Devletler Coğrafyası - Gabon

Devletler Coğrafyası - Gabon

DEVLETİN ADI: Gabon Cumhuriyeti

BAŞŞEHRİ: Libreville

NÜFUSU: 1253000

YÜZÖLÇÜMÜ: 267667 km2

RESMİ DİLİ: Fransızca

DİNİ: İslamiyet, Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: CFA Frankı

Ekvator Afrikasında, Atlas Okyanusu kıyısında bir devlet Afrika kıtasında, Ekvator çizgisinin çevresinde 2° kuzey enlemi ile 4° güney enlemi arasında toprakları bulunan ve nispeten küçük bir memleket olan Gabon, batıda Atlas Okyanusu, doğu ve güneyde Kongo ile çevrilidir Kuzeyde ise Ekvator Ginesi ile Kamerun vardır

Tarihi

On beşinci yüzyıl sonlarına doğru keşfedildiği sanılan Gabon’un bilhassa kıyı kesimi, uzun müddet Portekizli gemicilerin faaliyet gösterdiği birköle ticareti merkezi oldu Avrupa’da köle ticaretini men eden kanunların kabulünden sonra, Fransızlar bu ticareti önlemek maksadıyla 19 yüzyılın ikinci yarısında bölgeye yerleşmeye başladılar Asıl maksat, köle ticaretini önlemenin yanında bölgeyi sömürgeleştirmekti 1849’da hürriyeti iade olunan köleler, Gabon Irmağı koyundaki Libreville köyüne yerleştirildiler Fransızlar yerli kabilelerle de anlaşarak, bölgeye hakim olup, Gabon kolonisini kurdular Gabon, 1888’de Fransız Kongosuna bağlandı 1910’da Çat’tan Kongo’ya kadar bütün Fransız sömürgeleri “Fransız Ekvator Afrikası” adı altında birleştirilince Gabon da bu birliğe bağlandı 1958’de Fransa Milletler topluluğuna üye olarak muhtar bir cumhuriyet olan Gabon, 17 Ağustos 1960’ta tam istiklaline kavuştu Bu tek partili cumhuriyetin ilk cumhurbaşkanı Fransa’nın da desteklediği Leon M’ba’dır Gabon Demokratik Bloku (GDB)na mensup olan Leon M’ba ülkede ağırlığı gitgide artan otoriter bir idare kurdu 18 Şubat 1964’te patlak veren bir ihtilalle, muhalif grup, Gabon Sosyal ve Demokratik Birliğinin lideri Jean Hilaire Aubane tarafından iktidardan uzaklaştırıldıysa da partisinin müdahalesi ile tekrar devletin başına geçmeye muvaffak oldu 1967’de yapılan seçimlerde tekrar başkanlığa getirildi ve adayları iktidar partisi gösterdiğinden milletvekillerinin ekseriyetini Gabon Demokratik Bloku kazandı Aynı yılın Aralık ayında ölünce yerine, yine Fransa’nın desteklediği Omar Bongo seçildi Bongo, 1973, 1980 ve 1987’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini de kazandı

Fiziki Yapı

Ülkenin büyük kısmı düzdür En yüksek noktası İboundji olup 980 metredir Atlas Okyanusuna dökülen büyüklü küçüklü bir çok ırmak, ülkenin batı kıyılarını yararak Okyanusa ulaşır Bunlardan en önemlileri, kuzeyde ülkeye adını veren Gabon Körfezini meydana getiren Gabon Irmağı ve daha güneydeki Bort-Gentil Körfezi ile Okyanusa dökülen Ogoue Irmağıdır Bu körfezdeki Lopez Burnundan itibaren güneye doğru, akıntıların uzun kumullar halinde deltalar yapmasıyla meydana gelen deniz kulakları ve sağlığa zararlı iklimi ile güney kıyıları yaşanması güç bir şekil almıştır

Kuzeyden güneye doğru ırmakların içinde aktığı ovanın genişliği 20 km ile 200 km arasında değişir İç kısma doğru yükseklik artarak dağlık bölgeye (Billur Dağlarına) ulaşır Bu bölgedeki en önemli dağ kütleleri kuzeydeki Cristallo Dağları kütlesi ile, güneydeki Chaillu Sıradağlarıdır Doğu kısmında fazla yüksek olmayan yaylalar yer alır

İklim ve Bitki Örtüsü

Ekvator çizgisinin hemen hemen ortasından geçtiği Gabon’da sıcak ve yağışlı ekvator iklimi hakimdir Yağışlar eylül-mart döneminde olur Senelik sıcaklık ortalaması 22-35°C arasında değişir Bu bol yağışlar sebebiyle ülke sık ormanlarla kaplıdır Yağışlı muson ve kurak olan alize rüzgarları, senenin her mevsiminde daima hakimdir Yağışlı mevsimlerin rüzgarlarla alakası önemlidir

Tabii Kaynakları

Gabon, sık ormanlarla kaplı olduğundan, kereste ülkenin başlıca zenginlik kaynağıdır Maden kaynakları açısından çok zengindir Chaillu Dağlarında altın ve elmas, Franceville’de manganez, kuzeyde Çibanga’da demir, Port Gentil yakınlarında petrol ve Munana’da uranyum yatakları mevcuttur

Nüfus ve Sosyal Hayat

Nüfusu 1253000 olup Başşehri, Gabon Körfezi kıyısında 352000 nüfuslu Libreville şehridir Kongo kıyılarına yakın bölgede yaşayan ve bugün sayıları çok azalan Pigmelerin dışında, nüfusu daha çok Bantu asıllı kırk kadar kabile ile, kuzeyde ve Ogoue kıyılarında yerleşen Fonglardan meydana gelir Etnik gruplar arasında sosyal ve kültürel ilişkiler yok denecek kadar zayıftır Nüfusun büyük çoğunluğu köylerde yaşar Şehirde yaşayanların toplam nüfusa oranı % 32 gibi düşük bir orandır Halk birbirlerine yakın, küçük köylerde otururlar Çiftçilik, kıyı bölgelerinde ise hayvancılık, halkın başlıca geçim kaynağıdır Balık, muz, pirinç ve et halkın başlıca besin maddesidir Oymacılık, ülkedeki en gelişmiş el sanatıdır 6-16 yaş arası ilköğretim mecburi ve parasızdır Ülkedeki okur yazar oranı % 40 gibi düşük bir seviyededir

Uzun müddet Fransız sömürgesi olarak kalan Gabon’un resmi dili Fransızcadır İnsan hak ve hürriyeti maskesi altında Fransızlar yıllarca burasını sömürmüş, kendi kültürlerini yerleştirmişler, buradaki insanlara da köle muamelesi yapmışlardır Ancak Fangların Fang dilleri ile Bantu lehçeleri de konuşulur Gabon’da yaşayan halkın çoğunluğu Hıristiyanlığın Katolik mezhebine mensuptur Ancak İslamiyet süratle gelişmekte ve Müslümanların memleket nüfusu içerisindeki nisbeti yüzde elliye yaklaşmaktadır Bunun yanında animist azınlıklar da mevcuttur Para birimi AFT frangıdır Başkent Libreville dışında önemli şehri, Lopez Burnundaki 164000 nüfuslu Port Gentil’dir

Siyasi Hayat

Gabon’da tek partili cumhuriyet rejimi hakimdir 1961 anayasası ile vatandaşlar arasında aile, ırk, dil, din farkı gözetilemeyeceği kabul edildi Millet meclisi tek dereceli seçimle beş yıl için, cumhurbaşkanı ise yine tek dereceli seçimle yedi yıl için seçilir Cumhurbaşkanı tarafından tayin edilen Bakanlar Kurulu yürütme gücüne sahiptir Bu bakımdan yönetim sistemi, başkanlık sisteminin aynıdır Cumhurbaşkanı Omar Bongo, ayrı parti kurulmasına izin vermemekle beraber, adına “Sınırlı Demokrasi” dediği, ayrı listelerden milletvekili adaylarının seçilmesine izin vermiştir Bu şartlarda Gabon’da parlamentonun selahiyetleri oldukça sınırlandırılmıştır

Ekonomi

Gabon, son yıllarda iktisadi yönden son derece güçlenmiştir Afrika’da Libya’dan sonra kişi başına düşen milli geliri en yüksek ülke haline gelmiştir Bu gelişmenin asıl sebebi, Lopez Burnu yakınlarında denizde bulunan petrolle, muhtelif bölgelerde bulunan madenlerin çıkarılıp satılması neticesinde elde edilen dövizin iktisadi kalkınma için harcanmasıdır

Gabon, tarım bakımından oldukça geridir Ovalık bölgelerde, toprağın ırmaklarla yayılması ve bataklıklar yüzünden ziraata elverişli toprak çok azdır Yerliler arasında çok az miktarda tarım ürünleri (mısır, tatlı patates, muz, palmiye yağı ve kauçuk) üretilmektedir

Buna karşılık, maden ve orman işletmeciliği çok gelişmiştir Orman kaynaklarından elde edilen abanoz ağacının yanında, bilhassa kontrplak üretiminde kullanılan ve “okume” denilen kereste çok kıymetlidir Her yıl 1000 tonun üzerinde uranyum filizi elde edilmektedir Madenler ve petrolleri yabancı şirketler işletmekte, Gabon hükumeti ise manganez madenleri işletmesine % 10, petrol işletmesine % 25 nisbetinde ortak olmaktadır Diğer madenleri çıkaran ve filizi zenginleştiren tesislere de % 25 nisbetinde ortaktır Ancak fiyat tesbiti ve alıcıları serbestçe tayin edebilme yetkisi vardır Yıllık petrol üretimi 10 milyon tonun üzerindedir

Sanayi üretimi, hammadde çıkarılmasına göre çok geridir İki büyük hidroelektrik santralı, kereste fabrikaları, uranyum ve manganez filizlerini zengileştirme tesisleri, küçük bir rafineri, küçük çapta makina sanayii ile dayanıksız tüketim malı imal eden birkaç küçük fabrika dışında sanayi yoktur Birçok tüketim ve yatırım malını dışarıdan ithal etmek durumundadır Bunun en önemli iki sebebi, altyapının (bilhassa yolların) tamamlanamaması ile, işgücünün (nüfusun) azlığıdır Son yıllarda yabancı bir şirket tarafından yapılacak ve ülkeyi bir uçtan diğer tarafa kat edecek (Transgabon) demiryolunun yapım faaliyeti devam etmektedir

Dış ticaretin çoğu Fransa ile yapılmaktadır İhracatı ithalatından çok fazladır