Devletler Coğrafyası - İspanya

Devletler Coğrafyası - İspanya

DEVLETİN ADI: İspanya Krallığı

BAŞŞEHRİ: Madrid

YÜZÖLÇÜMÜ: 504782 km2

NÜFUSU: 39100000

RESMİ DİLİ: İspanyolca

DİNİ: Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: Pesota

İber Yarımadasının beşte dördünü ihtiva eden bir Avrupa devleti Doğu ve kuzeydoğusunda Akdeniz, kuzey, kuzeybatı ve güneybatısında Atlas Okyanusu, kuzeydoğusunda Fransa ve Andoro Cumhuriyeti, batısında Portekiz bulunmaktadır Akdeniz’deki Balear, Atlas Okyanusundaki Kanarya Adalarıİspanya’ya aittir

Tarihi

MÖ 1100 yıllarında Fenikeliler, İspanya topraklarında ilk yerleşme merkezleri kurmaya başladılar Onları Keltler ve Yunanlılar takip etti Daha sonra Kartacalıların egemenliğine girdi MÖ 202 yılında Romalılar Kartacalıları İberik Yarımadasından attılar Roma İmparatorluğu bu tarihten itibaren İspanya’da birliği sağladı ve zamanla Hıristiyanlığı buraya yerleştirdi

MS 5 yüzyılda İspanya, Germen kabilelerinin saldırılarına hedef oldu Sırayla Alanlar, Suevler ve Vandalların ardından Vizigotlar İspanya’ya hakim oldu Vizigotların hakimiyeti uzun sürdü ve Hıristiyanlığı kabul eden Vizigotlar, İspanya’ya Hıristiyanlığın yerleşmesini sağladı

711’de Afrika’dan Gelen Müslümanlar, 8 asırdan 10 asra kadar kuzeydeki birkaç bölge dışında İspanya’ya hakim oldular ve burada Endülüs medeniyetini kurdular İlmin merkezi olan üniversiteler açarak, İslam medeniyetini buraya yerleştirdiler Endülüs Emeviler Devletinde İmam-ı Kurtubi, Şatibi, İbn-i Hazm, Nurettin Batruci gibi birçok alim yetişti ve buradaki üniversitelerde hocalık yaptılar Papa ve Krallar dahil birçok Avrupalı bu üniversitelerde ilim tahsil etmişlerdir Bugünkü birçok müsbet ilimleri batılılar bu üniversitelerden öğrendiler On birinci yüzyılda bu ülkenin iç karışıklıklarından faydalanan Hıristiyanlar kuzeyden başlayarak yarımadayı tekrar ele geçirmeye başladılar 1276 yılında Müslümanların elinde yalnızca güneydeki Grenada kalmıştı 1469’da Aragon ve Castilla Krallıkları tek bir krallık altında birleşerek güçlü bir devlet kurdular 1492’de Müslümanların son kalesi Grenada Krallığı yıkıldı Aynı yıl Kristof Kolomb İspanyol hükümdarının maddi yardımıyla Amerika’ya varan ünlü gezisine çıktı Bu yolculuk, İspanya’nın dünyanın en büyük sömürge İmparatorluklarından birini kurmasına yol açtı 1588 yılında İspanyol donanmasının İngiliz donanmasına yenilmesini takip eden taht ve din kavgaları sonunda İspanya zayıflayarak çökmeye başladı 1640’ta Portekizi, 1714’te ise Avrupa’daki bazı topraklarını ve Cebelitarık’ı kaybetti On dokuzuncu yüzyılın başlarında İspanyolların Amerika’daki bütün sömürgeleri bağımsızlıklarını kazandılar

Birinci Dünya Harbinde İspanya tarafsız kaldı, fakat savaştan büyük ölçüde etkilendi General Primoderivera, çıkan ayaklanmaları bastırarak ülkede diktatörlük kurdu 1930 yılında iktidardan düştü Bir yıl sonra yapılan seçimleri Cumhuriyetcilerin kazanması sonucu Kral On sekizinci Alfanso ülkeyi terk etti 1936’da yapılan seçimlerde solcuların başarılı olması üzerine ülkede iç savaş başgösterdi 1939’da iç savaşın sona ermesiyle Franco Devlet Başkanı oldu İkinci Dünya Harbine de katılmayan İspanya’da ordunun desteğiyle Franco savaştan sonra da yerini korudu 1969 yılında Franco’nun ölmesiyle yerine Don Juon Carlos geçti 1976’da Başbakan Navarro’nun istifası ile Carlos kral oldu ve Abolfo Sourez’i başbakanlığa atadı

15 Haziran 1977’de 41 yıl sonra ilk defa genel seçimler yapıldı Sourez’in başkanı olduğu Demokratik Merkez Birliği çoğunluğu elde etti 1981’de sağcı Albay Tejero Cortes’in meclisi basarak yaptığı darbe girişimi sonuçsuz kaldı 1982 seçimlerini ise Sosyalist Parti büyük çoğunluğu elde ederek kazandı ve 46 yıl sonra İspanya’da yeniden bir sol iktidarın doğmasını sağladı Halen (1993) iktidarda sosyalist parti bulunmaktadır

Fiziki Yapı

İspanya’nın dörtte üçü Meseta adı verilen düzlüklerle kaplıdır Meseta çok yüksek faylı bloklardan meydana gelen Guadarrama ve Grados dağlarıyla ikiye bölünmüştür Kuzeydoğudaki İberik Dağları kıvrımlıdır Kuzeyde Cantabria Dağları yer alır İspanyol Pireneleri, Fransız Pirenelerinden daha geniştir Doğu Pireneler bazı sıradağlar ile İberik Sıradağlarına bağlanır Endülüs Sıradağları çok büyük ve kıvrılmış bir kütledir Cebelitarık Boğazından Nao Burnuna kadar 800 km’lik bir alana yayılır Bu sıradağların en yüksek tepesi orta bölgedeki Sierra Nevada (3478 m) Tepesidir Bu dağlar birbirlerinden havza ve ovalarla ayrılmışlardır

İspanya’da ovanın varlığından söz etmek çok zordur Ülkenin büyük bir kısmı 900 m yükseklikteki yaylalarla kaplıdır Yarımadanın kuzey ve güney kıyılarındaki dağların ve Meseta’nın genellikle batıya doğru meyilli olması Ebro hariç olmak üzere büyük ırmakların okyanusa akmalarına sebeb olmuştur Okyanusa akan başlıca ırmaklar: Mino, Douro, Tagus, Guadiana ve Guadalguivir’dir Akdeniz’e dökülen ırmakların en önemlisi Ebro olup, Guadalaviar, Jucar ve Segura başlıcalarıdır

İklim

İspanya’nın iklimi genellikle kuraktır Yazları sıcak, kışları soğuk geçer İspanya’da iklim, Kuzeybatı İspanya, doğu kıyı ve iç kesim olmak üzere farklı üç bölgeye ayrılır Kuzeybatı İspanya, Atlas Okyanusu iklim alanı içine girer Her mevsim bol yağmur alır Okyanusun yakın olması sebebiyle yazlar ılık, kışlar çok yumuşak geçer Yağışlar kuzeyden güneye doğru azalır İç kesimdeki ova ve yaylalarda kara iklimiyle karışık Akdeniz iklimi hüküm sürer Özellikle Ebro ve Guodalguivir ovalarıyla Manche’de yazlar sıcak, kışlar sert geçer Toplam yağış düşüktür

Tabii Kaynaklar

Bitki örtüsü ve hayvanlar: Kuzeybatı İspanya’da meşe ve gürgen ağaçları bulunur Doğu kıyılarında yeşil meşeler, sulak bitkiler ve bozkırlar hakimdir İç kesimde ise karışık orman, güneyde meşe ormanları ve bozkırlar, bazı kesimlerinde çayır ve fundalıklar bulunur Bunlar ormanların insan eliyle kesilerek yok edilmesinden meydana gelmiştir İspanya dağlık ve ormanlık bir araziye sahip olduğundan ayı, kurt, tilki, tavşan, sincap, yaban kedisi, yaban keçisi gibi hayvanlar bulunur Mevsimden mevsime göçmen kuşlar İspanya’ya gelmektedir

Madenler: İspanya zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir Meseta’nın bir çok kesimiyle Endülüs sıra dağlarında önemli demir rezervleri vardır Ülkenin çeşitli yerlerine dağılmış vaziyette kömür yatakları mevcuttur Diğer madenleri potas, çinko, kalay, kurşun filizleri, bakır, uranyum, gümüş, fosfat ve sülfürdür Dünyanın başta gelen civa üreticilerindendir

Nüfus ve Sosyal Hayat

İspanya’nın nüfusu 39100000’dir Nüfusun yarısından fazlası şehirlerde yaşar İspanya halkı çeşitli ırk gruplarının karışımıyla meydana gelmiştir Halkın Endülüs bölgesinde yaşayanları esmer; Basklar ve Katalanlar sarışın; Galiçya bölgesinde yaşayanlar ise alçak boylu ve buğday tenlidir Bölgelerde yaşayanlar arasında yaşayış ve giyiniş bakımından farklılıklar görülür Andolusia kadınları 5 yüzyılda bu bölgede yaşamış olan Faslılar gibi yüzlerine peçe örterler

İspanya denilince akla boğa güreşleri gelir Halk boğa güreşlerine çok meraklı olduğu için arenalar dolup taşmaktadır Boğa güreşleri İspanyolların senelerden beri süregelen bir geleneğidir

Önemli şehirler arasında Barcelona, La Caruna, Ovieda, Sevilla, Valencia, Vizcaya bulunmaktadır

Din: İspanya halkının çoğu Hıristiyanlığın Katolik mezhebindendir Az miktarda Protestan, Musevi, Müslüman bulunmaktadır Bunlar nüfusun % 1’ini teşkil etmektedir

Eğitim: İspanya’da 6-14 yaş arasında öğretim mecburidir İspanya’da 20 devlet üniversitesi, bunun dışında Madrid, Barcelona ve Valencia’da üç politeknik üniversitesi vardır Okuma-yazma bilmeyenler nüfusun %5’ini teşkil etmektedir

Siyasi Hayat

İspanya’da 1975 tarihinden sonra ülke krallığa dayanan bir monarşiyle yönetilmeye başlamıştır İspanyol parlamentosu Cortes, 350 üyeli Temsilciler meclisi ve 248 üyeli Senato’dan meydana gelmiş, iki meclislidir Kralın, meclisten çıkan kanunları veto yetkisi vardır

Ekonomi

Çok yönlü bir tarım ülkesi olan İspanya’da tarım sanayiye yönelik duruma getirilmektedir Bir zamanların sömürgeci ve denizci ülkesi olan İspanya, bugün bu özelliğini kaybetmiştir

Tarım: İspanya bir tarım ülkesidir, ancak 1960 ve 1970 yılları arasında tarımla uğraşanların oranı% 41’den % 25’e düşmüştür Topraklarının yaklaşık beşte ikisi işlenmektedir Geri kalan bölgeler ya çok kurak veya çok dağlık olduğundan tarıma elverişli değildir İç kısımlarda az nüfuslu havza ve yaylalarda özellikle tahıl ekilir (buğday, çavdar gibi) Bu kısımda topraklar 2-3 yılda bir nadasa bırakılır veya bakla nohut ekilir İspanya’nın Atlas Okyanusu kısımlarında iklimin etkisiyle değişik bir tarım uygulanır Yazları nemli olması mısır tarımına çok elverişlidir Tahıl az yer tutar, patates ve fasulye bu kısımlarda çok boldur İspanya’da en çok yetiştirilen tahıl arpadır Ayrıca şekerpancarı, soğan, mısır, limon, tütün, ayçiçeği, mercimek yetiştirilmektedir

İspanyada yetişen meyvelerden portakal ilk sırayı alır ve bir ihraç ürünüdür Zeytin de önemli bir gelir kaynağıdır İspanya’da bağlar işlenen toprağın % 8’ini meydana getirir Ormanlardan elde edilen en önemli ürün mantardır Domates ve muz da önemli ihraç ürünlerindendir

İspanya’nın tarımı giderek artan nüfusun ihtiyacını karşılayamamaktadır Ekilebilir arazinin ancak bir kısmı sulanabilmektedir Günümüzde tarım kesiminde faal nüfusun % 25’i çalışmaktadır Bununla birlikte toprak ürünleri ihracatın % 40’ını sağlamaktadır

Hayvancılık: Hayvancılık İspanya’da giderek gelişmektedir İşlenebilen toprakların dörtte üçü otlaklarla kaplı olduğu için hayvan beslemede önemli bir kaynaktır İspanya’da yaklaşık olarak 15 milyon koyun, 3 milyon keçi, 6 milyon büyükbaş hayvan vardır Senelik et üretimi ise ortalama olarak 2700000 tondur Ayrıca önemli miktarda at, katır, eşek mevcuttur Beslenmede balıkçılığın rolü büyüktür Balık tonajları yavaş fakat sürekli olarak artmaktadır Ülkenin Atlas Okyanusu kıyıları büyük bir balıkçılık bölgesidir Balıkçılık önemi bakımından Avrupa’da Rusya ve Norveç’ten sonra üçüncü gelir Avlanan en önemli balıklar sardalya, hamsi, orkinos ve morinadır Akdeniz kıyılarında elde edilen balık miktarı azdır Açık deniz balıkçılığında giderek gelişme görülmektedir

Sanayi: İspanya’da sanayi gelişmektedir İspanya 1960 yılından bu yana hızla sanayileşti Toplam sanayi üretimi 1960 ile 1966 yılları arasında iki katına çıktı Günümüzde ülkenin çalışan nüfusunun % 40’ı bu sektördedir İspanya, Avrupa’nın önde gelen sanayi ülkelerinden biri olma yolundadır Başlıca ürünleri; makina, pamuklu ve yünlü dokuma, ayakkabı, kağıt, otomobil, gemi (dünya devletleri arasında dördüncü), çimento, çelik, döküm ve demirdir Sanayi dağılımı çok eşitsizdir Büyük kısmı iki bölgede toplanır Kuzeyde Vasco-Osturianın bütün ekonomisi maden kömürü ve demir sanayiine dayanır Bu kısımda ayrıca el sanatlarının modernleşmiş biçimi olan bir çok küçük fabrika vardır Doğuda Katolonya bölgesi, Pirene ırmaklarından elde edilen elektrik enerjisinden faydalanır Enerji açığı sanayinin zayıf noktasıdır Petrol ve tabii gaz üretimi çok azdır

Ticaret: İhracatın % 40’ını tarım ürünleri meydana getirmektedir Satılan başlıca ürünleri: Portakal, zeytin, zeytinyağı, muz, domates, balıktır İhraç edilen sanayi mamülleri ise pamuklu dokumalar, çelik, civa, makinalar, kimya mamulleri, gemi, otomobil, ayakkabıdır Dış alımların beşte birinden fazlasını petrol meydana getirir Diğer ithal malları sanayi için gerekli maddeler ve teçhizatlardır İspanya’da ülke turizmi çok büyük gelişme göstermiştir Ülke, turizmin yardımlarıyla dış ticaret dengesindeki açığı kısmen kapatmıştır Fransa sınırından Cebelitarık’a kadar Akdeniz kıyısı boyunca birçok turistik tesis kurulmuştur

İspanya ihracatın büyük kısmını ABD’ye yapar İthalatın ve ihracatının bir kısmı da AET ülkeleri ile olup, bunlar arasında Almanya ve İngiltere ilk sırayı alır

Ulaşım: İspanya’da karayolu uzunluğu yaklaşık 146919 km’dir Demiryollarının uzunluğu ise 13533 km olup, bunun 5613 km’sinde elektrikli trenler çalışmaktadır Ülkenin hava ulaşımı en önemli havayolu şirketi olan “İberia” tarafından dünyanın her yerine yapılan seferlerle sağlanmaktadır Ülkede 37 sivil ve 7 askeri havaalanı vardır

İspanya deniz ticaret filosu 7699000 gros tonluk 1109 gemiye sahiptir Ülkenin en önemli limanları Barcelona, Bilbao, Valencia, Cartegena ve Gijon’dur

Tabii Kaynaklar

Bitki örtüsü ve hayvanlar: Kuzeybatı İspanya’da meşe ve gürgen ağaçları bulunur Doğu kıyılarında yeşil meşeler, sulak bitkiler ve bozkırlar hakimdir İç kesimde ise karışık orman, güneyde meşe ormanları ve bozkırlar, bazı kesimlerinde çayır ve fundalıklar bulunur Bunlar ormanların insan eliyle kesilerek yok edilmesinden meydana gelmiştir İspanya dağlık ve ormanlık bir araziye sahip olduğundan ayı, kurt, tilki, tavşan, sincap, yaban kedisi, yaban keçisi gibi hayvanlar bulunur Mevsimden mevsime göçmen kuşlar İspanya’ya gelmektedir

Madenler: İspanya zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir Meseta’nın bir çok kesimiyle Endülüs sıra dağlarında önemli demir rezervleri vardır Ülkenin çeşitli yerlerine dağılmış vaziyette kömür yatakları mevcuttur Diğer madenleri potas, çinko, kalay, kurşun filizleri, bakır, uranyum, gümüş, fosfat ve sülfürdür Dünyanın başta gelen civa üreticilerindendir

Nüfus ve Sosyal Hayat

İspanya’nın nüfusu 39100000’dir Nüfusun yarısından fazlası şehirlerde yaşar İspanya halkı çeşitli ırk gruplarının karışımıyla meydana gelmiştir Halkın Endülüs bölgesinde yaşayanları esmer; Basklar ve Katalanlar sarışın; Galiçya bölgesinde yaşayanlar ise alçak boylu ve buğday tenlidir Bölgelerde yaşayanlar arasında yaşayış ve giyiniş bakımından farklılıklar görülür Andolusia kadınları 5 yüzyılda bu bölgede yaşamış olan Faslılar gibi yüzlerine peçe örterler

İspanya denilince akla boğa güreşleri gelir Halk boğa güreşlerine çok meraklı olduğu için arenalar dolup taşmaktadır Boğa güreşleri İspanyolların senelerden beri süregelen bir geleneğidir

Önemli şehirler arasında Barcelona, La Caruna, Ovieda, Sevilla, Valencia, Vizcaya bulunmaktadır

Din: İspanya halkının çoğu Hıristiyanlığın Katolik mezhebindendir Az miktarda Protestan, Musevi, Müslüman bulunmaktadır Bunlar nüfusun % 1’ini teşkil etmektedir

Eğitim: İspanya’da 6-14 yaş arasında öğretim mecburidir İspanya’da 20 devlet üniversitesi, bunun dışında Madrid, Barcelona ve Valencia’da üç politeknik üniversitesi vardır Okuma-yazma bilmeyenler nüfusun %5’ini teşkil etmektedir

Siyasi Hayat

İspanya’da 1975 tarihinden sonra ülke krallığa dayanan bir monarşiyle yönetilmeye başlamıştır İspanyol parlamentosu Cortes, 350 üyeli Temsilciler meclisi ve 248 üyeli Senato’dan meydana gelmiş, iki meclislidir Kralın, meclisten çıkan kanunları veto yetkisi vardır

Ekonomi

Çok yönlü bir tarım ülkesi olan İspanya’da tarım sanayiye yönelik duruma getirilmektedir Bir zamanların sömürgeci ve denizci ülkesi olan İspanya, bugün bu özelliğini kaybetmiştir

Tarım: İspanya bir tarım ülkesidir, ancak 1960 ve 1970 yılları arasında tarımla uğraşanların oranı% 41’den % 25’e düşmüştür Topraklarının yaklaşık beşte ikisi işlenmektedir Geri kalan bölgeler ya çok kurak veya çok dağlık olduğundan tarıma elverişli değildir İç kısımlarda az nüfuslu havza ve yaylalarda özellikle tahıl ekilir (buğday, çavdar gibi) Bu kısımda topraklar 2-3 yılda bir nadasa bırakılır veya bakla nohut ekilir İspanya’nın Atlas Okyanusu kısımlarında iklimin etkisiyle değişik bir tarım uygulanır Yazları nemli olması mısır tarımına çok elverişlidir Tahıl az yer tutar, patates ve fasulye bu kısımlarda çok boldur İspanya’da en çok yetiştirilen tahıl arpadır Ayrıca şekerpancarı, soğan, mısır, limon, tütün, ayçiçeği, mercimek yetiştirilmektedir

İspanyada yetişen meyvelerden portakal ilk sırayı alır ve bir ihraç ürünüdür Zeytin de önemli bir gelir kaynağıdır İspanya’da bağlar işlenen toprağın % 8’ini meydana getirir Ormanlardan elde edilen en önemli ürün mantardır Domates ve muz da önemli ihraç ürünlerindendir

İspanya’nın tarımı giderek artan nüfusun ihtiyacını karşılayamamaktadır Ekilebilir arazinin ancak bir kısmı sulanabilmektedir Günümüzde tarım kesiminde faal nüfusun % 25’i çalışmaktadır Bununla birlikte toprak ürünleri ihracatın % 40’ını sağlamaktadır

Hayvancılık: Hayvancılık İspanya’da giderek gelişmektedir İşlenebilen toprakların dörtte üçü otlaklarla kaplı olduğu için hayvan beslemede önemli bir kaynaktır İspanya’da yaklaşık olarak 15 milyon koyun, 3 milyon keçi, 6 milyon büyükbaş hayvan vardır Senelik et üretimi ise ortalama olarak 2700000 tondur Ayrıca önemli miktarda at, katır, eşek mevcuttur Beslenmede balıkçılığın rolü büyüktür Balık tonajları yavaş fakat sürekli olarak artmaktadır Ülkenin Atlas Okyanusu kıyıları büyük bir balıkçılık bölgesidir Balıkçılık önemi bakımından Avrupa’da Rusya ve Norveç’ten sonra üçüncü gelir Avlanan en önemli balıklar sardalya, hamsi, orkinos ve morinadır Akdeniz kıyılarında elde edilen balık miktarı azdır Açık deniz balıkçılığında giderek gelişme görülmektedir

Sanayi: İspanya’da sanayi gelişmektedir İspanya 1960 yılından bu yana hızla sanayileşti Toplam sanayi üretimi 1960 ile 1966 yılları arasında iki katına çıktı Günümüzde ülkenin çalışan nüfusunun % 40’ı bu sektördedir İspanya, Avrupa’nın önde gelen sanayi ülkelerinden biri olma yolundadır Başlıca ürünleri; makina, pamuklu ve yünlü dokuma, ayakkabı, kağıt, otomobil, gemi (dünya devletleri arasında dördüncü), çimento, çelik, döküm ve demirdir Sanayi dağılımı çok eşitsizdir Büyük kısmı iki bölgede toplanır Kuzeyde Vasco-Osturianın bütün ekonomisi maden kömürü ve demir sanayiine dayanır Bu kısımda ayrıca el sanatlarının modernleşmiş biçimi olan bir çok küçük fabrika vardır Doğuda Katolonya bölgesi, Pirene ırmaklarından elde edilen elektrik enerjisinden faydalanır Enerji açığı sanayinin zayıf noktasıdır Petrol ve tabii gaz üretimi çok azdır

Ticaret: İhracatın % 40’ını tarım ürünleri meydana getirmektedir Satılan başlıca ürünleri: Portakal, zeytin, zeytinyağı, muz, domates, balıktır İhraç edilen sanayi mamülleri ise pamuklu dokumalar, çelik, civa, makinalar, kimya mamulleri, gemi, otomobil, ayakkabıdır Dış alımların beşte birinden fazlasını petrol meydana getirir Diğer ithal malları sanayi için gerekli maddeler ve teçhizatlardır İspanya’da ülke turizmi çok büyük gelişme göstermiştir Ülke, turizmin yardımlarıyla dış ticaret dengesindeki açığı kısmen kapatmıştır Fransa sınırından Cebelitarık’a kadar Akdeniz kıyısı boyunca birçok turistik tesis kurulmuştur

İspanya ihracatın büyük kısmını ABD’ye yapar İthalatın ve ihracatının bir kısmı da AET ülkeleri ile olup, bunlar arasında Almanya ve İngiltere ilk sırayı alır

Ulaşım: İspanya’da karayolu uzunluğu yaklaşık 146919 km’dir Demiryollarının uzunluğu ise 13533 km olup, bunun 5613 km’sinde elektrikli trenler çalışmaktadır Ülkenin hava ulaşımı en önemli havayolu şirketi olan “İberia” tarafından dünyanın her yerine yapılan seferlerle sağlanmaktadır Ülkede 37 sivil ve 7 askeri havaalanı vardır

İspanya deniz ticaret filosu 7699000 gros tonluk 1109 gemiye sahiptir Ülkenin en önemli limanları Barcelona, Bilbao, Valencia, Cartegena ve Gijon’dur