Tayfgörür - Tayfölçer - Renk Tayfını Incelemede Kullanılan Bir Aygıt

Tayfgörür - Tayfölçer - renk tayfını incelemede kullanılan bir aygıt



Tayfgörür, bir PRİZMA tarafından ya da bir bükülüm ağı tarafından oluşturulan renk tayfını incelemede kullanılan bir aygıttır Öğrenim amacı dışında günümüzde bu işleme artık gerek duyulmamaktadır; ama bu temel teknik, tayf çeker, tayf ölçer, tayfışıkölçer ve renkölçer gibi çok çeşitli aygıtların geliştirilmesine yolaçmıştır
Tayfgörür ve tayfçekerlerde bütün ışık ışıması tayfı, göz ya da fotoğrafla, bir arada incelenir Ama tayfölçerler, küçük bir grup dalgaboyunu seçerler Hem salma, hem de soğurma tayfları vardır Salma tayfı parlak tek tek renk dizilerinden oluşur; soğurma tayfı sanki tek tek renkler yokmuş gibi görülür


Tayfgörür:

Yalın tayfgörürlerin biçimlerinde, XVIII yüzyıldan bu yana önemli bir değişiklik olmamıştır
Bir yarıktan ve demetleyici mercekten beyaz ışık geçirilir; sonra bu ışık, bir prizma ya da bükülüm ağıyla dalgaboylarına göre yayılır Oluşan tayf, küçük bir teleskopla incelenir
Prizma bulunmasaydı ve teleskopla doğrudan doğruya yarığa bakılsaydı, yarığın keskin bir görüntüsü görülürdü Ama prizma yerine yerleştirildiğinde, ışık, dalgaboylarına bağlı bir açıyla sapar Böylece, tek bir yarık görüntüsü değil, her renk için ayrı bir yarık görülür Yayılma, yarığın genişliğine de bağlıdır ve değişebilir Elektrik ışığı gibi bütün renklerden oluşan bir kaynak için, sonuç tam ve sürekli bir tayftır

Genellikle, prizma ya da optik ağ, küçük bir tablanın ortasına yerleştirilir Demetleyici ve teleskop, derecelere bölünmüş olan bu tablanın çevresinde döner Tayfın yayılması genişse, çeşitli bölümlerin incelenebilmesi için, teleskopun hareket ettirilmesi gerekir

«Dalgaboyu tayfölçeri
Dalgaboyları ya nanometre (metrenin milyarda biri) ya da angströmle ölçülür Sarı ışığın yaklaşık 550 nm ya da 5 500 angströmlük dalgaboyu vardır Kızıl-altı dalgaboylarmda dalga sayıları kullanılır Bunlar, dalgaboylarınm, santimetre olarak karşılığıdır Sözgelimi, 4 000'in dalga sayısı, 2,5 mikron ya da 2 500 nm' dir



Tayf çeker:

İnsan gözü yerine bir fotoğraf filmi ya da tabakası yerleştirildiğinde, tayfın kalıcı bir kaydı elde edilir Bu, densitomstreyle ölçülerek, bir tayf grafiği ortaya çıkarılır Gözle görülen «çizgi Tayf ölçümüyle kimyasal çözümlemede yararlanılan çağdaş tayfçekerler, özel bir amaçla kullanıldıklarında bütün tayfı kaydetmezler Bunun yerine, doğrudan sonuç tekniği kullanılır: Sisteme, her biri ayrı bir tayf çizgisinin kuvvetini ölçecek bir dizi FOTOÇOĞALTICI TÜP ya da ışık bulucusu yerleştirilir

Soğurma sistemleri:

Salma tayfölçümünde olduğu gibi, bu alanda da çalışmalar eskiden tayfın görünebilen alanlarıyla sınırlıydı İlk aygıtlar, bir dizi renkli optik FİLTRE'yle tayfın seçilen bölümünü ötekilerden ayıran araçlardı Bunlara «soğurumölçer
Günümüzde de zaman zaman kullanılmalarına karşılık, bu filtre öğelerinin yetersizliği anlaşıldığından, yerlerine tekrenkserler kullanılmaya başlanmıştır

Tekrenkser (monokromatör), bir prizma aracılığıyla ya da bir bükülüm ağı aracılığıyla özgül dalgaboyu gruplarını ayıran bir aygıttır Prizmaların, dalgaboylarını kırmızı uçta yığma sakıncasına karşılık, ağlar, tayfı eşit olarak dalgaboylarına göre yayarlar

Ayrıca, ağa yapılan yansıtıcı bir kaplamayla, kaplamanın cinsine ve ağ çizgilerinin aralıklarına bağlı olarak bütün renkler eşit yansıyacağı için, üstün bir verim sağlanabilir Buna karşılık prizmaların da kuvars ya da sodyum klorür (kaya tuzu) gibi maddelerden yapılmasıyla, kızılaltı ve morötesi bölgeyi iletmesi sağlanabilir

Tayfgörürde olduğu gibi prizmanın ya da ağın mekanik olarak döndürülmesiyle, birkaç angström genişliğindeki herhangi bir renk ışını ayrılabilir İkinci bir yarıkla, gerekli dalgaboyları seçilir Kanal genişliği ( geçen dalgaboylarının aralığı) yarık genişliğinin açılıp kapanmasıyla ayarlanabilir Yalın aygıtlarda tekrenkser, filtrelerin yerlerini alır

Tayfışıkölçer:

Işıkölçer, ışık şiddetini ölçen bir aygıttır Tayfışıkölçerse, ışığın bir tayf üstündeki dağılımını ölçer İlkel bir tayfışıkölçer, istenen tayfsal aralıkta ışık kaynaklı bir tekrenkser, örnek koyma bölümü, bulucu ve gösterge sisteminden oluşur Ölçümler her seferinde bir dalgaboyu üstünden yapılır ve dalgaboyları elle ayarlanır

Tayfışıkölçerlerin kayıt yapan çeşitlerinin çalışma biçimi (tayf, otomatik olarak makina tarafından gözlenir ve soğurma grafiği çizilir), kullanılan dalgaboylarına göre değişir Kızılaltı ve morötesinde incelenen örnek, bilinen bir örnekle karşılaştırılır Sözgelimi, suda eriyen bir boyanın yoğunluğu ölçülecekse, bilinen örnek, arı su olacaktır Kızılaltı sistemde, ışık kaynağından gelen ışın, biri incelenecek örnek üstüne, öteki bilinen örnek üstüne düşürülen iki ışına ayrılır Işınlar sonradan bir mekanizmayla yeniden birleştirilir ve önce birinci, sonra ikinci ışın hızla bir tekrenkserden geçirilir Bulucu, ışık değişmelerini kaydeder

Özel bir dalga sayısındaki örnek ile bilinen örnek arasında fark yoksa, bulucudan hiç bir yanıt gelmez Fark varsa, bulucu, bir YAZICI'yla kaydedilebilen bir değişken çıkış (alternatif akım) verir
Morötesi ve görünen ışık aygıtlarında ışığın sistem tarafından dağılımı büyük bir sorun oluşturduğundan, örneklerin bulucuya olabildiğince yakiaştırıl-ması gerekir Bu durumda ışık, önce tekrenkserden geçirilir, sonra ayrılır Çok kullanılan bir kayıt yöntemi de, ışında, bir optik yoğunluk kaması kullanmaktır Kama, bulucunun kaydettiği şiddetleri eşitleyecek biçimde yukarı-aşağı hareket eder ve bu hareket, kaydediciye iletilir

Kızılaltı tarayıcı tayfışıkölçerler, kimyasal çözümlemede ve gaz çözümlemesinde kullanılır Morötesi ve görünen ışık türlerindense, daha çok, soğurma maddelerinin yoğunluklarını ölçmede yararlanılır Bu türler genellikle tarama yapmayıp, belirli dalgaboylarında çalışırlar Sözgelimi hastanelerde, pek çok sıvının yoğunluğunu ölçen, kendiliğinden çözümleyici aygıtlar kullanılmaktadır
Atomsal soğurma tayfışıkölçerinde, içine örneğin püskürtüldüğü bir alev vardır Soğurma, çok düşük yoğunluktaki (milyonda bir oranda gibi) elementlerin bile kesinlikle ölçülmesini sağlar