çeçenistan özerk Cumhuriyeti

ÇEÇENİSTAN ÖZERK CUMHURİYETİ

Rusya Federasyonu'na bağlı özerk cumhuriyetlerden biri olan Çeçenistan, Büyük Kafkas Dağlan'nın kuzeyinde bulunmaktadır
Kafkaslardaki önemli kavimlerden biri olan Çeçenler, geleneklerine çok sıkı bağlı olmalarıyla ve savaşçı özellikleriyle bilinmektedir Genellikle dağlık kesimlerde yerleşik olmalarından dolayı, tarihleri hakkında çok detaylı bilgi bulunmayan Çeçenler, tarihçiler tarafından Kafkasya'nın yerli kavimlerinden kabul edilmektedir

10'uncu yüzyıldan itibaren Gürcüler vasıtasıyla Kafkasya'ya ulaşan Ortodoks Hıristiyanlık, Çeçenleri de etkisi altına aldı Özellikle Gürcü Kralı David (ölümü 1125) ve Kraliçe Tamara'nın (ölümü 1213) Hıristiyanlığı Çeçenler arasında yayma gayretleri oldu Ama bunlar, Hıristiyanlığın Çeçenler arasında tutunmasına yetmedi

Çeçenlerin İslamiyet öncesi tarihleriyle ilgili fazla bir bilgi bulunmuyor 8'inci yüzyıldan itibaren İslamla tanışmaya başlayan Çeçenler arasında, İslamiyet önceleri yavaş yayıldı İslamiyet'in yaygın benimsenmesinde, Altınordu Devleti'nin büyük rolü oldu Fakat, 1391-1395'te bölgeyi zapteden Timur'un katı tavrı, İslamın benimsenmesini olumsuz etkiledi Çeçenler arasında İslamiyet, 18'inci yüzyılda hakim duruma geçti

18'inci yüzyılda Kafkasya'ya egemen olmaya başlayan Ruslar, 1774'te Çeçen topraklarını ele geçirdi Ancak Çeçenler, İmam Mansur liderliğinde ayaklanarak, 1785-1791 yılları arasında Ruslara karşı bağımsızlık mücadelesi verdiler Bu mücadele Osmanlı Devleti tarafından da desteklendi Fakat İmam Mansur'un Anapa'da Ruslara esir düşmesi, mücadeleyi sonuçsuz kıldı

1801 yılında Gürcistan'ın da Rusların eline geçmesi, Kafkasya yolunun önemini artırdıBununla birlikte, Kafkasya'deki Çeçenlerin dedahil olduğu dağlı milletler, Rusların yayılma politikalarının önünde ciddi engel teşkil ediyordu Ruslar, bu engeli ortadan kaldırmak için, 1812'den itibaren bölgeye yönelik çok şiddetli saldırılar başlattı Son derece acımasız olan bu saldırılar, adeta bölgedeki insanları imha etmeyi hedefliyordu

Bu saldırılar karşısında dağlara çekilen Çeçenler, verimli topraklarının Rus Kazaklarına(Don Kazakları) dağıtılması üzerine, Dağıstanlı İmam Gazi Muhammed önderliğinde 1830 yılında başlatılan mücadeleye, diğer Kafkas milletleriyle birlikte katıldılar, imam Gazi Muhammed'in 1832'de, yerine geçen Hamza Bey'in 1834'te şehit edilmesi üzerine,mücadelenin liderliği Şeyh Şamil'e geçti

Şeyh Şamil'in önderliğinde, 1859 yılına kadar 25 yıl süren mücadelede, Dağıstanlılar ve Çeçenler Rus saldırılarında Ruslara karşı birlikte savaştı Ancak bu mücadele kaybedildi ve Şeyh Şamil Ruslara esir düştü Çeçenler, 1877'de Simsirli Alibek önderliğinde yeniden istiklal mücadelesi başlattılar Fakat bu hareket, Ruslar tarafından acımasızca bastırıldı

1917'deki Bolşevik İhtilali'yle Çarlık Rusya'sının yıkılması üzerine, Çeçenlerin de içinde bulunduğu Kafkas toplulukları, Bolşevik İhtilali'ne karşı Kuzey Kafkasya Halklarının Dağlık Cumhuriyeti(Dağıstan)'ni kurdular Ancak Bolşevik Rusya, Mart 1918'den itibaren bölgeye hakim olmaya başladı ve 1920'de kesin kontrol sağladı Aynı yıl Kasını ayında Doğu Özbekistan Cumhuriyeti oluşturularak, Çeçen ve İnguş bölgeleri, birer 'il' olarak bu yönetime bağlandı Daha sonra 1922'de Çeçen, 1924'te de Inguş özerk yönetimleri oluşturuldu Bu iki özerk bölge 1934'de birleştirildi ve 1936'da Çeçen-lnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adı verildi

İkinci Dünya Savaşı sırasında Çeçenler ve Inguşlar, Almanlarla işbirliği yaptıkları gerekçesiyle 1944'te tehcire tabi tutularak, Sibirya, Kazakistan ve Orta Asya'nın muhtelif bölgelerine sürüldüler Bundan sonra 1957'de yurtlarına dönmelerine izin verilen Çeçenler ve İnguşlar, Kruşçev yönetimi sırasında yeniden Çeçen-lnguş özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ni kurdular

Sovyetlerin 1990'dan itibaren dağılmasının ardından Çeçen-İnguş Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu'na bağlı kaldı 1991 'de bağımsızlık hareketi başlatan Çeçen-lnguşlar, Rusya ile Federasyon mukavelesi imzaladılar Aynı yıl, Çeçen Cumhuriyeti ve Inguş Cumhuriyeti olarak ikiye ayrıldılar Cumhurbaşkanı Cahar Dudayev önderliğinde başlatılan tam bağımsızlık mücadelesi sırasında Çeçenler, Rusların kıyas kabul etmeyen güçlerine rağmen büyük direnç gösterdiler
Çeçenistan, Cumhurbaşkanı Cahar Dudayev önderliğinde, Mayıs 1991'de bağımsızlığını ilan etti Bağımsızlığı kabul etmeyen Moskova hükümeti 11 Aralık 1994'te Çeçenistan üzerine ordu gönderdi Çeçenlerin verdiği büyük mücadele neticesi, bu ordu geri çekildi Fakat Çeçenistan Cumhuriyeti'nin bağımsızlığı, milletlerarası alanda henüz tanınmadı

Bağımsızlığını ilan eden Çeçenistan'ın ilk Cumhurbaşkanı Cahar Dudayev, Rus ordusunun bir füze saldırısı sonucu, 21 Nisan 1996'da şehit oldu Fakat bu ölüm, Çeçenistan'ın bağımsızlık mücadelesini sona erdirmedi Dudayev'in ölümünden sonra yerine Selimhan Yardarbiyev Devlet Başkanı oldu 27 Ocak 1997'de yapılan seçimlerden sonra da Devlet Başkanlığı'na Aslan Mashadov getirildi
Çeçen-lnguş toprakları, coğrafi bakımdan 3 bölgeye ayrılır Birinci bölge, güneydeki doğal sınırı da oluşturan Kafkas Dağlarıdır Buranın en yüksek noktaları Tebulos-Mta (4493 metre) ve Sahan (4381 metre) dağlarıdır Bölge arazilerini, Sunja Nehri'nin kolları olan Argun ve Assa çayları sular
İkinci bölgeyi, Terek ve Sunja ırmaklarının vadileri oluşturur Bu iki vadinin arasında Sunja ve Terek dağları yer alır Kuzeyde yer alan üçüncü bölge ise, Nogay Bozkırlarının engebeli düzlüklerinden meydana gelir

Yüzölçümü 16 bin kilometrekare ve başkenti Grozni olan Çeçenistan'ın nüfusu, Çeçen-Rus Savaşı'na kadar 1 milyon 250 bin civarındaydı Bunun 1 milyon kadarı Çeçenlerden, geri kalanı da Rus, Dağıstanlı, Ermeni, Ukraynalı, Tatar ve Ahıska Türklerinden oluşmaktaydı Fakat, savaş sırasında ve sonrasında, pek çok Rus ve Ermeni Çeçenistan'ı terketti

Diğer taraftan, 1865 ve 1876'da Kafkaslardan gelerek Türkiye'ye yerleşen bazı Çeçen gruplar, halen çeşitli illerde dağınık şekilde yaşamaktadır Toplam sayıları 10 bin dolayında tahmin edilen ve tamamı sünni Müslüman olan bu gruplar, Mardin, Sivas, Muş, Kahramanmaraş, Yozgat, Kayseri ve Erzurum'da yoğunlaşmaktadır

Ekonomisi büyük ölçüde petrol ve doğalgaza dayalı olan Çeçenistan, aynı zamanda Hazar Denizi petrollerini Karadeniz'e ulaştıran iletim hattı üzerinde bulunmakladır Tarım alanları ise daha çok Terek, Sunja ve Alhan-Curt vadileridir Başlıca ürünler hububat, şeker pancarı ve ayçiçeğidir Gelişkin bir hayvancılığa sahip ülkede, daha çok büyük baş hayvan yetiştirilir
Başkent Grozni dışındaki önemli şehirleri Gudermes, Malgobek, Argun ve Vedeno'dur Ülkede ulaşım genellikle karayoluyla yapılmaktadır Başkent Grozni'den diğer şehirler ile komşu cumhuriyetlere karayolu bağlantısı bulunmaktadır Bununla birlikte Rusların savaş sonrası uyguladığı ablukadan dolayı, Çeçenistan ile diğer bölgeler arasında ulaşım güçlükle yapılabilmektedir1999 Ağustosunda Çeçenistan yeniden Rus saldırısına maruz kaldı Grozni başta olmak üzere Çeçenistan'ın büyük bölümünü işgal eden Rus askerleri ile Çeçen mücahitler arasındaki savaş halen sürüyor

GROZNİ (Caharkale):

Çeçenistan Cumhuriyeti'nin başkenti Kafkasya'nın kuzeyinde, Rostov kentine 640 kilometre mesafede bulunan Grozni, Kafkasların bir uzantısı olan Sunja Sıradağlarının eteklerinde, Sunja Nehri'nin kıyısında yer almaktadır
Büyük Rus yazarı Lev Tolstoy ve Minail Lermontov'un da askerlik yaptığı şehir olan Grozni'nin nüfusu, 1989 itibarıyla 401 bindir Şehir, Rusların Kafkasları işgal amacıyla ilerledikleri sıralarda 1818'de yapılan kalenin çevresinde kuruldu
Kale etrafında başlayan yerleşim, giderek büyüdü ve 1870'te şehir oldu 1893'te demiryolu hattının döşenmesiyle, Grozni bir petrol alanı haline geldi 1930'dan itibaren azalmaya başlayan petrol üretimi, 1955'te yeni petrol damarlarının bulunmasıyla, tekrar arttı

Rusya Federasyonunun başlıca petrol üretim merkezlerinden biri olan Grozni ve çevresi, aynı zamanda Hazar petrollerinin Karadeniz'e ulaştırıldığı boru hattının geçiş güzergahında yer almaktadır
Grozni'de çıkarılan petrol, Hazar'dan gelenlerle birlikte, boru hatları kanalıyla Karadeniz'e ve Rusya'nın başlıca sanayi merkezlerinden olan Donets Havzası'na ulaştırılmaktadır

Şehirdeki kereste fabrikaları, kuzeydeki ormanlık alanlardan getirilen orman ürünlerini işler Petro-kimya sanayiinin gelişkin olduğu şehirde, yakın zamana kadar, büyük ölçekli petrol rafinerileri, doğalgaz işletmeleri, kimya fabrikaları ve petrol arama ve rafine işlerinde kullanılan malzemeleri üreten fabrikalar bulunmaktaydı Fakat, Çeçen-Rus Savaşı sırasında bu tesislerin büyük bölümü tahrip oldu
Rus ordusunun yoğun saldırılarını maruz kalan şehirde, sanayi tesislerinin yanı sıra, başta Başkanlık Sarayı olmak üzere, birçok bina da yerle bir oldu