtalya, çizme biçiminde bir yarımadadır Akdeniz’deki Sardinya, Sicilya, Elba ve birçok küçük ada da İtalya’ya bağlıdır Kuzey İtalya, kuzeyde Alp Sıradağlarına bağlanan Po Vadisinin büyük alüvyon ovasından meydana gelir İtalya’nın en yüksek dağlarından büyük Alplerin Fransa-İtalya sınırındaki Montblanca Tepesi 4810 m yüksekliktedir İtalya sınırları içinde kalan en yüksek tepe Grand Parodiso’dur ve 4061 metredir Appeninlerin kuzeyden güneye uzantısı 1125 km’dir Bu dağların ortalama yüksekliği 1200 m’dir Orta Appeninler Adriye Denizi kıyısında denizden dar tepeler şeridi ile ayrılır Burası bütünüyle yüksek ve çorak olan, eskiden göllerin bulunduğu çöküntü havzaları ile yarılmış kalkerli yaylalardan meydana gelir Güney Appeninler Tiren Denizi kıyılarında uzanır Burada tepelerden ve alüvyonlu küçük ovalardan meydana gelmiş bir bölge vardır Bu ovalar kuzeyden-güneye doğru Toscana, Umbria, Lazio ve Campania ovalarıdır

Bu bölgenin çok yerinde volkanik kraterler ve krater gölleri vardır Faaliyette olan volkanlar güneyde Napoli yakınlarındadır Buradaki Vezüv faal bir yanardağdır Ponci yanardağı ise tarihte meşhurdur Buradaki lavlarla taşlaşmış insan heykelleri o günkü cemiyet hayatını aksettirmesi bakımından çok önemlidir İtalya’nın Akdeniz’de bulunan adalarından Sicilya’da Etna yanardağı faal bir volkandır İtalya’nın Akdenizdeki adaları, İtalya topraklarının % 16’sını meydana getirir

En önemli ırmak Po’dur 673 km uzunluğunda olan bu nehir Alplerden doğar Diğer ırmakları Tiber ve Arno’dur Ülkede güzellikleri ile ünlü göller vardır Bunlardan Maggiore, Cono ve Garda en önemlilerindendir

İklimi

İtalya’da Akdeniz iklimi hüküm sürer Sahra havasının yerleştiği mevsim olan yaz, kurak ve güneşlidir Atlas Okyanusu havasının yerleştiği mevsim olan kış ise ılık, yağışlı ve düzensizdir Kuzey İtalya, denizin yumuşatıcı etkisinden hiç yararlanamaz Buradaki iklim kara iklimidir Po Ovası kışın soğuk ve sislidir, yazın ise, boğucu nemli sıcaklar olur Kuzey bölgesine doğru yağmurların sürekliliği artar İlkbaharda daha çok yağış olur Güneye doğru iklim daha da sıcaklaşır, kış ayları güneyde en yağışlı aylardır Burada kışlar ılımandır yazlar sıcaktır

Ortalama yıllık yağış miktarı 500 ile 800 mm arasında değişmektedir Ortalama sıcaklık ise kışın 1°C, yazın ise 25-26°C arasındadır

Tabii Kaynaklar

Bitki örtüsü ve hayvanlar: İtalya zengin bir bitki örtüsüne sahip değildir Akdeniz iklimine sahip olduğu için bitkiler uzun süren kuru ve sıcak yazlara dayanabilen türdendir Ormanlar ülke topraklarının %21’ini kaplar Ormanlarda çoğunlukla meşe, akgürgen ve kestane ağaçları bulunur Ekilemeyen topraklar kuraklığa dayanıklı kaba otlar ve makilerle kaplıdır Alçak kesimlerde kozalaklılar türüne ait ağaçlarla kaplı ormanlar bulunur Bunların alt kısmını ise yaprak döken ağaçlar meydana getirir

İtalya halkının avcılığa çok meraklı olması sebebiyle yabani hayvanların sayısı azalmıştır Günümüzde Alplerde yaşıyan dağ keçisi, kurt ve geyik gibi yabani hayvanlar bulunmaktadır

Madenler: Ülke maden kaynakları bakımından fakirdir Mevcut olan kömür ve demir yatakları yeterli değildir Tabii gaz, petrol ve kükürt Sicilya’da çıkartılır Toscona’da antimon, prit, bor ve büyük ölçüde cıva elde edilir Toscona’daki kıyı dağlarında ayrıca önemli miktarda mermer çıkarılır Po Ovasında verimli metan gazı yatakları mevcuttur

Nüfus ve Sosyal Hayat

İtalya’nın nüfusu 57158000’dir İtalya’da nüfus artışı bir mesele haline gelmiştir Çünkü doğum oranı çok yüksektir İtalya’dan dış ülkelere büyük bir göç vardır Yarım asırda 7 milyon kişi dış ülkelere göç etmiştir

İtalya on bir bölgeden meydana gelmiştir Bu bölgelerin hepsi, hatta şehirlerde ayrı ayrı lehçeler kullanılmaktadır Bu bölgelerden birinde yaşayan öteki bölgelerdekilerle hiç anlaşamazlar Dilbilimcilerine göre İtalya’da 50 lehçe bulunmaktadır Resmi olarak Floransa lehçesi kullanılmaktadır Okullarda da bu dil öğretilir ve kullanılır

Eğitim: İtalya’da 6 ile 14 yaş arasında temel eğitim mecburi ve ücretsizdir Bu eğitimden sonraki lise ise beş yıldır Ülkede 288’e yakın Üniversite bulunmaktadır Yüksek öğretim paralıdır

Din: Halkın büyük bir kesimi Hıristiyanlığın Katolik mezhebine mensuptur Çok az miktarda Protestan ve Musevi bulunmaktadır

Spor: İtalya’da spor çok gelişmiş, futbol milli bir spor haline gelmiştir Günümüzde İtalya’da futbolla ilgilenen 7342 spor kulübü ve bu kulüplere mensup 9750 takım resmi maçlara katılmaktadır Bu takımlarda 205430 futbolcu yer almaktadır İtalyanlar futbolun yanında atletizm, boks, eskrim, binicilik gibi birçok spor dalında başarılar göstermişler, dünya spor sahasında söz sahibi olmuşlardır

Siyasi Hayat

1948 Anayasasına göre İtalya her biri beş yıl süre ile seçilen iki meclisin (Temsilciler ve Senato) yasama yetkisine sahip bulunduğu demokratik bir Cumhuriyettir Temsilciler Meclisinin 630, Senatonun 325 üyesi vardır Devlet Başkanı yedi yıl süre ile bu iki meclis tarafınan seçilir Ülke yirmi bölgeye ayrılmıştır Bu bölgeler bir ölçüye kadar kendi içinde özerktir Ayrıca kendi yönetimlerine sahip beş ana bölge vardır Kurulan koalisyon hükümetleri uzun zaman devam etmemekte sık sık seçime gidilmektedir

Ekonomi

İkinci Dünya Harbinden sonra, 1950’de başlayan büyük bir ekonomik gelişme ile başlıca sanayi ülkeleri arasına girdi 1979 yılından sonra ekonomisinde düşüşler görüldü Bunun temelini % 7,6’lık bir işsizler ordusu ve % 21,2’lik enflasyon oranı meydana getiriyordu İşgücünün % 48,6’sı sanayi kesiminde çalışmaktadır

Tarım: Çalışan nüfusun % 18’i tarımla uğraşır, topraklarının % 31’i işlenebilir nitelikte, % 17’si ise mer’alıktır Başlıca tarım ürünleri şekerpancarı, buğday, pirinç, sebze, üzüm, ve zeytindir Üretim alanının % 37’sini kaplayan Kuzey İtalya, toplam üretimin yarısını verir Dağlarda yaşıyanlar geçimlerini ormandan sağlar Büyük vadilerde oturanlar, tahıl, üzüm, meyva yetiştirirler Po Ovasındaki yüksek taracada mısır tarlaları ve dutluklar vardır Appeninlerin eteğinde buğday yetiştirilir Güney İtalya tarımı verimsizdir Üretim alanı işlenen toprakların %63’ünü kaplamasına rağmen toplam tarım üretiminin yarısını verir Buralarda tarım alanları şu şekilde olur: Çıplak tarlalar, meyva bahçeleri, hem meyva hem tahıl yetiştiren tarlalar Bu tarlalarda buğday ve bakla yetiştirilir

İtalya tarımının özellikleri: Tahıl tarım üretiminin %22’sini, ağaç yetiştiriciliği % 24’ünü teşkil eder Sanayi bitkisi olarak tütün ve keten yetişir İtalya’nın birçok yerlerinde toprak zayıf ve suyun az olmasına rağmen ekim sürekli yapılmaktadır İtalya tarımda genel olarak buğday ve mısır yetiştirir Avrupa’nın en büyük pirinç üreticisidir Zeytinyağı üretiminde dünya birincisidir Bütün bunlara rağmen besin maddesi bakımından İtalya kendi ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır

Hayvancılık: İtalya’da hayvancılık toprak genişliğine göre gelişmiş sayılır Ülkede sığır, keçi, koyun beslenir Dağların yüksek kesimlerinde sığır beslenir Süt endüstrisi çok gelişmiştir Dünyaca ünlü peynir elde edilir Ülkenin hayvani protein ve yağ ihtiyacı karşılanır Dağların alçak kesimlerinde nadasa bırakılan yerlerde koyun beslenir

Sanayi: Nüfusun % 36’sının çalıştığı, sanayi ve yatırımların çoğunluğu kuzeyde yoğunlaşmıştır Başlıca sanayiler dokuma (özellikle ipek), kimya, makina, motorlu araçlar, petrol işleme ve gıda alanlarıdır Motorlu araç sanayiinde Fiat otomobil sanayii dünya çapında bir üne sahiptir Büyük bir iş gücü istihdam eder Besin sanayii makarna ve konserve dalında çok gelişmiştir İtalya sanayiinde genellikle hammadde ve enerji kaynakları zayıftır Bu açık, ithalatla kapatılır Son zamanlarda çıkarılan tabii gazın sanayi bölgelerine dağıtılması ile Alplerde hidro elektrik santrallerinin kurulması enerji açığını büyük ölçüde kapatmıştır Ulaşım güçlükleri sanayii olumsuz yönde etkilemektedir

Ticaret: Dış ticaret tablosu İtalyan ekonomisinin eğilimlerini yansıtır Pamuk, ham petrol, yün, demirli madenler gibi hammaddeler ithalatın % 50’ye yakın kısmını meydana getirir İhracatın % 40-42’sini ise makina, tesviye edilmiş petro-kimya ürünleri, pamuklu sun’i dokumalar ve otomobillerden meydana gelir Yani hammadde olarak alınır işlenir, mamul hale getirilir ve satılır İtalya’nın ihraç ettiği diğer mallar ayakkabı, daktilo makinaları, zeytinyağı ve zeytindir İthal ettiği malları ise başta petrol olmak üzere madenler, buğday ve ettir İtalyan deniz filosu, dünyanın en büyük filolarından biridir İtalyan ticareti ile deniz yolu taşımacılığı arasında sıkı bir bağ mevcuttur İtalyan ödemeler dengesindeki açık, turizm sektörü sayesinde kapatılmaktadır Turizm sektörü çok gelişmiştir Birçok turistik tesise sahib olan İtalya, tarih ve kültür eserleri bakımından zengindir Tarih boyunca birçok gelişme ve yeniliklere sahne olan İtalya turistler için cazip bir ülkedir Bir AET üyesi olarak ticaretinin büyük kısmını AET üyesi olan ülkelerde, ABD ve Suudi Arabistan ile yapar

Ulaşım: İtalya da 302403 km karayolu bulunur Demiryollarının uzunluğu ise 19559 km olup, bunun sadece 7395’i elektrikli değildir İtalyan Hava Yolları dünyanın her yanına sefer yapmaktadır Ülkede 21 milletlerarası, 32 milli ve 75 kulüp havaalanı vardır

Deniz ticaret filosu 11867300 gross ton kapasiteli 2620 gemiden meydana gelmiştir Önemli limanları Genova, Venedik, Trieste, Toranto Napoli ve La Spezia’dır