Yurtdışına Işçi Götürülmesinin Sosyal Güvenlik Açısından Durumu

KONU:
Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce çalıştırılmak üzere bu ülkelere götürülen Türk işçilerinin sosyal güvenlikleri

ÖN BİLGİ:

Bir Türk işverenin yurt dışında iş yeri oluşturması iki şekilde olabilir:
-Şube açmak,
-İrtibat bürosu kurmak

--Yurt dışındaki iş yeri şube şeklinde ise, yani bu işyerinin kendi hasılatı varsa (işe ilişkin hasılat Türkiye’den fatura edilmiyor ve bu işe ilişkin gider ve maliyetler Türkiye’de kayda alınmıyorsa); şube tarafından yapılan ücret ödemeleri üzerinden Türk mevzuatına göre stopaj yapılması söz konusu olamaz Çünkü böyle bir durumda tamamen yurt dışında cereyan eden Türkiye ile ilgilisi bulunmayan bir ödemeden bahsedilmektedir
Vergide hükümranlık ilkesi uyarınca Türk Vergi Kanunlarının stopaj açısından böyle bir ödeme için uygulanması mümkün değildir

--Yurt dışındaki işyeri irtibat bürosu niteliğinde ise, yani bu işyerinin kendi hasılatı yoksa, bu işyerine ilişkin masraflar Türkiye’den karşılanıp Türkiye’de gider kaydedilmekte ise; uyruğuna ve ikamet yerine bakılmaksızın bu ofiste çalışanlara yapılan ücret ödemeleri kural olarak gelir vergisi stopajına tabidir

SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ İMZALANAN / İMZALANMAYAN ÜLKELER:

4958 sayılı Yasayla getirilen bir değişiklikle 506 sayılı Yasanın 86 maddesinin son fıkrasına "Sosyal Güvenlik Sözleşmesi" imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yurt dışındaki işyerlerinde çalışmak üzere giden Türk İşçilerine istekleri halinde 85 madde hükümlerinin uygulanacağı" şeklinde bir hüküm getirilmek suretiyle bu konudaki eksiklik giderilmeye çalışılmıştır

MEVZUAT:
KANUN NO: 5510
SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU
Kabul Tarihi: 31 Mayıs 2006

Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 16 Haziran 2006 - Sayı: 26200
Sigortalıların işleri nedeniyle geçici olarak yurt dışında bulunmaları

MADDE 10- 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde sayılan sigortalıların işverenleri tarafından geçici görevle yurt dışına gönderilmeleri, (c) bendinde sayılan sigortalıların mevzuatlarında belirtilen usûle uygun olarak yurt dışına gönderilmeleri veya (b) bendinde sayılanların sigortalılığa esas çalışması nedeniyle yurt dışında bulunmaları halinde, bu görevleri yaptıkları sürece, sigortalıların ve işverenlerin sosyal sigortaya ilişkin hak ve yükümlülükleri devam eder

Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce çalıştırılmak üzere bu ülkelere götürülen Türk işçileri de bu Kanunun uygulanmasında geçici görevle yurt dışına gönderilmiş sayılır

ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞININ
TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN
Kanun Numarası : 3146

ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞININ TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN

Kabul Tarihi : 9/1/1985
Yayımlandığı R Gazete : Tarih: 18/1/1985 Sayı: 18639
İşlenen Son Değişiklik :16072003/4947

MADDE 2 - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının görevleri şunlardır:
l) Yabancı ülkelerde çalışan Türk işçilerinin çalışma hayatı ve sosyal güvenlikle ilgili meselelerine çözüm yolları aramak, hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek,

KANUN NO: 4904
TÜRKİYE İŞ KURUMU KANUNU
Kabul Tarihi: 25 Haziran 2003
Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 5 Temmuz 2003 - Sayı: 25159
Kurumun görevleri

MADDE 3- Kurumun görevleri şunlardır:
d) İşçi isteme ve iş aramanın düzene bağlanmasına ilişkin çalışmalar yapmak, işgücünün yurt içinde ve yurt dışında uygun oldukları işlere yerleştirilmelerine ve çeşitli işler için uygun işgücü bulunmasına ve yurt dışı hizmet akitlerinin yapılmasına aracılık etmek, istihdamında güçlük çekilen işgücü ile işyerlerinin yasal olarak çalıştırmak zorunda oldukları işgücünün istihdamlarına katkıda bulunmak, özel istihdam bürolarına ilişkin Kuruma verilen görevleri yerine getirmek, işverenlerin yurt dışında kendi iş ve faaliyetlerinde çalıştıracağı işçileri temin etmesi ile tarım işlerinde ücretli iş ve işçi bulma aracılığına izin verilmesi ve kaldırılmasına ilişkin işlemleri yapmak

KANUN NO: 4958
SOSYAL SİGORTALAR KURUMU KANUNU
Kabul Tarihi: 29 Temmuz 2003
Resmi Gazete ile Neşir ve İlânı: 6 Ağustos 2003 - Sayı: 25191

MADDE 39- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun değişik 85 inci maddesinin (E) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
"E- Bu maddenin (A) bendinin (a) alt bendinde belirtilen koşullar sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yurt dışındaki iş yerlerinde çalışmak üzere giden Türk işçileri için aranmaz Bu maddenin (D) bendinin (a), (b) ve (c) alt bentlerine göre isteğe bağlı sigortalılığı sona eren sigortalının, yeniden isteğe bağlı sigortaya devam edebilmesi için tekrar yazılı müracaatta bulunması şarttır"

506 sK SOSYAL SİGORTALAR KANUNU
İSTEĞE BAĞLI SİGORTAŞARTLAR

MADDE 85 - (Değişik: 3395 - 2061987) Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına isteğe bağlı olarak devam edilebilmesi için ;
A) a) İsteğe bağlı olarak devam edeceğini belirtilen bir yazı ile Kuruma müracaatta bulunmak,

b) Müracaat tarihinden önce 506 sayılı Kanuna göre tescil edilmiş olmak;
c) Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi olarak çalışmamak ve buralardan kendi çalışmalarından dolayı aylık bağlanmamış olmak,

d) İsteğe bağlı olarak sigortaya devam edeceğini belirten müracaatının Kurumca alındığı tarihi takip eden aybaşından başlayarak, her yıl için 360 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemek,
Şarttır

B) a) (Değişik: 4447 - 2581999) İsteğe bağlı sigortalılığa devam etmek isteyenler ödeyecekleri isteğe bağlı sigorta primlerini, bu Kanunun 78 inci maddesine göre belirlenen prime esas kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında olmak şartıyla kendileri belirler

b) Bulunduğu derece ve kademe üzerinden en az 360 günlük prim ödeyenler yazılı talepte bulunmak şartıyla, talep tarihini takip eden yılbaşından itibaren prim hesabına esas derece ve kademesini en çok bir derece yükseltebilir
c) İsteğe bağlı sigorta primlerinin ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar Kuruma ödenmesi gerekir

Ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmeyen primler için bu tarihten başlanarak 80 inci madde hükmüne göre gecikme zammı uygulanır

MADDE 85- (Değişik: 4842 - 942003 / m33 - Yürürlük m39 e) Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına isteğe bağlı olarak devam edilebilmesi için;

A- a) En az 1080 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak,
b) Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna zorunlu ya da isteğe bağlı sigortalı olmamak ve buralardan kendi sigortalılığından dolayı aylık bağlanmamış olmak,


c) İsteğe bağlı olarak her ay kesintisiz otuz gün üzerinden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemek,

d) Örneği Kurumca hazırlanacak isteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma müracaatta bulunmak,
Şarttır

B- İsteğe bağlı sigortalılık, müracaatın Kurumca alındığı tarihi takip eden aybaşından itibaren başlar Şu kadar ki, isteğe bağlı sigortanın başladığı tarihte, sosyal güvenlik kuruluşları ile ilgileri kesilmediği tespit edilenlerin isteğe bağlı sigortalılıkları başladığı tarih itibariyle iptal edilerek, ödedikleri primler faiz uygulanmaksızın ilgililere iade edilir

C- a) İsteğe bağlı sigortaya devam etmek isteyenler, ödeyecekleri sigorta primlerini bu Kanunun 78 inci maddesine göre belirlenen prime esas kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında olmak şartıyla kendileri belirlerler İsteğe bağlı sigorta primi oranı (Değişik ibare: 5198 - 2462004 / m13 - Yürürlük m21/b) "%25" olarak uygulanır

b) İsteğe bağlı sigorta primlerinin, en geç ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmesi zorunludur Ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmeyen primler için, bu tarihten başlanarak 80 inci madde hükmüne göre gecikme zammı uygulanır

D- İsteğe bağlı sigortalılık;

a) Sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmaya başlayanların, çalışmaya başladıkları günden,

b) İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanların, buna ait dilekçelerinin Kurumca alındığı tarihten önceki primi ödenmiş son ayın bitiminden,

c) İsteğe bağlı sigorta primini art arda üç ay ödemeyenlerin primi ödenmiş son ayın bitiminden,

d) Tahsis talebinde bulunanların, aylığa hak kazanmış veya toptan ödeme yapılmış olmak koşulu ile tahsis talep tarihinden,
e) Ölen sigortalının ölüm tarihinden,
İtibaren sona erer

E- Bu maddenin (A) bendinin (a) alt bendinde belirtilen koşul, 3 üncü maddesinin II nci fıkrasının (D) bendine göre çalışanlar için aranmaz Bu maddenin (D) bendinin (a), (b) ve (c) alt bentlerine göre isteğe bağlı sigortalılığı sona eren sigortalının, yeniden isteğe bağlı sigortaya devam edebilmesi için tekrar yazılı müracaatta bulunması gerekir E- (Değişik: 4958 - 2972003 / m39) Bu maddenin (A) bendinin (a) alt bendinde belirtilen koşullar sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yurt dışındaki iş yerlerinde çalışmak üzere giden Türk işçileri için aranmaz Bu maddenin (D) bendinin (a), (b) ve (c) alt bentlerine göre isteğe bağlı sigortalılığı sona eren sigortalının, yeniden isteğe bağlı sigortaya devam edebilmesi için tekrar yazılı müracaatta bulunması şarttır

4958 sK MADDE 40- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 86 ncı maddesine aşağıdaki fıkralar eklenmiştir
"Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olanların malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, bu Kanunun 78 inci maddesine göre belirlenen prime esas kazanç alt ve üst sınırı arasında olmak şartıyla kendilerinin belirleyeceği miktarın %30'udur Ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmeyen primler için bu tarihten başlanarak 80 inci madde hükmüne göre gecikme zammı uygulanır
Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yurt dışındaki iş yerlerinde çalışmak üzere giden Türk işçilerine istekleri halinde 85 inci madde hükümleri uygulanır"

TOPLULUK SİGORTASI

506s KMADDE 86 - Kurum, 2 nci ve 3 üncü maddelere göre sigortalı durumunda bulunamayanların, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nca onanacak genel şartlarla (İş kazalariyle meslek hastalıkları), (Hastalık), (Analık), (Malûllük, yaşlılık ve ölüm) sigortalarından birine, birkaçına veya hepsine toplu olarak tabi tutulmaları için, işverenlerle veya dernek, birlik, sendika ve başka teşekküllerle sözleşmeler yapabilir
(Ek fıkra: 4958 - 2972003 / m40 - Yürürlük m58 a) Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olanların malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, bu Kanunun 78 inci maddesine göre belirlenen prime esas kazanç alt ve üst sınırı arasında olmak şartıyla kendilerinin belirleyeceği miktarın (Değişik ibare: 5198 - 2462004 / m13 - Yürürlük m21/b) "%25"idir Ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar ödenmeyen primler için bu tarihten başlanarak 80 inci madde hükmüne göre gecikme zammı uygulanır
(Ek fıkra: 4958 - 2972003 / m40 - Yürürlük m58 a) Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yurt dışındaki iş yerlerinde çalışmak üzere giden Türk işçilerine istekleri halinde 85 inci madde hükümleri uygulanır

SONUÇ:
Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce çalıştırılmak üzere bu ülkelere götürülen Türk işçilerinin sosyal güvenlikleri,
Yasa ile "geçici görev" kapsamına alınan yurtdışına çalıştırılmaya götürülecek işçiler için işverenin ödeyeceği prim yükünün ağır olması,

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Murat Başesgioğlu'nun,"Sosyal Güvenlik Reformu'nun 1 Temmuza yetişmesi konusunda henüz verilmiş bir kararın söz konusu olmadığını" belirterek, "Yetişirse, biz de bir an önce hayata geçmesini isteriz Reforma 4 sene emek vermiş biri olarak bir an önce hayata geçmesini ben de isterim Yetişmezse de bunun ertelenmesini doğal karşılamak lazım" demiş olması (Anadolu Ajansı,20032007)

Karşısında sorun olmaya devam edecek gibi görünüyor