Devletler Coğrafyası - Guatemala

Devletler Coğrafyası - Guatemala

DEVLETİN ADI: Guatemala Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: Guatemala City

NÜFUSU: 9442000

YÜZÖLÇÜMÜ: 108889 km2

RESMİ DİLİ: İspanyolca

DİNİ: Hıristiyan (Katolik), Mayan

PARA BİRİMİ: Quetzal

Orta Amerika’nın ikinci büyük devleti 13°40’ -17°50’ kuzey enlemleri ile, 88°15’-92°15’ batı boylamları arasında yer alırÜlke Doğuda Atlas Okyanusu (Honduras Körfezi) ve Honduras Cumhuriyeti, batı ve kuzeyde Meksika, kuzeydoğuda İngiliz Hondurası, güneybatıda BüyükOkyanus ve El Salvador ile çevrilidir

Tarihi

Guatemala, Kristof Kolomb’un Amerika’ya kadar gelip, bunu müteakip Avrupalıların buralara yerleşmelerinden önce Maya ülkesiydiYapılan araştırmaların neticeleri, burada büyük bir Maya medeniyetinin varlığını göstermektedir Bu medeniyetin dil ve kültür gibi bazı kalıntıları halen yerli Kızılderililer arasında devam etmektedir

Amerika’nın keşfinden sonra 1524’te Guatemala’ya gelenİspanyol denizci Pedro de Alvarado tarafından bu ülke İspanyol sömürgeleri arasına katıldı İspanyolların burada kurdukları ilk şehir olanSantiago, tamamen İspanyol sömürgesi olan Orta Amerika’nın merkeziydi Bütün Orta Amerika ülkeleriyle birlikte 1821 yılında bağımsızlığını ilan eden Guatemala, bu zamanda Meksika’ya bağlıydı Bağımsızlıktan iki sene sonra Meksika’dan ayrılarak kurulan Orta Amerika Eyaletleri Federasyonuna üye oldu 1829’da Francisco Monozan’ın seçimle başa geçmesinden sonra ülke diktatörlük, iç savaş ve sık sık vuku bulan hükumet darbelerine sahne oldu 1838 yılında Orta Amerika Eyaletleri Federasyonu dağıldı Bundan sonra ülke tam manasıyla bağımsız hale geldiAynı sene başa geçenRefaelCarrea da 1865 senesine kadar ülkeyi diktatörlükle yönetti Daha sonra birbiri ardından gelen hükumet darbeleri neticesinde, ülke yönetimini ele geçirenler daima diktatörlük rejimi ihdas etmişlerdir 1966’da kabul edilen anayasa ile parlamenter rejime geçiş te’min edildi Bu anayasaya göre parlamento halk tarafından seçilen bir kongre ve tayinle tesbit edilen bir konseyden müteşekkil idi Ne var ki bu durum pek fazla sürmeden dağıldı Tekrar diktatörlük rejimine dönüldü 3 Kasım 1985’te yapılan milletvekili seçimlerinde Hıristiyan Demokrat Parti çoğunluğu ele geçirdi 8 Aralık 1985’te askeri idare sona erdi 1411986’da yeni anayasa yürürlüğe girdi

Bağımsızlığını kazanmasından beri ağır ekonomik ve siyasi problemlere ve sık askeri darbelere sahne olan Guatemala’da 1988 ve 1989’da iki darbe girişimi daha oldu İç karışıklıkların büyük bir hızla devam ettiği Guatemala’da 1991 Ocak ayında yapılan başkanlık seçimlerini Eylem ve Dayanışma Hareketinin adayı Jerge Serrano Elias kazandı Yeni hükümet Guatemala Milli Devrimci Birliği ile Meksika’da barış görüşmelerini yaptı Bazı konularda anlaşma sağlandı ise de gerillalar eylemlerine devam ettiler

Siyasi olaylar ülkenin ekonomik durumunu da büyük ölçüde etkiledi Günümüzde siyasi cinayetler ve insan haklarını ihlaller devam etmektedir (1993)

Fiziki Yapı

108889 km2 olan ülke toprakları, fiziki yapı itibariyle dört farklı bölgeye ayrılır Batıda BüyükOkyanus kıyılarında, ortalama genişliği 60 km olan alçak, ovalık bir bölge bulunmaktadır Bu ovalık kıyı şeridinin doğusunda Meksika’nın Sierra Madre de Chippas Sıradağlarının devamı olanSierra Madre volkanik dağ sırası yer alırOrtalama 4000 m yüksekliğe sahip bu yanardağ dizisinin en önemli dağları; Tacana Tajumulco (4211 m, en yüksek dağ), Fuego (3918 m), Santa Maria Quezaltennango (3768 m) ve Agua (3757m)dır Bu volkanik sıradağlar, kuzey-güney istikametinde, BüyükOkyanus kıyılarına paralel olarak uzanır Bu dağ sırasının kuzeyinden ayrılarak güneydoğu istikametinde uzanan iki sıradağ, Sierra Madre dağ sırasının doğusunda AtlasOkyanusu kıyılarına kadar uzanan yüksek yayla bölgesiyle birleşerek Honduras Körfezi kıyılarına batıya nisbeten daha dik yamaçlarla ulaşırÜlkenin kuzeyinde Peten adı verilen geniş ovalık bölge yer alır

Sierra Madre yanardağ sırasının batı kısımlarından doğarakBüyükOkyanusa dökülen pekçok ırmak bulunurAncak bu ırmaklar pek önemli değildirÜlkenin önemli ırmakları olan Usumarinta, Motagua ve Polochic nehirleri,SierraMadre Dağlarından doğarakAtlas Okyanusuna dökülürler Bu nehirlerden Usumarinta, Guatemala ile Meksika sınırının önemli bir bölümünü kat ettikten sonra, Meksika topraklarına geçerek, Atlas Okyanusuna dökülür Motagua ve Polochic nehirleri ise, ülkenin doğu sahillerinden Honduras Körfezine dökülürler Ülke topraklarındaki nehirlerden en uzunu 400 km ile Motagua’dır Büyük Okyanusa dökülen nehirler ülkenin batı kıyılarında pekçok deniz kulaklarının meydana gelmesine sebeb olmuştur

Volkanik dağların sıradağlar teşkil ettiği Guatemala’da, pekçok krater gölü mevcuttur Bu göller arasında üç tanesi kayda değer büyüklüktedir Bunlar; Peten Ovasının ortasındaki Peten Gölü ile Sierra Madre yanardağ silsilesi üzerindeki Atitlan ve Honduras Körfezi sahil kesimindeki İzabal Gölleridir

İklim ve Bitki Örtüsü

Ekvatora olan yakınlığı sebebiyle, sıcak ve nemli bir iklime sahiptirYıllık sıcaklık ortalamaları, yüksekliklere göre farklılık göstermekte olup, aylara dağılışı aynı seviyededir Batı bölgelerinde ve diğer alçak bölgelerde senelik sıcaklık ortalaması 25-30°C arasında bulunmaktadırÜlkenin 1500 metreye kadar yüksekliğe sahip olan bölgelerde 20°C olan senelik sıcaklık ortalaması, 1500 m’den daha yüksek olan bölgelerde ise, 10°C’ye kadar düşer

Guatemala yağışları bol olan bir ülkedirYağışların en bol olduğu bölge AtlasOkyanusu kıyılarıdırHer zaman yağmur şeklinde olan yağışın senelik ortalama miktarı 5000 mm civarındadırÜlkenin orta bölgesindeki dağlık bölge; sıcaklığı daha düşük, yağış miktarının az olduğu bölgedir Bunun yanısıra yerleşim ve tarım için en müsait yöreler bu bölgelerdir Serin bir iklime sahip olan bölgeler ise ikamet bakımından itibar edilmeyen kısımlardırÜlkede sonbahar mevsiminde tayfun ve fırtınalar görülür

Tabii Kaynakları

Ülke topraklarının yarısı ormanlarla kaplıdır Doğu ve kuzeyde PetenOvasında tropik ormanlar yer alır BüyükOkyanus kıyılarında bulunan yaprak döken ağaçlar ve savanlar dağlık bölgelerde yerlerini çam ve meşe gibi yaprak dökmeyen ağaçlara bırakır 3000 m’nin yukarısındaki bölgeler ise tamamen otluklarla kaplıdırTropik ormanlarda yetişen beyaz orkide, Guatemala’nın milli çiçeği olmuşturÜlke yüzölçümünün yarısını kaplayan ormanlarda pekçok tropik kuş türlerinin yanında, maymun, domuz,jaguar, geyik ve tapır gibi tropik orman hayvanları yaşamaktadırÜlkedeki mevcut yeraltı zenginliklerinden çinko, kurşun, nikel, kükürt ve krom vardır

Nüfus ve Sosyal Hayat

Guatemala, nüfus artış hızı yüksek olan bir ülkedir 9442000 civarında olan ülke nüfusunun yarısını ülkenin yerli halkı olan Kızılderililer teşkil eder Diğer yarısı ise çoğunluğuna göre, melezler, zenci ve beyazlardan meydana gelir Mayaların soyundan gelen Kızılderililer, atalarının dil ve kültürünü halen muhafaza etmektedirler

Din olarak Katolikliği kabul etmelerine rağmen, atalarının dinlerini de tam manasıyla bırakmadıklarından, inanç olarak karışık bir yapıya sahiptirler Ülkenin hem en kalabılık, hem de en fakir etnik grubudurlarMelezler, zenciler ve beyazların meydana getirdikleri etnik gruplar umumiyetle İspanyol kültürünün tesirinde olmalarına rağmen, kendi aralarında bir takım farklılıklar gösterirlerKızılderili olmayanlara ülkede “Ladinos” adı verilirNüfusun 1/8 i başşehri olan Guatemala City’de yaşamaktadırResmi dil İspanyolca olup, eğitim ve öğretim ücretsiz olmasına rağmen, okuma yazma bilenlerin toplam nüfusa oranı % 55’tir Başşehri olan Guatemala City, ülkenin en büyük şehridir

Siyasi Hayat

Başkanlık sistemine dayalı bir cumhuriyet idaresine sahip olan ülkede, bu başkanlık sistemi, her seferinde diktatörlük şeklinde kendisini göstermektedirYönetim olarak ülke 22 eyalete bölünmüştür Bu 22 eyalet merkez, doğu, batı, kuzey ve güney olmak üzere beş bölgede toplanır Halk tarafından dört yıl için seçilen kongre, ülkenin yasama meclisidir Buna rağmen ülkede eksik olmayan hükumet darbeleri, 1966 anayasasının işleyişini ortadan kaldırmıştır 1411986’da yeni anayasa yürürlüğe girdi ve askeri cunta yönetimi sona ererek demokrasiye geçildiYeni anayasaya göre yasama yetkisi beş yılda bir seçilen 100 üyeli milli kongreye verildi

Ekonomi

Ekonominin temeli ziraat ve ormancılığa dayanmaktadırÜlkedeki yanardağların püskürttüğü lavların kapladığı arazi oldukça verimlidirHalkın ekseriyetinin uğraştığı ziraatte yetiştirilen ürünlerden kahve, pirinç, pamuk, muz, şekerkamışı, buğday, kakao, fasulye ve tütün en önemlileridir Ormanlardan sert kereste, kauçuk ve sakız elde edilir Hayvancılık BüyükOkyanus kıyılarında büyükbaş, dağlık bölgelerde ise küçük baş hayvancılık şeklinde yapılmaktadırGenel olarak madenlerini teknik yetersizlik sebebiyle gereği gibi değerlendiremeyen ülkede; çinko, kurşun nikel ve kükürt işletilen madenlerdendirTurizm, son senelerde gelişen, ülke ekonomisine büyük katkılarda bulunan bir sektör olmuşturGuatemala’ya bir yıl içerisinde gelen turist sayısı 500000’i bulmaktadır

Gelişmiş bir sanayisi bulunmayanGuatemala’da, mevcut olan sanayi yatırımlarında gıda ağırlık kazanmıştırTekstil, şeker, lastik ve konserve fabrikaları mevcut sanayii meydana getirir Dış ticaretini özellikle ABD ve Almanya ile yapar Dışardan makina, alet, motorlu taşıtlar ve ilaç ithal eden ülke; kahve, pamuk, muz, şeker, kereste, kauçuk ve sakız ihraç eder Dünyanın en büyük çiklet üreticisidir 3000 km’si asfalt olmak üzere toplam 13000 km karayoluna sahip olan ülkede, mevcut 1300 km’lik demiryolu BüyükOkyanus kıyılarından Karayip(HondurasKörfezi) sahillerine kadar uzanır En büyük limanları, Puerta Barrios ve Champerico’dur Bir tane beynelmilel (milletlerarası) havaalanı vardır