Samsun İli Yeryüzü Şekilleri

Samsun ili yeryüzü şekilleri

Samsun ili yeryüzü şekilleri bakımından üç ayrı özellik gösterir Birincisi güneyindeki dağlık kesim, ikincisi; dağlık kesimle kıyı şeridi arasında kalan yaylalar, üçüncüs&#2 52;; yaylalarla Karadeniz arasındaki kıyı ovalarıdır Kızılırmak ve Yeşilırmak akarsularının delta alanlarında oluşmuş kıyılarında, yurdumuzun tarımsal potansiyeli en yüksek ovalarından Bafra ve Çarşamba ovaları yer almaktadır

132Jeolojik Yapı

Samsun’da genç delta ovalarında alüvyonlar bulunmakla birlikte, dik yamaçlarla ayrılmış taraçalarda eski alüvyonlar görülmektedir Güneydeki dağlık kesime geçiş alanı neojen yaşlı, killi-kireçli tortularla kaplıdır Kıyı dağları Kretase lavlarından oluşmuştur Aynı dağların iç kesimlerinde killi, çakıllı tortular bulunur İç kesimlerde Neojen tortular ve yer yer alüvyonlarla kaplı ovaların güneyinde de birinci ve ikinci zaman yaşlı ve kıvrımlı kayaçlar Kretase ve Eosen Flişlerine rastlanır Geniş alanlarda ise volkanik oluşumlar görülmektedir Samsun’da Eosen, Kretase ve Neojen dönemli oluşumlara sıkça rastlanmaktadır

133Yaylalar

Bölgedeki yaylalar genellikle ikinci ve üçüncü zamanda meydana gelmiştir Karadeniz bölgesinde dağ yamaçları çok aşınmıştır Ayrıca bölgedeki akarsular toprağı yeteri derecede parçala¤¤¤ ¤¤ arazide yer yer yaylalar meydana getirmiştir Bunlar arasında en önemlileri Ladik, Havza ve Kavak yaylalarıdır

134Dağlar

Samsun ili topraklarının Karadeniz kıyıları düzlüklerle, güneye uzanan iç kesimleri ise, yükseklikleri fazla olmayan dağ sıraları ile kaplıdır Bölge, Karadeniz kıyıları ile bu kıyılara içeriden paralel olarak uzanan yüksek dağlar arasındadır Bu dağlar Ünye-Çarşamba kesiminde doğu-batı, Samsun-Bafra kesiminde doğu-güney, batı-kuzeybatı yönünü takip eder Doğudan batıya doğru uzanan ve birbirinin devamı olarak görünen başlıca iki sıra dağ vardır Bunlardan doğudakine Canik Dağları, batıdakine ise, Çangal Dağları denir

·Canik Dağları : Büyük bölümleri Ordu ilinde bulunan Canik Dağlarının batı uçları Samsun topraklarında bulunur Yükseklikleri az olan bu dağ sıraları Karadeniz ile iç kesimler arasındaki ulaşıma engel olmazlar Yüksekliği ortalama 1500 metredir

·Çangal Dağları: Samsun ili sınırlarının batı ucundan içeri giren Çangal Dağlarının büyük bir kısmı Sinop ili sınırları içerisindedir Çangal dağlarının ortalama yüksekliği 1500 metredir

·Sıralı Dağlar: Samsun ilinin önemli yüksekliklerinden birisi olan Sıralı Dağlar Kavak ilçesinin doğusunda yer alır ve yüksekliği 1300 metredir

·Kocadağ: Samsun ilinin kuzey kesiminde Kavak ilçesi yakınlarında bulunan Kocadağ 1310 metre yüksekliktedir

·Akdağ: Samsun ilinin en yüksek dağı olan Akdağ ın yüksekliği 2062 metredir Ladik ilçesi ve Amasya arasında bulunan Akdağ zengin orman yapısına sahiptir

·Kunduz Dağları: Samsun ili Vezirköprü ilçesi toprakları üzerinde bulunan Kunduz Dağlarının yüksekliği 1783 metredir Ünlü kunduz ormanları ile birlikte anılan dağ orman ürünlerinin çokluğu ile ülke çapında bir şöhrete sahiptir

·Hacılar Dağı: Ankara -Samsun karayolu üzerinde,Kavak ilçesinden sonra yer alan Hacılar dağının yüksekliği 1150 metredir Bundan sonra Mahmur dağlarını görmekteyiz

·Nebyan Dağları: Samsun’un kuzey batısında bulunan Koca Dağın batısında bulunan Nebyan Dağlarının yüksekliği 1224 metredir

Bu dağlardan başka, güney doğuda; Akpınar 900 m ve Böğürtlen tepe 950 m, doğuda Büyük dağ ve Topuzlu 950 m, Sofualan ve Örencik 800 m, güney doğuda Saltuk tepesi 1150 m, Kavakta Kocaçaltepe 913 m, Mert ırmağı sağ yönünde Çadırtepe 110 m, Kürtün ırmağının sağında limana doğru uzanan Toraman tepe 125 m, yüksekliklerinde tepeler de mevcuttur

135 Akarsular

·Yeşilırmak: Yeşilırmak nehri Köse Dağlarından çıkar Erbaa ilçesinden geçerek Çarşamba’ya ulaşan Yeşilırmak ilçeyi ortadan ikiye bölerek, Civa Burnun’dan Karadeniz’e dökülür Üçtaşlar bölgesinde Ters akan ırmağı ile birleşir Uzunluğu 416 km olan Yeşilırmağın akış hızı saatte 5 km, en kurak mevsimde su yüksekliği 9 metre doğu sahilinde ise 55 metredir

·Kızılırmak: Sivas’taki Kızıl Dağından doğan Kızılırmak Türkiye’nin en uzun akarsuyudur Osmancık ilçesinden Karadeniz bölgesine giren ırmak 1151 km uzunluğundadır Kargı civarında kuzey doğu Samsun-Sinop sınırına girer Bafra’nın batısında kollara ayrılan ırmak Bafra Burnundan Karadeniz’e dökülür Delice, Devrez ve Gökırmak Kızılırmak’ın önemli kollarındandır Bafra yakınlarında yapılan ölçümlere göre en kurak zamanda genişliği 46 metre derinliği 130 metredir Saniyede 21 metreküp su akıtır Akış hızı ise saatte 4 ila 6 km arasındadır

·Terme Çayı: Terme çayı Kara ormandan doğar Simenit etrafındaki sazlıkları besleyen Terme çayı ilçeyi ikiye bölerek Karadeniz’e dökülür Genişliği 30 metre derinliği yaklaşık 1 metre olan Terme çayı çeltik tarlalarına hayat verir

·Diğer Akarsular: Mert Irmağı, Kürtün Çayı, Ters akan Çayı, Karaboğaz Deresi, Akçay, Uluçay, Esenli, İncesu, Hızırilyas, Ballıcaderesi ve Güdedi gibi irili ufaklı akarsular vardır

136 Ovalar

·Çarşamba Ovası: Erbaa ilçesinde geçen Yeşilırmak nehri Çarşamba ilçesine ulaştıktan sonra Civa Burnundan Karadenize dökülürken çok kıymetli alüvyonlu Çarşamba ovasını meydana getirir Kirazlık’tan başlayan Çarşamba Ovasının yüz ölçümü 89500 hektardır DSİ tarafından yaptırılan su kanalları sayesinde arazinin % 70 i tarıma elverişli hale getirilmiştir Geri kalan % 30 luk kısım ise ormanlık, sazlık ve bataklıktır Sulama alanı 82707 ha olup 19031 ha ‘ının inşaatı devam etmektedir

·Bafra Ovası: Bafra ilçesine gelen Kızılırmak, Bafra’da çeşitli kollara ayrılır Bafra burnundan denize dökülen Kızılırmak, ardında geniş ve alüvyonlu topraklar bırakır 47727 hektarlık ova nın 6150 ha lık alan halihazırda sulanmaktadır Türkiye’nin en verimli ovalarından biridir DSİ tarafından yaptırılan sulama kanalları ile sulanan ovanın kuzey kısımları çorak arazidir Bu yerlerde hayvancılık yapılmaktadır

137Göller

Bölgedeki göller zaman zaman değişen akarsu yataklarından meydana gelmiştir Yörenin gölleri Bafra,Çarşamba ve Ladik ilçelerinde toplanmıştır

Liman Gölü: Bafra ya 20 km uzaklıktadır 3 km büyüklüğün deki göl bazı kollarla denize açılmıştır Bu kolların uzunluğu bazı yerlerde 2000 metreyi bulur Gölde kefal ve sazan balığı avcılığı yapılmaktadır Liman gölünün güneyinde Balık gölü kuzeyinde ise Karaboğaz gölü vardır

Ladik Gölü: Tersakan ırmağının kaynağını teşkil eden Ladik gölü Ladik’e 10 km uzaklıktadır Gölde alabalık ve turna balığı bulunmaktadır Balıkçılık yanında geniş bir sazlık alana sahip olan Ladik gölünden toplanan sazlar hasır yapımında kullanılır Gölün uzunluğu 5 km genişliği 2 km ve yüz ölçümü 10 km2 karedir

Simenit Gölü: Bu Göl Terme çayı yatağının değişmesi ile meydana gelmiştir Terme hudutları içerisinde bulunan gölde balıkçılık yapılmaktadır Termeye 20 km uzaklıkta bulunan göl, kanalla birbirine bağlanmış iki göl görünümümd edir Kışın yağmur suları ile beslenen göl,fırtınalı zamanlarda zaman zaman deniz suyunu göle karışması ile dolar

Diğer Göller: Bunlar,Bafra da Kızılırmak tarafından meydana getirilmiş Karagöz, Dutdibi, Çernek, Uzun göl ve Tombul gölüdür Çarşamba’da Yeşilırmak ta Akçagöl, Akarcık, Dumanlı ve Kör ırmak adıyla bilinen gölleri oluşturmuştur

138Barajlar

·Hasan Uğurlu Barajı (ve Hidro Elektrik Santrali): Baraj, Yeşilırmak üzerinde ve Çarşamba ve Ayvacık ilçeleri sınırlarındadır Yapımına 1971 yılında başlanan baraja Trafik kazasında ölen merhum Samsun DSİ 7Bölge Müdürü Hasan Uğurlu‘nun adı verilmiştir Türkiye’nin en büyük barajlarından biri olan baraj, tamamen Türk firma ve mühendisleri tarafından gerçekleştirilmiştir Yalnızca makine ve elektrikle ilgili ekipmanlar yurtdışından getirilmiştir Barajın 2Ünitesi 1979 yılında, 3Ünitesi ise 1982 yılında , 4Ünitesi de 1983 yılında işletmeye açılmıştır500 mw gücünde ve yılda 1217 gwH enerji üretimi yapılmaktadır Göl hacmi 1078,75 x106 m3 türBaraj yüksekliği 175 m dir

·Suat Uğurlu Barajı (ve Hidro Elektrik Santrali): Hasan Uğurlu barajının 18 km aşağısında Yeşilırmağın Çarşamba ovasına açıldığı yerde bulunan barajın yapımına da 1971 yılında başlanılmıştır Balohar barajı adı ile başlanan baraja daha sonra trafik kazasında Hasan Uğurlu ile hayatını kaybeden eşi Suat Uğurlu’nun adı verilmiştir Projenin amacı enerji üretimi ve Çarşamba ovasının sulanmasıdır Barajın 1ve 2 Ünitesi 1979 yılı sonunda, 3 ve 4 Ünitesi de 1983 Martında işletmeye açılmıştır 46 mw gücünde ve yıllık 273 gwH enerji üretimi yapılmaktadır Göl hacmi 181,31 x106 m3 tür Baraj yüksekliği 51 m dir

·Altınkaya Barajı Ve Hidro Elektrik Santralı: Altınkaya barajı Bafra ilçe merkezinin 35 km güney batısında Kızılırmak üzerinde yer alan temelden 195 m yükseklikte , kil çekirdekli kaya dolgu tipinde bir barajdır 700 mw gücünde yılda 1 milyar 632 milyon kwh enerji üretimi yapılmaktadır1987 yılında su tutulmaya başlanmış olup, 1988 ocak ayınından itibaren 175 000 kwH gücündeki 4 no lu ünitede normal üretime başlanmıştır Göl hacmi 5,763 x109 m3 tür

·Derbent Barajı: Derbent Altınkaya barajının 30 km mansabında olup, 33 m yüksekliğinde (talvegden) kil çekirdek kaya dolgu barajıdır Yüzer baraj sınıfına giren Derbent barajı Bafra’ya 7 km uzaklıktadır Sulama alanı ise 47727 Hadır Yapılan kanallarla Bafra ovası sulama amaçlıdır 56 mw gücünde ve 257 gwH yıllık enerji üretmektedir Göl hacmi 213 x106 m3 tür

·Çakmak Barajı: Zonlu toprak dolgu tipinde, içme-kullanma-sanayi suyu temini için inşa edilmiş bir barajdır Temelden yüksekliği 57,50 m, normal su seviyesinde göl hacmi 106,50 hm3 ve gövdehacmide 2,60 hm3 tür Barajdan verilen toplam su miktarı 4000 litre/saniye olup içme suyu için 3540 l/s su verilmekte, Samsun gübre fabrikasında 300 l/s ve Karadeniz bakır fabrikasında ise 460 l/s su kullanılmaktadır

139 İklim

Samsun genellikle ılıman bir iklime sahiptir Ancak sahil şeridi ve iç kesimlerinde iklim iki ayrı özellik gösterir Sahil şeridinde (Merkez ilçe,Terme, Çarşamba, Bafra ,Alaçam, 19 Mayıs, Tekkeköy ve Yakakent ) Karadeniz ikliminin etkileri görülür Bunun için sahil şeridinde yazlar sıcak, kışlar ılık ve yağışlı geçer İç kesimler (Vezirköprü, Havza, Ladik, Kavak, Asarcık ve Salıpazarı) yüksekliği 2000 metreyi bulan Akdağ ve 1500 metreyi bulan Canik dağlarının etkisi altında kalır Buradaki dağların etkisinden dolayı kışlar soğuk, yağmur ve kar yağışlı, yazlar ise serin geçer Sıcaklık ve yağış yönünden Samsun hiç bir bölgeye benzemez Samsun’da aynı gün içerisinde havanın bir kaç kez değiştiği görülür Bazı yıllar kış ortalarında yazdan günler yaşanır Sahil şeridinde kar ile kaplı günlerin sayısı 2-3 günü geçmez İç kesimlerde ise kar yağışından bazen ulaşım aksar