Türkiye'nin Hidrografisi Akarsular

Türkiye'nin hidrografisi akarsular

Atmosferden yeryüzüne düşen yağışların bir kısmı (yağmur, kar, buzulların erimesi), yüzeysel akış ile yer üstü sularını meydana getirirken geri kalanı uygun koşullar altında yeraltına geçer Bu sular yerin derin kısımlarına sızarak, alt kısmı geçirimsiz kayaçların oluşturduğu zonun üzerindeki geçirimli kayaçların gözenek, yarık, çatlak gibi kısımlarını doldurarak bir su tabakası oluştururlar

Yeraltı suları, yeryüzüne doğal olarak çıkabildikleri gibi (kaynak), kuyular vasıtası ile de kullanılabilir hale getirilir Kaynaklar, yeryüzüne çıkma tarzlarına göre çok çeşitli tipte olabilirler Sularının sıcaklıkları, kırılmalar veya faylanmalar neticesinde ortaya çıkmaları (fay kaynakları), karstik sahalardan gelmeleri (karstik kaynaklar, voklüzler), akımları ve kimyasal bileşimleri (maden suları), yeryüzüne çıkma tarzları (aralı kaynaklar ve gayzerler) ve yeraltında bulunuş özelliklerine göre (serbest ve tünemiş akifer kaynakları, artezyen kaynakları) çeşitli tipte olabilirler Bunlardan özellikle sıcak su kaynakları bir ülkeye ekonomik anlamda önemli katkılar sağlayacak alternatif bir enerji kaynağıdır Sıcak su kaynakları bakımından değerlendirildiğinde ülkemizin oldukça zengin olduğu görülür

Bu kaynaklar yurdumuzun belli kesimlerinde toplanmıştır Güney Marmara bölümü, Ege bölgesi, Ankara, Eskişehir ve Kayseri kesimlerini içine alan İç Anadolu Bölgesi, Erzurum, Diyarbakır ve Nur dağları kesimi söz konusu alanlardır

Diğer kaynak tipleri ise ülkemizde oldukça değişik alanlara dağılmıştır Bunlardan Toros dağlarının eteklerinde ortaya çıkan, Muğla polyesinde kaybolan ve Gökova körfezinde izlenen, büyük kısmı kullanılmadan denize dökülen karstik kaynaklardan voklüzler, iç bölgelerimizde fosil sular olarak nitelendirilen ve artezyen açılarak faydalanabilecek olan sular, iç kesimlerden gelen akarsuların alüvyal tabanı beslemesi nedeniyle kıyı ovalarının hemen her noktasında dikkati çeken yeraltı suları ve her bölgemizde dikkati çeken kimyasal bileşimleri farklı olan maden suları bu tip alanlara örnek oluşturur

Ülkemizde yer alan yer altı sularından ısıtma, sulama ve endüstriyel alanlarda, turizm faaliyetlerinde ve dış ticarette yararlanılabilir Söz konusu suların kullanım alanları sıcaklığına bağlı olarak değişiklik gösterir

AKARSULAR

Büyük Menderes Nehri: Batı Anadolu’nun en büyük akarsuyudur Küfi Suyu ve Banaz Çayı kollarının birleşmesiyle oluşur ve Ege denizine dökülür Uzunluğu 584 km’dir Büyük Menderes ovası bataklıkları kurutulduktan sonra Türkiye’nin en verimli alanlarından birisi olmuştur

Dicle Nehri: Ana kaynaklarını Doğu Anadolu dağlarından ve dipten sızma yoluyla Elazığ yakınlarındaki Hazar (Gölcül) gölünden alır Türkiye'nin önemli akarsularındandır Doğu Anadolu dağlarından çıkar, Basra Körfezi'ne dökülür Toplam uzunluğu 1900 km’dir Türkiye topraklarında kalan bölümün uzunluğu ise 523 km’dir En önemli kolları Batman ile Garzan, Botan, Habur, Büyük Zap ve Küçük Zap'tır Debisi ortalama 360 m³/sn dir Eylül ayı ortalarında 55 m³/sn ile en küçük, Şubat sonunda 2263 m³/sn akımı ile büyük değişiklik gösterir Akarsuda genellikle yaz sonu kuraklığı ve sonbahar başı yağış noksanlığı nedeniyle su azalır Buna rağmen kış sonu yağışı ile ilkbahar başındaki karların erimesinden oluşan su ile kabarır Dicle nehri üzerinde Kralkızı, Ilısu, Batman, Dicle ve Cizre gibi önemli Hidroelektrik Santralleri kurulmuştur

-2-

Ceyhan Nehri: Akdeniz Bölgesi'nin büyük akarsularındandır Uzunluğu 509 km’dir Elbistan yakınlarından doğar Çukurova'da geniş bir delta oluşturarak İskenderun Körfezi'ne dökülür Başlıca kolları Hurman, Göksun, Söğütlü ve Aksu Çaylarıdır Ceyhan Nehri Kasım ve Aralık aylarında sonbahar yağmurlarının etkisiyle geçici olarak kabarır Bu aylardaki debisi 50 m³/sn'den 380 m³/sn'ye yükselir Ocak ayında azaldıktan sonra Şubat ayında tekrar yükselir İlkbahar mevsiminde yağmur halindeki yağışlar ve karların erimesiyle tekrar kabarır Mayıs ayından itibaren azalmaya başlar Nehir üzerine Aslantaş, Menzelet, Sır ve Berke Hidroelektrik Santralleri kurulmuştur

Fırat nehri: Türkiye'nin en verimli ve su potansiyeli en yüksek ırmağı Fırat isminin kökeni: Batı dillerinde Fırat nehri, Euphrates olarak geçer Euphrates adı Yunanca'dan gelen bir sözcük olup, asıl kaynak muhtemelen eski Farsça'daki Ufratu ve Akad dilindeki Purattu 'dur Eski Farsça'daki sözcüğün Avesta Farsça'sında geçen huperethuua(geçmesi kolay) olduğu tahmin edilmektedir Siverek ilçesi, Dağbaşı Bucağı yakınındaki Maktalan civarında Şanlıurfa topraklarına giren Fırat nehri Adıyaman ve Gaziantep il sınırını belirledikten sonra Suriye, daha sonra Irak topraklarına girer Irak'ta denize uzak olmayan bir noktada Dicle Nehri ile birleşerek Şatt'ul Arab'ı oluşturur ve Basra Körfezi'ne dökülür Nehrin en önemli kolları Murat, Karasu, Tohma, Peri, Çaltı ve Munzur Çayları'dır Toplam uzunluğu 2800 km ile Türkiye sınırları içinde kalan bölümün uzunluğu ise 971 km'dir 720000 km² su toplama havzasına sahiptir Fırat Nehri'nin rejimi Türkiye'deki diğer akarsulara göre daha düzenlidir Mart ile Haziran ayları arasında yavaş yavaş kabarır, Temmuz ile Ocak ayları arasında çekilmiş olmasına rağmen yine de bol su akışı olur Nehir üzerine Türkiye’nin en büyük barajları inşa edilmiştir Bu barajlardan Keban, Karakaya, Atatürk ve Birecik Barajları tamamlanmıştır Ayrıca Fırat'ın suyu inşa edilen 2 adet Şanlıurfa tüneli de Harran Ovası ve çevresine yıllardan beri suya hasret topraklara suyu ulaştırmıştır

Gediz Nehri: Anadolu’dan Ege Denizi’ne dökülen Büyük Menderes Nehri’nden sonra ikinci büyük akarsudur İç Batı Anadolu’daki Murat ve Şaphane dağlarından inen suların birleşmesiyle oluşan Gediz Nehri, batıya doğru ilerlerken, kuzeyden Kunduzlu, Selendi, Deliiniş ve Demrek Çaylarını, güneyden ise Kulu volkanik yöresinden gelen küçük dereleri sularına katar Nehir, Salihli ilçesinin kuzeydoğusundan Gediz Ovası’na girer ve güneyden Kemalpaşa Ovası’ndan gelen Nif Çayını alarak Foça tepelerinin güneydoğusundan İzmir Körfezi’ne dökülür Nehrin toplam uzunluğu 401 km olup, su toplama havzası ise 17500 km2 dir Taşkın dönemlerinde sık sık yatak değiştiren Gediz Nehri, yaklaşık 40000 ha’lık bir delta oluşturmuştur Zaman içerisinde İzmir Körfezi’ndeki bazı adalar da kara ile birleşmiş ve delta ovası içerisinde kalmıştır

Kızılırmak Nehri: Türkiye topraklarından doğarak yine, Türkiye topraklarından denize dökülen en uzun akarsudur Uzunluğu 1355 km’dir Başlıca kolları Deliceırmak, Devrez ve Gökırmak’tır Nehir, İç Anadolu'nun kuzeydoğusundaki Kızıldağ'ın güney yamaçlarından doğar ve sırasıyla Sivas, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Çankırı, Çorum ve Samsun illerinden geçerken çok sayıda dere ve çayın sularını toplayarak Bafra Burnu'ndan Karadeniz'e ulaşır

-3-

Yağmur ve kar sularıyla beslenen nehrin rejimi düzensizdir Temmuz ve Şubat arasında düşük su düzeyinde akan nehir, Mart ayında hızla kabarmaya başlar ve Nisan ayında en yüksek su düzeyine ulaşır Ortalama debisi 184 m³/sn olan nehrin 20 yıllık gözlem süresince en az 18,4 m³/sn’ye ve en çok 1673 m3/sn’ ye ulaştığı tespit edilmiştir Nehir üzerine 6 baraj yapılmıştır Bunlar Kayseri ilinde Sarıoğlan, Ankara yakınlarındaki Kesikköprü, Hirfanlı ve Kapulukaya barajları ile nehrin Bafra Ovası’na kurulmuş Altınkaya ve Derbent barajlarıdır İrili ufaklı birçok gölün bulunduğu Kızılırmak Deltası, Türkiye'nin en önemli kuş yaşam alanlarından da biridir Adını suyunun renginden alan, antikçağda ise tuzlu akarsu anlamına gelen Halys adıyla anılan Kızılırmak, Anadolu'da kurulmuş medeniyetlere hep ev sahipliği yapmış Bugün Kızılırmak Vadisi'nde tarihin her dönemine ait izler bulmak mümkün; kaya mezarları ve yerleşimleri, farklı medeniyetlere ait kaleler, köprüler ve daha pek çok iz

Göksu: Akdeniz bölgesinde bir nehir İki kaynağı da Toros dağlarından çıkar Bu kaynaklar Mut'un güneyinde birleşerek Göksu'yu oluştururlar Göksu 260 km uzunluğundadır ve Taşucu ile Silifke arasında Akdenizle birleşir Akgöl'ü ve Paradeniz'i içine alan Göksu deltasında, 300'den fazla kuş türü yaşar Nesli tükenmekte olan deniz kaplumbağası Caretta caretta yumurtalarını bu bölgeye bırakır İmparator Frederick Barbarossa Üçüncü Haçlı Seferi sırasında 1190 yılında Göksu'da ( o zamanki adıyla Saleph) boğulmuştur

Küçük Menderes Nehri: Biga yöresinde Bozdağlardan doğar, kendi ismi ile anılan bu ovayı sulayarak, Selçuk İlçesinin batısından denize dökülür Küçük Menderesin alüvyon getirip kıyı çizgisinden sürekli olarak ilerlemiş olması neticesinde, İlk çağların en önemli liman şehirlerinden biri olan Efes bu gün denizden 5-6 km içeride kalmıştır

Meriç Nehri: Yunanistan ile Türkiye sınırının bir kısmını oluşturan, Yunanistan'da doğarak Türkiye'ye giren ve Edirne üzerinde Ege Denizi'ne dökülen ırmaktır

Sakarya Nehri: Kızılırmak ve Fırat Nehrinden sonra Türkiye'nin üçüncü en uzun, Kuzeybatı Anadolu’nun ise en büyük akarsuyudur Uzunluğu 824 km olup, beslenme havzasının genişliği 53800 km2 dir Afyon’un kuzeydoğusundaki Bayat Yaylası’ndan doğar Önce İç Anadolu’ya doğru akar sonra Kızılırmak’ın tersine bir kıvrımla, kuzeye döner, Polatlı yakınlarında en büyük kollarından biri olan Porsuk Çayı’nı alır Geyve Boğazı’ndan geçer ve Adapazarı Ovası’ndan akarak Karadeniz’e dökülür Sakarya Nehri’nin Aladağ ve Kirmir sularını aldığı yerde Türkiye’nin en büyük santrallerinden biri olan Sarıyar Hidroelektrik Santrali ve Gökçekaya Hidroelektrik Santralı kurulmuştur

Seyhan Nehri: Türkiye'nin Akdeniz'e dökülen ırmaklarının en önemlisidir Uzunluğu 850 km'dir Havza alanı ise 20600 km²dir İki önemli kolu vardır En uzun olanı, Uzun Yayla'dan doğan Zamantı suyudur Orta Toroslar'ın uzanış doğrultusunda akan bu su, Çukurova'ya inmeden önce diğer önemli kolu olan Göksu ile birleşir Adana'dan geçerek Akdeniz'e dökülür Seyhan Nehri üzerinde Yedigöze, Çatalan ve Seyhan Hidroelektrik Santralları kurulmuştur

-4-

Yeşilırmak Nehri: Türkiye'nin Karadeniz'e dökülen büyük akarsularındandır Kelkit Irmağı, Çekerek Irmağı ve asıl Yeşilırmak olmak üzere üç ana kolun birleşimi ile oluşur Asıl Yeşilırmak'ın uzunluğu 519 km'dir Köse Dağı'ndan doğar, Canik Dağları'ndan geçip Çarşamba Ovası’na yayılır ve Karadeniz'e dökülür Denize döküldüğü yerde, su birikintileri ile geniş bataklıklar meydana getirir Yeşilırmak vadilerinin büyük bir bölümü sık ormanlarla kaplıdır Bu açıdan diğer akarsularımız gibi pek aşındırma yapmaz Bu nedenle Kızılırmak nehrinin tersine suyu berrak ve yeşilimsidir Akarsudan özellikle Turhal ve Amasya'da sulama işlerinde çok yararlanılır

Çine Çayı: Muğla'nın Yatağan ilçesinin doğusunda Sarıgerme Deresi ve Karagedik Dağlarından beslenen ve Büyük Menderes Nehrine dökülen 359 km uzunluğunda bir akarsudur Yukarı kesimleri Muğla ilinde yer alır Başlangıç kollarından biri Bayır ve Yeşilyurt ovalarına kadar uzanır Nitekim Bayır kasabası yakınlarında bu kolun üzerinde Kazan Göleti yapılmıştır İsmini Aydın'ın Çine ilçesinden almaktadır Muğla-Aydın karayolunun geçtiği Çine Çayı vadisinin güneş ışınlarının yol açtığı çatlamalarla oluşmuş ve ilginç görünümler taşıyan gnays, ince taneli şist ve yer yer kuvarsit gibi kayaçlar bir doğa harikasıdır ve turistlerin çok ilgisini çekmektedir Gökbel denilen bu bölgede, Çine Çayı üzerinde ayrıca antik çağdan kalma ve yörede İnce Köprü olarak bilinen, günümüzde de yayaların geçişine müsait olan bir köprü bulunmaktadır Gökbel vadisinin tabiat değerleri, yapımı süren Çine Barajı nedeniyle kısmen kaybedilecektir Bu barajın inşaatı için, vadiyi daha yüksek rakımdan takip eden, güzel bir yol yapılmıştır Çine Çayı'nın antik çağdaki adı Marsyas'tır İsmini Eski Yunan mitolojisinin talihsiz satiri Marsyas'tan almıştır

SU KAYNAKLARI

Dünyadaki toplam su miktarı 1,4 milyar km 3 tür Bu suların % 97,5’u okyanuslarda ve denizlerde tuzlu su olarak, % 2,5’u ise nehir ve göllerde tatlı su olarak bulunmaktadır Bu kadar az olan tatlı su kaynaklarının da % 90’ının kutuplarda ve yeraltında hapsedilmiş olarak bulunması sebebiyle insanoğlunun kolaylıkla yararlanabileceği elverişli tatlı miktarının ne kadar az olduğu anlaşılmaktadır

Türkiye’de yıllık ortalama yağış yaklaşık 643 mm olup, yılda ortalama 501 milyar m 3 suya tekabül etmektedir Bu suyun 274 milyar m 3 ü toprak ve su yüzeyleri ile bitkilerden olan buharlaşmalar yoluyla atmosfere geri dönmekte, 69 milyar m 3 lük kısmı yeraltısuyunu beslemekte, 158 milyar m 3 lük kısmı ise akışa geçerek çeşitli büyüklükteki akarsular vasıtasıyla denizlere ve kapalı havzalardaki göllere boşalmaktadır Yeraltısuyunu besleyen 69 milyar m 3 lük suyun 28 milyar m 3 ü pınarlar vasıtasıyla yerüstü suyuna tekrar katılmaktadır Ayrıca, komşu ülkelerden ülkemize gelen yılda ortalama 7 milyar m 3 su bulunmaktadır Böylece ülkemizin brüt yerüstü suyu potansiyeli 193 (158+28+7) milyar m 3 olmaktadır

Yeraltısuyunu besleyen 41 milyar m 3 de dikkate alındığında, ülkemizin toplam yenilenebilir su potansiyeli brüt 234 milyar m 3 olarak hesaplanmıştır Ancak, günümüz teknik ve ekonomik şartları çerçevesinde, çeşitli amaçlara yönelik olarak tüketilebilecek yerüstü suyu potansiyeli yurt içindeki akarsulardan 95 milyar m 3, komşu ülkelerden yurdumuza gelen akarsulardan 3 milyar m 3 olmak üzere yılda ortalama toplam 98 milyar m 3, 14 milyar m 3 olarak belirlenen yeraltısuyu potansiyeli ile birlikte ülkemizin tüketilebilir yerüstü ve yeraltı su potansiyeli yılda ortalama toplam 112 milyar m 3 olmaktadır

-5-

Su varlığına göre ülkeler aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır; -Su fakiri: yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 1 000 m 3 ten daha az -Su azlığı: yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 2 000 m 3 ten daha az -Su zengini: yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 8 000- 10 000 m 3 ten daha fazla

Türkiye su zengini bir ülke değildir Kişi başına düşen yıllık su miktarına göre ülkemiz su azlığı yaşayan bir ülke konumundadır Kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarı 1 500 m 3 civarındadır Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) 2030 yılı için nüfusumuzun 100 milyon olacağını öngörmüştür Bu durumda 2030 yılı için kişi başına düşen kullanılabilir su miktarının 1 000 m 3/yıl civarında olacağı söylenebilir Mevcut büyüme hızı, su tüketim alışkanlıklarının değişmesi gibi faktörlerin etkisi ile su kaynakları üzerine olabilecek baskıları tahmin etmek mümkündür Ayrıca bütün bu tahminler mevcut kaynakların 25 yıl sonrasına hiç tahrip edilmeden aktarılması durumunda söz konusu olabilecektir Dolayısıyla Türkiye’nin gelecek nesillerine sağlıklı ve yeterli su bırakabilmesi için kaynakların çok iyi korunup, akılcı kullanılması gerekmektedir

GÖLLER

Türkiye’de dağlarda bulunan küçük göllerle birlikte 120’den fazla doğal göl bulunmaktadır En büyük ve en derin göl olan ve yükseltisi 1 646 m olan Van Gölü’nün alanı 3 712 km 2 dir İkinci büyük göl, İç Anadolu'daki Tuz Gölü'dür Derin bir göl olmayan Tuz Gölü'nün denizden yüksekliği 925 m alanı ise 1 500 km 2 dir Türkiye'de göllerin toplandığı başlıca dört bölge vardır: Göller Yöresi (Eğirdir, Burdur, Beyşehir ve Acıgöl), Güney Marmara (Sapanca, İznik, Ulubat, Kuş Gölleri), Van Gölü ve çevresi, Tuz Gölü ve çevresi Türkiye'deki göllerin bazılarının derinliği 30 m’den fazladır, bazıları ise sadece birkaç metre derinliktedir Van Gölü'nün derinliği 100 m’den daha fazladır Köyceğiz Gölü gibi denizle bağlantısı olan göller az tuzludur Doğal göller dışında Türkiye’de 555 kadar baraj gölü bulunmaktadır Bunlardan bazılarının yüzey alanı; Atatürk Barajı 817 km 2, Keban Barajı 675 km 2, Karakaya Barajı 268 km 2, Hirfanlı Barajı 263 km 2, Altınkaya Barajı 118 km 2, Kurtboğazı Barajı 6 km 2 dir

Balıklıgöl: (Aynzeliha Ve Halil-Ür Rahman Gölleri ) Urfa şehir merkezinin güneybatısında yer alan ve İbrahim Peygamberin ateşe atıldığında düştüğü yer olarak bilinen bu iki göl, kutsal balıkları ve çevrelerindeki tarihi eserler ile Urfa'nın en çok ziyaretçi çeken yerleridir İbrahim Peygamber, devrin zalim hükümdarı Nemrut ve halkının taptığı putlarla mücadele etmeye, tek tanrı fikrini savunmaya başlayınca, Nemrut tarafından bugünkü kalenin bulunduğu tepeden ateşe atılır Bu sırada Allah tarafından ateşe "Ey ateş, İbrahim'e karşı serin ve selamet ol" emri verilir Bu emir üzerine, ateş suya odunlar da balığa dönüşür Hz İbrahim bir gül bahçesinin içersine sağ olarak düşer Hz İbrahim'in düştüğü yer Halil-ür Rahman gölüdür Rivayete göre Nemrut'un kızı Zeliha da İbrahim'e inandığından kendisini onun peşinden ateşe atar Zeliha'nın düştüğü yerde de Aynzeliha Gölü oluşmuştur Her iki göldeki balıklar halk tarafından kutsal kabul edilerek yenilmemekte ve korunmaktadır Eski bir rivayete göre, anadolu toprakları tümü işgal durumuna düşerse bu kutsal baliklar melek asker olup kurtuluş savaşlara katılacak deniliyor Kutsal balıklara`da askerbalık deniliyor

Beyşehir gölü : Türkiye'nin üçüncü büyük gölü İç Anadolu'nun batısına yakın, Beyşehir, Seydişehir arasındadır Yüzölçümü 651 km2, uzunluğu 45 km, en geniş yeri 25 kilometredir Suları tatlı olup, derinliği en çok 10 m civarındadır Çevresi, yüksekliği 2000 metreyi aşan dağlarla çevrilidir Deniz seviyesinden yüksekliği ise 1115 metredir Fazla gelen sular, yapılan bir kanalla doğrudan Çarşamba Suyuna verilir Konya Ovasının sulanması için Beyşehir kazası yanında büyük bir regilatör yapılmıştır

-6-

Gölün tabanı neojen göl tortuları ile doludur Gölün bir özelliği de içinde pekçok adanın bulunmasıdır Bunlardan bazıları; İğdeli, Akburun, Kızkulesi, Mada, Yılanlı, Külbent adalarıdır Gölde bol miktarda balık vardır

Marmara gölü : Manisa'nın kazası Salihli'nin kuzeyindeki bir göl Gölün bulunduğu saha çukur olup, batı ve kuzeyi tepelerle çevrilidir Doğu kısmı Gediz Ovasına, kuzeybatı kısmı Akhisar Ovasına açık olup, buralardan alüvyon setleriyle ayrılır Bu durum, Marmara Gölüne set gölü karakterini verir Gediz çöküntü havzası içinde bulunan gölün seviyesi, Gediz Ovasının seviyesinden daha alçaktır Derinliği az olan gölün yüzölçümü 44,5 km²dir Gediz Nehri ile Demrek Deresinden ve kuzeydeki Kum Çayından göle kanallar açılmıştır Bu kanallar bilhassa ilkbahar sonlarında kabarık olan akarsuların sularını göle taşırlar Göl kapalı bir çukurda olup, suları tuzludur

Sultan sazlığı

Koordinatlar: 38° 20' Kuzey, 35° 16' Doğu Yüzölçümü: 39000 ha Rakım: 1074 m

Sultan sazlığı, İç Anadolu Bölgesinde Kayseri il sınırları içerisinde Develi, Yahyalı ve Yeşilhisar ilçelerinin oluşturduğu üçgen içerisinde bulunmaktadır Alanın kuzeyi Erciyes dağı (3916 m), doğusu Develi, Akpınar, Çiçekliyurt dağları (2074-2057 m), Güneyi Toros silsilesine bağlı Aladağlar (ort 3373 m) ve Elmalı dağları (2235 m) ile Batısı Kartalkaya (1958 m) ve İncil dağlarıyla (1759 m) çevrilidir

Tuz Gölü: Coğrafi Koordinatları: 38° 45' Kuzey 33° 24' Doğu İç Anadolu Bölgesinde, doğudan Kızılırmak masifi, güneyden Obruk, batıdan Cihanbeyli ve kuzeyden Haymana platolarıyla çevrili çukur alanın kuzeydoğusundaki en alçak bölümünde yer almaktadır Türkiye'nin Van Gölünden sonra ikinci büyük gölüdür İdari olarak Aksaray, Konya ve Ankara illeri sınırları içindedir Kapalı bir havzada yer alan göl, jeolojik olarak tektonik kökenlidir Büyüklüğüne karşın ülkemizin en sığ göllerinden biridir Derinliği birçok yerde 05 metreyi dahi bulmaz Suyun bol olduğu ilkbahar aylarında göl alanı 164 200 hektara ulaşır

Türkiye'nin en az yağış alan yeri olduğu için akarsu bakımından çok fakirdir Önemli sayılabilecek akarsuları, güneyden göle giren Bağlıca ve Kırdelik suları, Eşmekaya kaynakları ve batıdan giren İnsuyu ile doğudan gelen Peçenek suyudur Ancak, bu suların tamamına yakını yazın kurur ve göle ulaşamaz Aşırı buharlaşmanın da etkisiyle gölün tamamına yakını kurur Kuruyan bölgelerde 30 cm'yi bulan tuz tabakası oluşur Sadece ülkemizin değil dünyanın da en tuzlu göllerinden biridir Suyun yoğunluğu 1225 gr/cm3'dür Tuz oranı ise %32'4'dir Gölde, tuz konsantrasyonunun yüksekliği nedeniyle sucul bitkilere rastlanmaz Göl çevresinde, ancak akarsu etkisinde kalan bölgelerde tuza dayanıklı, seyrek bitki örtüsüne rastlanır Türkiye'nin tuz ihtiyacının büyük bir bölümü buradan karşılanır Kuş varlığı yönünden Türkiye'nin en zengin göllerinden biridir Kışın kapladığı çok geniş su alanı su kuşları için önemli bir kışlama alanı oluşturur Ayrıca, Tuz Gölü civarında, Tuz Gölü ile ekolojik olarak ilişkili, Kulu Gölü, Samsam Gölü, Uyuz Gölü, Kozanlı Saz Gölü, Boluk Gölü, Tersakan Gölü, Eşmekaya Gölü ve Hirfanlı Barajı gibi değişik karakterde irili ufaklı pek çok sulak alan mevcuttur Bu alanların birbirine çok yakın ve değişik karakterde oluşur; farklı habitat istekleri olan değişik türde ve çok zengin bir yaban hayatının barınmasına, beslenmesine ve üremesine olanak sağlayan eşine az rastlanır değerde sulak alanlar kompleksi oluşturmakta, bu durum gölün önemini daha da artırmaktadır

-7-

Göl ve çevresinde, tuzlu ortamlara uyum sağlanmış olan Flamingo, Kılıçgaga, Angıt ve benzeri kuşların yanısıra, yağmurcunlar, turnalar, yaban kazları ve yaban ördekleri gölde büyük topluluklar oluşturmakta, göl çevresinin nisbeten ıssız oluşu nedeniyle, etraftaki su birikintilerinde, mer'alarda ve ekili alanlarda rahatça beslenmekte, kışın en soğuk günlerinde dahi donmayan göl sularında yüzebilmektedirler İlkbaharda göl içinde oluşan adalar bataklıklar bataklık kırlangıcı, suna, angıt, çamurcun, kılıçgaga, kocagöz ve martı türlerinin kuluçka yapmalarına imkan sağlamaktadırlar Tuz Gölü, flamingoların ülkemizdeki en önemli kuluçka alanıdır Gölün orta kesimlerinde herbiri 5-6 bin yuvadan oluşan dev kuluçka kolonileri bulunmaktadır

Van Gölü: Yöresel adıyla halk tarafından Van Denizi olarak da adlandırılan Van Gölü, Tatvan ilçesi sınırları içinde bulunan Nemrut volkanik dağının patlaması sonucu oluşan kraterde biriken suların oluşturduğu varsayılan volkanik bir göldür Çok sayıda koyu bulunan Van Gölünün yüzölçümü 3713 km²'dir Suyu sodalı ve tuzludur Denizden yüksekliği 1 646 m, ölçülebilinmiş derinliği 457 metreyi aşmaktadır Gölün doğu bölümünde dört ada vardır Bunlar; Akdamar, Çarpanak, Adır ve Kuş adalarıdır Adalar tarihi ve turistik özelliğe sahiptir Göl üzerinde feribotlarla Tatvan-Van demiryolu bağlantısı sağlanmakta; aynı zamanda bu demiryolu, İstanbul-Tahran demiryolu hatlarını da bağlamaktadır Van Gölü dünyanın en büyük sodalı gölüdür Göl etrafı karadan 430 km'dir Göl tuzlu ve sodalı olduğu için sadece inci kefalı balığı vardır Van Gölüne mahsus olan bu balık yörenin en büyük besin kaynaklarındandır Yılın büyük bölümü gölün derinliklerinde yaşar İlkbahar aylarında yumurtlamak için göle dökülen dere ağızlarına akın ederler Dere ağızlarında yakalanan balıklar il merkezi ve ilçelerde satılır Halk balığın bir kısmını kış aylarında tüketmek için kurutur Van Gölünün kirlenmesi ve bilinçsiz avlanma balığın neslinin azalmasına sebep olmuştur Van Gölü'nün kıyısındaki bazı yerleşim birimleri (Van'dan başlayarak saat yönünde): Van İli, Edremit, Gevaş, Tatvan, Ahlat, Adilcevaz, Erciş, Muradiye