Gıybet Etmek

Sual: Gıybet nedir?
CEVAP
Belli bir mümin veya zimmi kâfirin aybını, onu kötülemek için arkasından söylemek, gıybet olur Gıybet, haramdır Dinleyen, o kimseyi tanımıyorsa, gıybet olmaz

Gıybet olunan kimse, bedeninde, nesebinde, ahlakında, işinde, sözünde, dininde, dünyasında, hatta elbisesinde, evinde, hayvanında bulunan bir kusur, arkasından söylendiği zaman, bunu işitince üzülürse, gıybet olur Duyunca üzüleceği bir sözü yüzüne karşı da söylemek günahtır

Kapalı söylemek, işaret ile, hareket ile bildirmek, yazı ile bildirmek de, hep söylemek gibi gıybettir

Bir müslümanın günahı ve kusuru söylendiğinde, hafızların, din adamlarının, (Elhamdülillah, biz böyle değiliz) demeleri, gıybetin en kötüsü olur Birisinden bahsedilirken, (Elhamdülillah, Allah bizi hayasız yapmadı) gibi, onu kötülemek, çok çirkin gıybet olur (Falanca kimse çok iyidir, ibadette şu kusuru olmasa, daha iyi olurdu) demek de gıybet olur
Kur'an-ı kerimde mealen buyuruldu ki:
(Birbirinizi gıybet etmeyiniz) [Hucurat 12]

Gıybet, adam çekiştirmek demektir Birisini gıybet etmenin, ölmüş insanın etini yemek gibi olduğu bildirildi Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Miraca çıkarıldığımda, bakırdan tırnaklarıyla yüzlerini ve göğüslerini tırmalayan kimseler gördüm "Bunlar kim" dedim Cebrail aleyhisselam, "Gıybet ederek insanların etini yiyen, şahsiyetlerini zedeleyen kimselerdir" dedi) [Ebu Davud]

(Kıyamette bir kimse, sevap defterinde, yapmadığı ibadetleri görür "Bunlar seni gıybet edenlerin sevaplarıdır" denir) [Harâiti]

(Bir cemaat içinde bulunurken, bir kimse hakkında gıybet edildiğini görürsen, o kimse için yardımcı ol Ve cemaatı da ondan men etmeye çalış veya oradan kalk git) [İEbiddünya]

(Din kardeşinin yüzüne söylemekten hoşlanmayacağın şey gıybettir) [İbni Asakir]

(Bir kimsenin yanında din kardeşi gıybet edilir de, yardıma muktedirken ona yardım etmezse, Allahü teâlâ o kimseyi dünya ve ahirette rezil eder) [İbni Ebiddünya]

(Bir kimsenin malı az, çoluk çocuğu çok, namazı güzel olursa ve müslümanları gıybet etmezse, kıyamette onunla yan yana oluruz) [Hatib]
(Falancanın boyu kısadır) diyen birisine, Peygamber efendimiz, (Bu sözün denize atılsa, denizi kokutur) buyurdu (Tirmizi)

Gıybet, insanın sevaplarının azalmasına, başkasının günahlarının kendine verilmesine sebep olur Bunları her zaman düşünmek, gıybet etmeye mani olur (İslam Ahlakı)

Gıybetin zararı
Sual: Gıybetten kurtulmak mümkün müdür?
CEVAP
Evet, gıybeti ve zararını bilen gıybetten kaçıp kurtulur Mesela yılanı ve zararını bilen, yılanla oynar mı? Yılanı koynuna alıp yatar mı? Gıybetten kurtulmak için:
1- Gıybetin zararını düşünmeli! Gıybet sebebiyle, sevaplarının gideceğini, hatta gıybet ettiği kimsenin günahlarını da yükleneceğini bilmelidir! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Kıyamette, sevap defteri açılan bir kimse, "Dünyada iken, şu ibadetleri yapmıştım, burada yazılı değil" der "Onlar, silinip gıybet ettiklerinin defterlerine yazıldı" denir) [İsfehani]

2- Gıybet, dünyada da alında bir kara lekedir! Kendine dedikoducu dedirtmemelidir Çünkü Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Gıybet edeni dinleyen de günahta ortaktır) [Taberani]

3- Bir kimse, başka birine kırgınsa, onu kötülemeye çalışır, gıybetini eder Başkasına kızıp da kendini Cehenneme atmanın ahmaklık olduğunu bilen, gıybet etmez Gıybet etmekle, ona zarar vermiş olmuyor, kendini felakete atıyor Üstelik sevmediği kişinin günahlarını alıp, yerine kendi sevaplarını veriyor

4- Bazen topluluktakileri memnun etmek, onları güldürmek için gıybet edilir İnsanları memnun etmek için, Allahü teâlânın gazabına maruz kalmayı istemek ne kadar yanlıştır

5- Gıybet eden, övülmeyi, herkesin kendisinden bahsetmesini ister Bu bakımdan kendini övmek için dolaylı yolları seçer Mesela, (Falanca çok geçimsizdir) der Bu, (Ben geçim ehliyim) demektir Cömert olduğunu bildirmek için, (Falanca çok cimridir) der Eğer böyle gıybet edeni dinleyen, akıllı birisi ise, kendini bu şekilde övene hiç değer vermez, onun değersiz olduğunu anlar Bunları dinleyen akıllı değil de, cahil, ahmak birisi ise, gıybet ettiği için ona değer verse, ne çıkar? Kazancı ne olur?

6- Başkalarını gıybet edip kusur araştıran kimse, kendi kusurlarını göremez Halbuki kendi kusurları ile meşgul olan başkalarının kusurlarını göremez Başkalarının kusurları ile uğraşan birisinin, kendi kusurunu görmeyen zavallı bir ahmak olduğu anlaşılır

7- Kıskanç olan, mal sahiplerini kötüler (Malı çok ama yemesini bilmez, cimrinin biridir) der Yahut mevki sahibi için, (Müdür oldu diye kendini bir şey zannediyor) der Böyle söylemekle, gıybet edilenin ne malı azalır, ne de makamı elden gider Buna rağmen kıskançlık ateşi, söyleyeni yakıp kavurur Üstelik, gıybet günahına girdiği için sevaplarını sevmediği kimseye vermeye mahkum olur


Sual: Dini bir meseleyi öğrenmek için, (Beyim şunu yapıyor, caiz midir?) diye soruyorum Beyimi gıybet etmiş oluyor muyum?
CEVAP
Hayır Fakat beyinden bahsetmeyip, (Bir erkek hanımına şöyle yapsa caiz olur mu?) diye sormak daha uygun olur

Sual: İstişare edene, (O erkeğin veya kızın şu kusuru vardır) demek, yahut, (O malı alma, şu kusuru var) demek gıybet olur mu?
CEVAP
Gıybet olmaz Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Facirin hâlini anlatmaktan çekinmeyin ki halk, onun zararından korunsun) [Taberani]

Sual: Meşhur lakabı ile bilinenden bahsederken, mesela (Kara Bülent) demek gıybet olur mu?
CEVAP
Bu lakabı ile çağırılınca üzülmüyorsa gıybet olmaz

Sual: Arkadaşımı, kötü arkadaşlardan korumak için, (Falan kumarbazdır, diğeri de sarhoştur) demek gıybet olur mu?
CEVAP
Gıybet olmaz Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Hayasızdan bahsetmek gıybet olmaz) [İAdiy]

Sual: Birisini kasdederek kaş göz hareketi yapmak günah mıdır?
CEVAP
Eğer o, o hareketten dolayı üzülürse gıybet olur, günah olur Üzülmezse hoşlanırsa günah olmaz, caiz olur

Sual: Hükümetteki insanlar hakkında konuşmak gıybet olur mu?
CEVAP
Açıkça yanlış yapıyorlarsa söylemek caizdir

Sual: Savunanlara karşı, cahil şeyhlerin yanlışlıklarını söylemek, kötülemek gerekmez mi? Müslümana bunu bildirmek gıybet olur mu?
CEVAP
Onların liderleri yanlarında kötülenirse, onlar da ehl-i sünnet âlimlerine hücum eder Buna sebep olmamak lazım Kendi aranızda kötülükleri söylenir Zararlarından korunmaya çalışılır Kötülerin zararından korunmak için kötülüğünü söylemek gıybet olmaz

Gıybet zinadan kötüdür
Sual: Gıybetin zinadan kötü olduğunu bildiren hadise uydurma diyorlar Bu hadis din kitaplarında yok mudur?
CEVAP
O hadis-i şerifin meali şöyledir:
(Gıybetten sakının; çünkü gıybet zinadan daha şiddetlidir Kişi zina edip tevbe eder de, [bir daha yapmazsa], Allahü teâlâ onun tevbesini kabul eder Gıybet edilen, gıybet edeni affetmedikçe, affolmaz) [İbni Ebid-Dünya, Deylemi, Taberani, Beyheki, Tergib ve Terhib, İ Şarani, İ Gazali]

İslam âlimlerinin kitaplarında bulunan hadis-i şeriflere itiraz edilmez, dil uzatılamaz Ancak acaba açıklaması nasıldır, âlimlerimiz ne bildirmişlerdir diye sorulabilir

Bir âyet-i kerime meali de şöyledir:
(Fitne, katillikten daha kötüdür) [Bekara 191]

Âyet-i kerimede fitnenin adam öldürmekten daha büyük günah olduğu bildiriliyor Fitne nasıl olur da katillikten daha kötü denmediği gibi, gıybet nasıl olur da zinadan daha kötüdür denmez Adam öldürmek bir suç ise, fitne bir çok suçlara sebep olabilir Fitnenin, birçok anlamı vardır Daha çok küfür, bozgunculuk, bölücülük, bela, imtihan gibi anlamlara gelir Fitne, bir çok müslüman kanı dökülmesine veya bir müslüman ülkenin küffârın eline geçmesine sebep olabilir

Bir kimse, nefsine, şeytana ve kötü arkadaşa uyup zina etmişse, sonra pişman olup bir daha yapmamışsa, Allahü teâlâ onun tevbesini kabul eder Ama gıybet, söz taşımak, bir çok fitnelere sebep olabilir Gıybete kolayca girildiği, zararının sınırı olmadığı için bu şiddetli bir ikazdır

Gıybet, Kur'an-ı kerimde, ölü kardeşinin etini yemeye benzetilmiştir Bir âyet meali:
(Birbirinizin kusurunu araştırmayın, arkasından çekiştirmeyin, gıybet etmeyin Kim ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır? Bu tiksindiricidir O halde Allah'tan korkun) [Hucurat 12]

Gıybet, söz taşımak ve diğer günahlardan kaçınmak, nefs ile cihad olup, cihad-ı ekber olarak bildirilmiştir Gıybetin verdiği zararlar hakkında hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki:
(Miracda göğüslerinden asılarak azap edilenleri gördüm “Bunlar, kaş göz işaretiyle alay ve gıybet edenlerdir” dendi Nitekim Kur’anda, [mealen] şöyle buyuruluyor: (İnsanları arkadan çekiştirip, kaş göz ile alay edenlerin vay haline!) [Hümeze1] (Beyheki)

(Miracda, Cehennemde kokmuş leş yiyenlerin kim olduğunu sordum “Bunlar, gıybet ederek insanların etlerini yiyenlerdir” dendi) [I Ahmed]

(Gıybet ve kovuculuk, kişinin imanını zayıflatarak yok eder) [İsfehani]

(Cehennemden en son çıkan, gıybetten tevbe edendir Cehenneme ilk giren, gıybetten tevbe etmeden ölendir) [RNasıhin]

(Gıybet, etmek leş yemekten daha kötüdür) [İHibban]
(Biri için söylenen kusur, onda varsa, gıybettir, yoksa iftira olur) [Müslim]

(Kıyamette, bir kimse amel defterine bakar, "Şu ibadetleri yapmıştım Bunlar yazılı değil" der "Onlar, silindi, gıybet ettiklerinin defterlerine yazıldı" denir) [İsfehani]

(Gıybet edenin duası kabul olmaz) [Şir’a]
(Gıybet eden Cehennemliktir) [İsfehani]

(Dört kişinin, çektikleri şiddetli azaptan, Cehennemdekiler rahatsız olur Biri, ateşten bir tabut içindedir, ikincisi bağırsaklarını yerde sürür, üçüncüsü kan ve irin kusar, dördüncüsü kendi etini yer İlki borçlu olarak öldü İkincisi idrardan sakınmazdı Üçüncüsü, müstehcen konuşurdu Dördüncüsü, gıybet ve kovuculuk ederdi) [Taberani]

(Beş şey oruç ve abdestte hayır bırakmaz: Yalan, gıybet, söz taşıma, şehvetle harama bakmak, yalan yere yemin etmek) [Deylemi]

(Oruç, ateşe kalkandır Gıybetle parçalanmadıkça korur) [Buhari]
(Gıybet yapmayan Allahü teâlânın güvencesindedir) [İbni Huzeyme]
(Leş yemek, gıybet ederek, arkadaşının etini yemekten daha hafiftir) [Ebuşşeyh]

Yeni defnedilen iki ölü için Resulullah efendimiz buyurdu ki: (Şimdi onların kabirleri ateşle dolduruldu, azap içindedir Feryatlarını insan ve cinden başka her mahluk işitti Eğer gizleyebilseydiniz, benim işittiklerimi siz de işitirdiniz Bunlardan biri, idrardan sakınmazdı, öteki de, insan eti yerdi [gıybet ederdi]) [İAhmed, İbni Cerir]

Resulullah gıybet edene, (Tevbe et, kardeşinin etini yedin) buyurdu (Taberani, İ Ebi Şeybe)

Suç işleyerek cezalandırılan birisini gıybet edenlere, Resulullah efendimiz, (Şu eşeğin leşinden yiyin Gıybet etmek, şu eşek leşini yemekten daha kötüdür) buyurdu (İbni Hibban]

Netice: Resulullah efendimizin (Vârislerim) dediği, Allahü teâlânın güvendiği zatlara yani İslam âlimlerine karşı en azından edebi muhafaza etmeli, din düşmanlarına aldanıp suizan etmemeli Allahü teâlânın, dinini, soysuzlara karşı bu mübarek zatlar vasıtasıyla muhafaza edip, yaydığını unutmamalı


Gıybetin kefareti
Gıybet etmenin kefareti, üzülüp tevbe etmek ve helalleşmektir Pişman olmadan helalleşmek, riya olur, ayrı bir günah olur Gıybet, üç türlüdür:
1- (Bu gıybet değil, onda olan şeyleri söyledim) demek Böyle söylemekle, harama helal demiş olur ki, çok tehlikelidir

2- Gıybet olunan, bunu duymuşsa, tevbe etmekle affedilmez Onunla helalleşmek de gerekir Bir hadis-i şerif meali: (Gıybetini yaptığı kişi, gıybet edeni affetmedikçe, mağfiret olunmaz) [Deylemi]

3- Gıybet olunanın bundan haberi yoksa, tevbe ve istiğfar etmekle ve ona hayır dua etmekle affolur (Ya Rabbi beni de, gıybetini ettiğim kişiyi de affet) diye dua etmelidir! İki hadis-i şerif meali :
(Gıybetin kefareti, gıybet edilenin mağfireti için dua etmektir) [İbni Lâl]
(Gıybet eden, gıybet edilen için mağfiret dilerse gıybet günahına kefaret olur) [Hatib]


İhtiyaç halinde gıybeti caiz olanlar
1- Bir haksızlığı, bir yolsuzluğu şikayet için, ilgili mercilere bildirmek

2- Etkili ve yetkili birisine, (Falanca, gayri meşru iş yapıyor, buna mani olun) demek

3- Bid'at sahibi ile gezen birine, (Onunla gezme, o mezhepsizdir) demek

4- Şahitlikte, (Falanca şöyle yaptı) demek

5- İnsanları, açıktan günah işleyenlerden korumak için, mesela (O kumarbazdır) demek

6- Müslümanları, bid’at ehlinin zararlarından korumak için, bunların kitaplarının ve yazılarının bozukluğunu, sözle veya yazı ile bildirmek [Bunu yapmak, aynı zamanda dinin emridir]