Barajlar ve Bentler-Irmakların Uysallaştırılması

Barajlar ve Bentler-Irmakların uysallaştırılması

Akarsuları dizginlemenin çaresini, ilk olarak, dört bin yıl adar önce Çin'li köylülerin bulduğu sanılıyor Çinliler taşkınları önlemlek ve kuraklık dönemlerinde tarım bitkilerini canlı tutabilmek için bir ırmağın yolunu sağlam bir toprak duvarla kesmeyi düşündüler Bul duvarın ardında biriken su, yağışların kesildiği dönemde * sulama işlerinde kullanılabilir bir rezerv meydana getiriyordu
Günümüzde barajların görevi daha karmaşıktır: barajlar sadece sulama ve şehirlere su verme işinde yararlı olmakla kalmaz, aynı zamanda *elektrik üretimine ve akarsuların verdisinin düzenlenmesine de yardımcı olur önemli barajlar bu görevlerin hepsini birden yerine getirir Türkiye'de Keban, Mısır'da Assuan, Fransa'da Serre-Ponçon barajları bunlardandır Buna karşılık bazı barajlar, sözgelimi, yüksek dağlardakiler yalnız elektrik üretimine yarar

Beyaz kömür üreticileri

Dağların yamaçlarından inen su, büyük bir *enerji demektir İnsanoğlu uzun zamandan beri bundan yararlanmayı bilmiş; *değirmenlerin çarklarını döndürmekte bu suyu kullanmıştır Ama neredeyse bedava denecek olan bu güçten olabildiğince yararlanmak ve onu kolaylıkla nak-ledilebilir enerji haline dönüştürmek, ancak elektriğin icadıyla mümkün o labilmiştir

Bunun için, dağlar arasındaki dar vadilerin önü kesilerek birikme havuzları meydana getirilir Baraj borularından akıtılan su, elektrik akımı üreten türbo-alternatörleri çalıştırır Bu enerji kaynağına, başka elektrik santrallarında kullanılan kömüre karşıt olarak «beyaz kömür Elektrik üretimi için gelgitlerin gücünden bile yararlanılmıştır, örneğin Fransa'da Bretagne'daki Rance Deniz Gücü Fabrikası'nda denizin durmadan yükselip alçalmasıyla doğan güçten yararlanılır

Irmakların uysallaştırılması


Bir dizi baraj yapıp suların yolunu değiştirmek suretiyle yapılan düzenlemeler, en hırçın ırmakların akışını ayarlamağa, taşkınları önleyip ırmağı ulaşıma elverişli duruma getirmeğe imkân sağlamıştır Fransa'da *Sen Nehri'nin yukarı çığırının bu şekilde düzenlenmesiyle Paris, 191C'da uğradığına benzer müthiş su baskınlarından artık kurtulmuştur Amerika'da Tennessee Irmağı'nda, Çin'de, *Yangçe-Kiang üstünde buna benzer tesis¬ler yapılmıştır

Çeşitli barajlar

Tutma veya düzenleme barajları, bir ırmağın yatağını enine keserek suyun üst tarafı ile alt tarafı arasında düzey farkı yaratır Biriktirme barajları ya da büyük barajlar fazla miktarda su biriktirmek için bir va¬diyi enlemesine kesecek biçimde yapılır Bunlar da çeşitli tiplerde olur: ağırlık barajı, kemer-baraj, payandalı baraj Betondan yapılan bu barajlardan başka bir de, çevredeki toprak kayalardan yararlanılarak yapılan toprak dolgu ve kaya dolgu barajları vardır
bentler

Barajlar nasıl ırmakları dizginleyip tutmağa yararsa bentler de suyun yayılmasını Önler Örneğin bir ırmağın iki yanı boyunca yapılan bentler taşkın mevsiminde tarlaları su basmasından korur Kayadan ve betondan deniz kıyısına yapılan bizi bentlerse, limanları fırtınalardan korumağa yarar
Hollanda'dalı Zuiderzee Bendi'nin uzunluğu 32 kilometredir Bu bent eski iç denizi Kuzey Denizi'nden ayırır Bendin tamamlanmasından sonra, iÇeride kalan sular tulumbayla çekilip denizin boşaltılmıştır ve elde edilen yeni topraklar kurutulup raktığı tuzdan arıtıldıktan1 sonra, tarla olarak kullanılabilmiş tir Polder adı verilen bu yeni den: nılmış topraklar, ülkenin zenginliğini gözle görülür tırmıştır Göllerden de aynı yöntem le toprak kazanılabilir

Türkiye'de barajlar

Türkiye'de ilk barajın, daha doğrusu o zamanki adıyla su bsndinin yapımı 1619'da padişah Osnan II zamanındadır Onu öbür padişahlar zamanında yapılanlar izledi Bunların hepsi de İstanbul şehrinin içme ve kullanma suyu ihtiyacının karşılanmasını amaçlıyordu
Cumhuriyet döneminin ilk barajı ise Ankara'da 1933'te yapıdan Gölbaşı ile 1936'da yapılan Çubuk barajları oldu 1950'lerden sonra akarsu kaynaklarının daha geniş ölçüde değerlendirilmesi amacıyla girişilen çalışmalarda Türkiye'de 80'e yakın büyük baraj yapıldı Bunların arasında dünyanın sayılı büyük barajlarından olan ve 1974'te işletmeye açılan Keban Barajı da vardır 1985 yılında bu Barajların sayısı 100'ü bulmuştur