Parlamentoların İşleyişi

Parlamentoların İşleyişi

Parlamentoların işleyişi anayasa ve içtüzüklerde gösterilir Bunun yanında anayasa gelenekleri de parlamentoların işleyişinde önemli bir rol oynar Parlamentoların işleyebilmesi için parlamento içi organların kurulması gerekir Bu organlardan başlıcaları meclis başkanı ve başkanlık divanıdır Bu organlar meclis üyeleri tarafından seçilir Meclis başkanlık divanına, mecliste grubu bulunan siyasal partiler güçleri oranında katılır Bu organların temel görevleri, meclis gündemini hazırlamak ve meclis genel kurulundaki görüşmeleri yönetmektir Meclisin bu organları görevlerini yerine getirirken meclisteki siyasal partilere karşı tarafsız davranmak zorundadır


Meclislerin öbür iç organları komisyonlar ve komitelerdir Parlamentoda sürekli komisyonların yanında, belirli konuların araştırılması için kurulan ve geçici olarak görevlendirilen süreksiz komisyonlar da çalışır Sürekli komisyonlar çeşitli uzmanlık ya da bakanlık hizmet alanlarına göre ayrılır Dışişleri, içişleri, milli savunma, adalet, milli eğitim komisyonları bu tür komisyonlann örneklerindendir

Bu tür komisyonlar kural olarak bütün bir yasama dönemi boyunca çalışırlar Bu komisyonların asıl görevi, milletvekillerinden gelen yasa önerilerini ve bakanlar kurulundan gelen yasa tasarılarını olgunlaştırmaktır Siyasal partiler komisyonlardaki üyeleri aracılığıyla yasa tasarıları hakkındaki görüşlerini açıklarlar Komisyonlar bu teklif ve taşanları öncelikle anayasaya uygunluk açısından inceler, daha sonra kabul edilenler görüşülmek üzere meclis genel kuruluna gönderilir

Bir konunun birden fazla komisyonun görev alanına girmesi durumunda karma komisyonlar kurulabilir Parlamentonun bu tür komisyonları İngiltere'de oldukça etkisizdir Kıta Avrupa'sında ise etkili bir rol oynar Öte yandan, parlamentoda belirli işler için kurulan ve sürekli olmayan komisyonların tipik örneğini meclis soruşturma ve meclis araştırma komisyonları oluştururlar Parlamento içi organlar arasında siyasal partilerin meclis grupları da yer alır Bunlar siyasal partilerin ayrı birer örgütü değil, parlamento içindeki kollandır Partilerin yasama organındaki çalışmaları bu gruplar eliyle yürütülür Parlamento üyeleri meclis genel kurulunda oy verirken, parti gruplarının daha önce o konuda almış oldukları bağlayıcı kararlar doğrultusunda hareket ederler Böylece parti disiplini sağlanır

Parlamentonun temel organı meclis genel kuruludur Bütün yasa teklif ve tasarıları ile parlamentonun görev alanına giren öbür konular genel kurulda görüşülerek karara bağlanır Bir meclisin toplanmış sayılabilmesi için, üye tamsayısının yandan bir fazlasının genel kurul oturumunda bulunması gerekir Ama bazı ülkelerde devamsızlıklann ve muhalefet engellemelerinin genel kurul toplantılannı yapılamaz hale getirmesini önlemek için meclisin daha düşük katılımla toplanabilmesi öngörülmüştür

Parlamentoda yasalar ve kararlar belli oy sayısına ulaşılarak çıkanlabilir Burada kural, meclis genel kurulunda verilen oyların yarıdan bir fazlasının olumlu (kabul oyu) olmasıdır Ama bazı önemli kararlar için özel çoğunluklar aranabilir Örneğin, cumhurbaşkanının parlamento tarafından seçildiği ülkelerde genellikle üçte iki çoğunluk ya da salt çoğunluk aranır Anayasada değişiklik yapan yasalann kabulü için de üçte iki çoğunluk gerekir

Parlamentoda oylamalar açık ya da gizli olarak yapılabilir Açık oylama, parlamento üyesinin bağlı olduğu parti ve seçmeni tarafından denetlenmesini de sağlar Oy verme tekniklerinin en klasiği renkli ya da yazılı pusulalann bir sandığa atılması, daha çağdaş olanı da milletvekillerinin oturdukları yerden elektronik aygıtlan kullanarak tercihlerini açıklamalarıdır Bazı oylamalar el kaldırma ya da ayağa kalkma biçiminde de yapılabilir Meclislerde bazı konuların önce görüşülmesi bu konulara öncelik tanınarak sağlanabilir Aynca bazı konular normal usullerin dışında, hızlandınlmış usullerle görüşülebilir Yasalar genel olarak iki kez görüşülerek kabul edilir

Eğer bazı yasalann bir kez görüşülerek kabul edilmesi yeterli sayılmış ise bu usule "ivedilik usulü" denir Meclis genel kurullarının yaptığı görüşmeler açıktır ve bunlar tutanak dergilerinde tam olarak yayımlanır Ama, genel kurul karanyla kapalı oturumlar da yapılabilir
Parlamentolar, seçim yasalannda öngörülen usule göre, dört ya da beş yıllık bir süre için halk tarafından seçilen milletvekillerinden oluşur Bu sürenin dolmasından önce seçimin yenilenmesine karar verilebilir