Göz Tembelliğine Erken Teşhis Şart

Halk arasında göz tembelliği olarak bilinen ambliyopinin erken teşhisle tedavi edilmesi mümkün 7-8 yaşlarından sonra tespit edildiğinde tedavisi mümkün olmayan göz tembelliği için, gerek doğum hemşiresinin gerekse çocuk doktorunun gözlemleri çok önemli Erken teşhis ve tedavi için çocukların 4 yaşına kadar mutlaka bir göz hekiminin kontrolünden geçmesi gerekiyor

Anadolu Sağlık Merkezi’nden Göz Hastalıkları Uzmanı OpDr Naci Sakaoğlu, çocuklarda göz sorunları ile ilgili soruları yanıtladı

- Çocuklarda göz bozuklukları en erken ne zaman teşhis edilebilir?

Çocuklar doğduklarında gözleri henüz erişkin görme fonksiyon ve boyutlarına sahip değildir Zamanla gözün ön arka çapındaki artış ve kornea ile lensin boyutlarındaki değişim, göz hareketlerindeki uyum, objeyi fikse edebilme yeteneği ile görme fonksiyonu gelişir Çocuklarda ilk 6 yaş içinde görme gelişiminin yüzde 90‘ı gerçekleşir 9 yaşına kadar az da olsa değişimin devam ettiği düşünülmektedir Göz gelişiminde en önemli dönem 0- 3 yaş arasıdır Hemen hemen ilk 6 ay içerisinde odaklama oluşur ve genellikle emetrop (normal göz ) haline gelirler Dolayısıyla ilk 6 ay içerisinde kırma kusurları çok değişkendir ve fikir verici değildir Bu dönem muayenesinde haricen göz incelemesi ile doğumsal göz hastalıkları tespit edilebilir ya da göz bebeğine ışık düşürülerek retinanın sağlıklı olup olmadığı belirlenebilir Kırma kusurları 6 aydan itibaren sağlıklı sonuç verir Göz, 3 yaşına kadar en önemli gelişimini sağlar, 6 yaşına kadar da devam eder 6 yaştan itibaren yavaşlayarak 7- 8 yaşlarında gelişimini tamamlar

- Çocukları hangi yaşlarda göz muayenesine götürmek gerekir?

Yeni doğan bebeklerin göz sağlığının belirlenmesinde, doğum hastane koşullarında yapılmış ise gerek doğum hemşiresinin gerekse çocuk doktorunun gözlemleri çok önemlidir 3 yaşın sonuna kadar çocukların bir göz hekimi tarafından görülmesi şarttır Hemen okula başlamadan önceki dönem ise (6 yaş civarı) belki de son şans sayılabilecek dönemdir Bu süreçte gerçekleştirilecek muayeneyle görme bozuklukları tespit edilebilir, oluşabilecek göz tembelliği engellenebilir Ayrıca görmeye bağlı olarak meydana gelebilecek okul başarısızlıklarının önüne geçilebilir

En Sık Şaşılığa Rastlanıyor

- En sık rastlanan çocuk göz bozuklukları hangileri ve tedavileri nasıl yapılır?

Çocuklarda en sık rastlanan görme bozukları kırma kusurları ve şaşılıktır

Göz tembelliğine yol açma açısından birinci sırada hipermetroplar, ikinci sırada şaşılıklar yer almaktadır Şaşılık sonucu kayan gözün kullanılamamasına bağlı olarak oluşan tembelliğinin giderilebilmesi için erken yaşta gözlük ve cerrahi müdahale gerekebilmektedir Sürecin ayrıca kapama tedavileri ile desteklenmesi gerekir Bu tedavilerde başarının en önemli koşulu sorunların erken dönemde tespit edilip ebeveynlerin göz hekimi ile yakın bir işbirliğine girmesidir

-Hangi belirtiler, hangi rahatsızlığın belirtisidir?

Çocuklarda şayet kayma yoksa, kırma kusurlarının ve buna bağlı oluşan göz tembelliğinin tespiti çok zordur Göz dışarıdan tamamen normal görüldüğü için ailelerin bunu anlaması mümkün değildir Bunun için mutlaka göz hekimine görünmek gerekmektedir Sonuç olarak bu rahatsızlıklar çoğunlukla herhangi bir bulgu vermediği için 4 yaşına kadar çocukların mutlaka bir göz hekimine götürülmesi gerekir Gecikmeden tedaviye başlanması iyileşmenin sağlanması açısından çok önemlidir Gelişmiş toplumlarda 45 yaş altında yüzde 2-3 oranında görülen göz tembelliği, görme kaybına sebep olan hastalıkların başında gelir

- Göz tembelliği nedir? Tedavisi var mı?

Göz tembelliği, muayene ile saptanılabilen bir patoloji olmaksızın gözlükle tam olarak iyileştirilebilmesine rağmen bir ya da iki gözün görme keskinliğinin azalması ya da eksik olmasıdır En önemli sebepleri belli numaralar üstündeki hipermetroplar ve astigmatlardır İkinci sıklıktaki sebebi ise özellikle içe kaymalardır Hipermetroplarda da yakında bulanık görme olduğu için beyine görsel uyarı yeterince gitmeyecek ve görme gelişimi tamamlanamayacaktır Sonuçta net görme öğrenilmediği için göz tembelliği oluşacak ve sonradan düzeltilemeyecektir Burada önemli olan kırma kusurunun erken fark edilmesi, bozuk olan gözün tembelleşmemesi için diğer gözün kapatılarak çalıştırılmasıdır Göz tembelliğinin engellenebilmesinde en önemli faktör ise tedaviye başlama yaşıdır 6- 7 yaşlarından sonra başarı çok düşüktür Şaşılıkta ise kayan gözün kullanılamamasına bağlı az görme ve tembellik oluşacaktır Bunun önüne geçmek için sağlam gözün belirli süreler kapatılması tembelliği engeleyecektir Şaşılarda derinlik hissi yoktur ya da çok azdır

Tembelliğinin tedavisi ile bunun da önüne geçilmiş olur

Görme Sorunları Öğrenmeyi de Etkiliyor

- Bilgisayar ve televizyon göz sağlığını nasıl etkiler? Ne kadarına izin vermeli?

Çocuklarda bilgisayar ve televizyonun gözün gelişimine ve tembelliğe herhangi etkisi yoktur Ancak uzun süre bilgisayara bakanlarda göz yaşına bağlı problemler ortaya çıkmaktadır Sanılanın aksine çocuğun televizyona ya da bilgisayara yakından bakması gözün gelişimini olumsuz etkilemez Hatta televizyona yakın bakan çocukların kırma kusuru olabileceği düşünülerek bir göz hekimine götürmek gerekir Ancak genel olarak bir saatlik bir bilgisayar kullanımı sonrasında en az 10- 15 dakika ara vermek gerekmektedir

- Göz bozukluklarının öğrenme üzerindeki etkisi ne kadar?

Öğrenmenin en önemli ayağını görsel algılamanın oluşturduğu düşünülecek olursa göz bozukluğunun öğrenme üzerindeki etkisinin bilinenden daha fazla olduğu anlaşılacaktır Bu sebeple kreş döneminden başlayarak tarama testleri ile görme bozukluklarının tespit edilmesi çok önemlidir Sonuç çağdaş yaşamın giderek artan görsel ihtiyaçları, en önemli görme bozukluğu sebebi olan göz tembelliğini giderek artan bir sosyal , entellektüel ve ekonomik problem olarak ortaya çıkarmaktadır Zamanında tespit edildiğinde tam bir tedavisi mümkün olan göz tembelliği için ailelere ve çocuk hekimlerine (aileyi yönlendirmesi açısından) büyük görev düşmektedir

göz tembelliği nedir

NORMAL GÖRME NASIL GELİŞİR?

Bebekler doğduklarında ancak belirli oranlarda görebilirler Gözlerini kullandıkça görme potansiyelleri artar İlk 9 yaş içinde görme sistemi tam olarak gelişir ve daha sonra belirgin bir değişiklik olmaz

Eğer bir göz tüm düzeltmelere rağmen tam kapasiteli göremiyorsa bu durum kişinin hayatında olumsuz bazı etkilere yol açar Mesela bazı mesleklerde (askerlik, pilotluk gibi) göz tembelliği olanlar yer alamazlar

4 yaş öncesinde tüm çocukların şikayet olsun olmasın, mutlak surette göz muayenesi olmaları gerekir

GÖZ MUAYENESİ NE ZAMAN YAPILMALIDIR?

Tüm çocukların 4 yaşına gelmeden önce herhangi bir sorun olmasa da mutlaka bir göz doktoru tarafından muayene edilmiş olması gerekir Bu arada doğumdan itibaren hem ailenin hem de çocuk doktorlarının bazı tespitleri ile, gerekli hallerde, çok erken dönemlerde de göz muayenesi yapılabilir

NELER GÖZ TEMBELLİĞİNE YOL AÇAR?

Göz tembelliği gözlerin normal olarak kullanılmasını engelleyen her türlü durumda ortaya çıkabilir Çoğu vakada göz tembelliğine yol açan durumlar kalıtsal olabilir Özellikle ailesinde göz tembelliği olan çocuklar göz doktoru tarafından mutlaka muayene edilmelidir

GÖZ TEMBELLİĞİNİN 3 TEMEL SEBEBİ BULUNUR

Şaşılık: Kayan gözde tembellik oluşabilir

Kırma Kusurları: Mevcut olan yüksek kırma kusuru nedeni ile bir göz diğerinden çok bulanık görüyorsa, bu göz görsel gelişimini tamamlayarak tembel hale gelir Görünüşte gözlerde herhangi bir problem olmadığı için tespit edilmesi en zor olan göz tembelliği tipi budur Aileler çocuklarının gözünde bir kayma tespit ettiklirinde hemen muayenesini sağlar ancak diğer durumlarda genellikle göz muayenesi okul dönemine kadar gecikir ve bu durumda da çoğu kez geç kalınmış olur

Bu nedenle 4 yaş öncesinde tüm çocukların şikayet olsun olmasın, mutlak surette göz muayenesi olmaları gerekir

Saydam olması gerekli göz dokularında bulanıklık: Bu durumun başında katarakt gelir Bu tip göz tembelliği en erken gelişen göz tembelliğidir Dolayısı ile her yeni doğanın mutlak bir çocuk doktoru tarafından son derece kolay bir test olan, kırmızı yansıma testine tabi tutulması ve bir anormallik halinde acilen göz doktoruna muayenesi gerekir Çünkü bu tip göz tembelliği çok erken ve çok derin olarak gelişir Doğumsal katarakt mümkün olan en kısa zamanda cerrahi olarak tedavi edilmelidir

GÖZ TEMBELLİĞİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Bu çoğu kez oldukça zor bir durumdur Çünkü çocukların görme muayeneleri 35-4 yaş öncesinde oldukça güçlük arz eder Daha küçük çocuklarda ve bebeklerde sağlam gözün doktor tarafından elle kapatılması halinde tepkiyi değerlendirmek gibi bir takım yöntemlerle göz tembelliği olan göz tespit edilmeye çalışılır 4 yaş öncesi muayenede göz doktoru tembel olarak şunları yapar Gözlerde herhangi bir kayma olup olmadığını muayene eder Daha sonra saydam ortamlarda herhangi bir bulanıklık olup olmadığına bakar, göz bebeğini damla ile genişletilerek, her iki gözün refraksiyon (kırma) değerlerini ölçer Burada önemli olan nokta özellikle bir gözde, diğerinin çok üzerinde bir kırma kusuru olup olmadığıdır Bunun dışında her iki gözdeki yüksek kırma kusurları da dikkate alınır Kırma kusuru muayenesi dışında retina (görme zarı) ve optik sinir (görme siniri) muayenesi de yapılarak muayene tamamlanır

GÖZ TEMBELLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Göz tembelliğinde tedavinin esası zayıf gözün kullandırılmasına dayanır Bu, sağlam gözün özel bir bandajla haftalar bazen aylar boyunca kapatılması ile yapılır Önce gerekli olan reçete edilir Çocuk bunu kullanmaya başlar ve kapama tedavisi yapılır Şaşılıkta eğer bir cerrahi müdahale yapılacaksa genellikle önce göz tembelliği giderilmeye çalışılır Ameliyat öncesi belli bir dönem kapama tedavisi yapılır, ameliyat uygulanır, daha sonra bir müddet daha kapama yapılmaya devam edilir Bundan sonrası ise tamamen sizin sabrınıza kalmıştır Çocuklar kapama yapılmasından hiç hoşlanmazlar Ve bunu reddederler Ancak ebeveyn olarak bu dönem, sizin ilgi ve sabrınızla, başarılı bir şekilde yaşanabilir Yaşamları boyunca göz tembelliklerinin mevcudiyeti nedeniyle yaşayacakları sıkıntıları düşünerek sabırla yaklaşmalısınız

AZ GÖRME ÖNLENEBİLİR BİR PROBLEMDİR

Başarıda en önemli nokta göz embelliğinin teşhis zamanıdır Eğer erken teşhis ve düzenli tedavi yapılırsa çoğu kez normal görmeye ulaşabilir 9 yaş sonrasında yapılacak kapamanın herhangi bir faydası olmaz Katarakt gibi sebeplerle ortaya çıkan göz tembelliklerinde çok seri davranmak gerekir Erken bebeklik döneminde cerrahi ve kapama tedavileri ile müdahale yapılır