Sıcaklık Etmenleri

Sıcaklık Etmenleri

Sıcaklık etmenleri herhangi bir yerde sıcaklıkların buluşmasında etkili olur

1)Güneş ışınlarının geliş açısı çok önemlidir Eksen eğikliği çok etkiler 23* 27’ bir eksen eğikliği vardır Güneş ışınları yengeç ve oğlak dönencelerine kaydığında 76*lik açıyla gelir Dünyamız ayın etkisiyle olduğu yerde sabit duruyor Eğer ay olmasaydı dünya hem hızlı döner hem de yalpalayarak döner 23* 27’ enlemi bozulduğu için 90*lik bir açıyla döner Ekvator böyle olduğu için 6 ay sıcak bir mevsim 6 ay soğuk bir mevsim yaşanır Ayın bu hareketleri bunu meydana getirdiği gibi yerin şekli ve eksen eğikliği çok önemli bunları ay kontrol ediyor Yerin şekli geoittir Ekvatorda şişkin kutuplarda basıktır Kutuplarda basık olması burada yer çekiminin artmasına ve troposferin 6 kat olmasını sağlıyor Güneş ışınları ekvatora dik gelirken etrafa yayılarak gelir Bu durum Dünya’nın yuvarlak olmasıyla alakalıdır Ekvatora güneş ışınları dik ve yakın gelmesine rağmen çok yağışlıdır

** Yerin günlük hareketi

** Bakı ve eğim: (Ülkemiz flora ve fauna bakımından oldukça zengindir)

2) Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol:

Güneş ışınları dik geldiğinde dar alanı etkiler, geniş açıyla geldiğinde ise daha geniş alanı etkiler Geniş açıyla gelen yatay ışınlar daha hızlı yol alır

3)Yükselti: Sıcaklık soğukluğun değişmesindeki en önemli etkendir Yağışın olması için itici bir faktörde soğuma gerçekleşmeli Çığ olmazsa kırağı oda olmazsa kırç oluşur Akdeniz’deki şıpır şıpır terler ve soğuyunca yağış olarak yeryüzüne düşer Sibirya’dan soğuk hava gelir ve nemleri birleştirir ve yağış olarak yeryüzüne düşer Maksimum nem çok yoğundur Konveksiyonel yükselti parametredir Çok önemlidir 16 mb lık bir deniz basıncına maruz kalıyoruz Oluşan ağırlık etrafında dünya ve ay dönüyor Ay bizden 3,5 cm uzaklaşıyor 380 bin km uzaklıktadır Dünya’ya büyük bir gezegen çarpıyor Güneş etrafında birçok gezegen vardır Tea gezegeni bize çarpınca kopan demir sıvılar ayı oluşturuyor

** Kara ve denizlerin dağılışı önemlidir Karalar çabuk ısınır ve çabuk soğur Albedoyla gelen malzemede elektrik çok fazladır Zeminin yapısı herhangi bir soğukluğu hemen etkiler Sivas çok soğuk olur Bunun sebebi ısı tutma özelliği olmayan jips kayaçlarından dolayı soğuk olur Jips beyaz kayaç olarakta geçer Güneş ışınlarının yeryüzünü ısıtma derecesi de değişir Albedo da koyu renkler sıcaklığı tutarken açık renkler sıcaklığı tutmazlar Pürüzlü arazilerde rüzgâr pek çok alanı gezdiği için sıcaklık düşmez

**Nem de önemlidir Denizellikle aynı özelliklere sahiptir Denizelliği deniz yapan üzerindeki nemdir Bitkilerin terlemesi de vardır Evapotransprasyon(bitkilerin terlemesi) %6 - %16’da bitkiler, ormanlar yağış alabilecekti 400 mmde yağış alır Ormanların fazla olduğu yerler ılık olur ve yağış getirirler Yağışlarla birlikte topraktaki nem artıyor ve konveksiyonel yağışları beraberinde getirir

**Deniz akıntılarıda etkilidir Japonya’da Kroşiva ve Okişima soğuk su akıntıları magmanın üzerinde levhaların hareket etmesi gibidir Sıcak olduğunda denizlerde yoğunluğu az soğuk olduğunda fazla olur Bu tür olaylar akıntıların yönünü etkiler Tuzluluğun az ve ya çok olması, rüzgârda akıntıların yönlerini etkiler Tuzluluğun az ve ya çok olması, rüzgârda akıntıların yönlerini etkiler Akıntılar planktonların yer değiştirmesini sağlar Labradorla diğer su akıntısının karşılaştığı yerde birçok canlı vardır Humbalt su sıkıntısı çok önemlidir diye vurgular Emline (çocuk İsa)önemlidir Yılbaşında kuzeyler yağış alır ve balı sürüsü çok fazladır Bereketi anlatmak içinde bu ismi vermişlerdir Şili ve Peru’nun balıkçılıkta çok önemli bir rolü vardır Sıcaklık ve basınç değerlerinin etkisiyle oluşur ve çok geniş bir alanı etkiler Bu olay 2–3 seneye bir gerçekleşir Avustralya ve ABD’nin olduğu yerde de görülür Buradan Humbalt’a doğru bir hareketlilik oluşur And dağlarından başlayıp nemi alır ekvatora getirir ve buralara yağış bırakırlar Mega basınç değişiklikleri meydana geliyor Güney Doğu Asya elmino yağışlarının etkisiyle çok fazla yağış alır Lanina dönemleri bunun tam tersidir Büyük İsa anlamına da gelir Avusturya’dan Güney Amerika’ya doğru bir akıntı olur Humbalt su akıntısı azalırsa balıklarda da azalmalar görülür Balık kıtlığı başlar Peru’da inanılmaz yağışlar meydana gelir Peru’da meydana gelen bu yağışlar Lanino döneminde yağışlarda azalmalar görülür Bu yüzden Peru zayıf bir ülkedir Okyanus akıntılarının yağış almasında, balık bakımından zenginlikler çoktur Oyoşiyo soğuk su akıntısı ve diğerleride çok önemlidir Bütün bunlar besin zinciri açısından oldukça önemlidir Vürm glasyasyonu çok önemlidir Kuzeyin buzullarla kaplı olmasından dolayı insanlar güneye doğru göç ediyorlar Mauller Yeni Zelanda’ya doğru yürüyerek göç ettiler Yeni Zelanda Büyük Beyaz Bulut anlamına gelir Kanarya soğuk su akıntısı volkanik özelliğe sahiptir Bolitanya çöl bölgesi olsa da bu akıntının etkisiyle balıkçılıkta gelişmişlerdir Güney Ekvator’da mercan kayalıkları ve onların üzerinde yaşayan balıklar var 20*C altında ki balıkların lezzeti azalır 20*C’nin altına düşünce mercan adalarındaki yaşam kalitesi düşüyor Rüzgârlar sıcaklığın azlığını çokluğunu etkiler Lodoslar çoğu yerde ılık bir etki çoğu yerde de lös etkisi yapar

**Bitki örtüsü de etkiler Yoğun ormanların olduğu yerler genellikle serin olur2003-2004’de Türkiye’de sıcaklık çok fazlaydı Ormanlar sıcaklığı dengeleyici özelliğe sahiptir Benzer sıcaklıklar nerede kesişir? Eş sıcaklık eğrileri denizde nasıl olur? Bizler izoterm haritalarıyla yaşıyoruz

1)Ortalama sıcaklık

2)Temmuz ayı sıcaklıkları

3)Ocak ayı sıcaklıkları

Birisi yaz biriside kış ortalamalarını verir Ekvator ve kutupların mevsimleri yoktur Bizler sıcaklığı ölçerken bu bölgelerin ortalamalarını alıyoruz Ekstrem sıcaklık farkını ölçtüğümüzde -4 ile +34* arasında 30* bir fark vardır

Ampülütüt: İki sıcaklık arası farka denir İki farklı sıcaklık maksimum ve minimum sıcaklıklardır

Denizellik ve karasallığın etkisi de vardır İçlere gidildikçe yükseltiyle beraber soğukluk artmıştır Erzurum’a doğru yükselti artar ve soğuklukta artar Akdeniz’de 28 Karadeniz’de 24* olmasının nedeni denizellik ve karasallıktır Temmuz aylarında karasallık ve denizellik çekişmesi araya giriyor ve izotermler iç içe geçiyor 30* Gazi Antep’ten Ağrıya kadar uzanıyor Bu bölgelerde tropikal sam yeli gibi faktörler etkilidir Sıcaklık dengeli seyretmemiştir Rüzgâr çizgi vadiler arasından geçiyor Iğdır mikro klima alanıdır Temmuz ayında eğriler dikken ocak ayında yataylaşmıştır Sıcaklıklar temmuz ayında daha kararlılar Kuzey Yarım Küre karasal bir yapıya sahiptir Türkiye basıncı 1008mbdır Kuzey yarım kürede sıcaklıklar ‘-‘ye düşerken ocak ayında denizelliğinde etkisiyle sıcaklıklar 0* altına düşmez Hindistan’ın 30* olması musonlarla alakalıdır Dünya’nın sadece bu bölgesinde vardır Sahra’nın 30* olması ise çöl iklimiyle alakalıdır Basınç değerleri yükseltiye bağlı olarak azalır İzobarlar 1013mbanlatılır Hasan dağındaki basınç 700mbla alakalıdır Everes Tepesi’nin yüksekliği 80848’dir Basıncı 264mbdır Siklon bölgelerinde hava hareketleri çevreden merkeze doğrudur AB bölgesi diye de geçer Antisiklon bölgelerinde(YB bölgeleri)ise, hava hareketleri merkezden çevreye doğru dağılır YB alanları hep saat yönünde hareket eder, AB alanları ise hep saat yönünün tersine hareket eder Dağlar rüzgârların yönünü etkiler Sibirya’dan Türkiye’ye tropikal bölgelere doğru bir hava akımı meydana geliyor Soğuk karakterli bir rüzgârdır Günbatısı ılık esen bir rüzgârdır Lodos ve kıble bütün Türkiye genelinde eser Keşişleme(samyeli) Güneydoğu, Arabistan ve Suriye çöllerinden gelen bir rüzgârdır Oluşan küçük dalgaların etkisiyle bu rüzgârlar birbiriyle çarpışır Etezyen(İmbat) ülkemizde Ege sahillerinde görülür İzmir’de çok sevilen bir rüzgârdır

Balkanlardan gelir ve Ege Denizi’nden nemi aldıktan sonra İzmir halkı serinler
◦ Ege’den geçtikten sonra Muğla hattından Bey Dağlarını da geçer ve Antalya’ya fön rüzgârı olarak eser Marmaris ve Bodrum’da bu durumdan etkilenir

Rüzgârın yönü:

1)Esen rüzgârlar birbirine yakın ve yatay eserse oraya serin bir şekilde eser Hortumların nasıl oluştuğunu bilemiyorlar Fırtınanında hortum gibi küçük bir deliği var Dar alanda ki ani basınç değişiklikleriyle alakalıdır Ani değişim olarak fırtına, kar vsdir Kırkikindin yağmurlarıda ani değişikle alakalıdır Toprak depoladığı enerjiyi çok geç bitirir Konvektif hareketler topraktaki nemi yukarı çıkarır Nem arttıkça aşağı doğru iner, indikçe de kümülüslere dönüşür Nem birden yükselip soğuk bulutlara çarpacak ve yağışlar adacık halinde olacak Tropikal hava kütleleri manitin ve kontinantil hava kütleleri vardır Planotör faktörlere bağlı olarak yağış oluşmaz Stratus bulutları kar yağışını oluştururlar Kar ağır bir maddedir Rüzgârı hızı yeryüzüne geldikçe morfolojiden etkilenir Dağlara çarparak hızı azalır Ağaca çarparak, binaya çarparak hızı azalır İzobarlar arasındaki fark ne kadar yüksekse fırtınalar o zaman olur

Esme sıklığında rüzgârın geldiği yön önemlidir Coğrafi faktörlerin etkisi çok önemlidir Sinop’ta çoğunluk kuzey rüzgârlarıdır Kastamonu’ya poyraz ya da karayel eser İç bölgelere geçtikçe dağlar artık temel faktör oluyor Basınç farkı farklıdır Tamamen dağlar etkilidir Kara yok deniz varsa oradan gelen nem bu sefer rüzgârın yönünü etkiler Ege’de karayel keşişleme görülür Amonos dağları keşişlemeyi engeller Güneyi ise keşişlemeden kavrulur Dağın iki farklı yönünde de iki farklı rüzgâr görülür Kasnak meşesi endemik bir bitkidir Onun olduğu yerde rüzgâr olmamalı olursa bitki ölür