Mani Depresif Psikoz

MANIK DEPRESIF PSIKOZ NEDIR ?
(Iki uçlu mizaç bozuklugu, bipolar duygulanim bozuklugu, psikoz manik depresif-PMD)
Hastanini duygulanimi mani dönemlerinde nese, depresyon dönemlerinde umutsuzluk ve çökkünlükle karakterizedir Ara dönemlerde kisi normale döner Bazi hastalarda mani ve depresyon belirtileri bir arada görülürken, bazi hastalarda belirtiler hafif düzeydedir (hipomani)
Toplumda görülme sikligi %1-2’dir Kadinlar ve erkeklerde esit oranlarda görülür Hastalar ilk atagi genelde yirmi yaslarinda geçirirler ancak daha önce veya daha sonra da olabilir Bes alti yaslarinda veya elli yasindan sonra ilk atagini geçiren hastalara da rastlanabilmektedir Bazen ilk atak depresyondur, bu durumda tani koymak zordur ve genelde gecikir Hastaligin ortaya çikisi siklikla kisinin meslek ve es seçimi dönemine rastlar ve kisa sürede tani konulup önlem alinmazsa kisinin hayatinda önemli sekeller birakir Hastalik taskinlik yani mani döneminde ise asiri para harcama cinsel ilgi ve aktivitede artma ile kisiye ve aileye ciddi maddi ve manevi zararlar verir Çökkünlük dönemleri ise diger depresyonlara göre daha agirdir ve intihar riski daha yüksektir
Hastaligin belirtileri, süresi ve siddeti kisiden kisiye degisir Bazi hastalarda mani bazilarinda ise depresyon daha baskindir Bazen de mani ve depresyon esit oranda görülür Ataklar birkaç günden birkaç aya kadar degisir Özellikle tedavi edilmediginde uzun sürer Hastalar yasamlari boyunca ortalama 10 atak geçirirler ancak bundan az veya fazla sayida atak olabilir Atak sayisi arttikça ataklar arasindaki süre kisalir Bir yil içinde dört veya daha fazla sayida atak oldugunda hizli döngülü mani olarak adlandirilir
HASTALIK NEDEN ORTAYA ÇIKAR?
Pek çok rahatsizlikta oldugu gibi bu hastaligin nedeni de tam olarak bilinememektedir Diger psikiyatrik hastaliklar içinde genetik geçisi en fazla olan rahatsizlik manidir Hastalarin %50’sinin anne veya babasinda ayni hastalik oldugui tespit edilmistir Tek yumurta ikizlerinden birinde mani oldugunda digerinde mani görülme orani %70 tir Bu hastalarin birinci derece yakinlarinda mani ve depresyon görülme orani normal topluma göre daha ------ Akrabalik derecesi azaldikça risk azalmaktadir Örnegin hastanin kuzeninin ayni hastaliga yakalanma riski kardesine göre daha düsüktür
Hastaligin beyindeki nörotransmitter dedigimiz maddelerin islevlerinde bozulma ile ortaya çiktigi düsünülmektedir
Bilgisayarli tomografi ve MRI tetkiklerinde bu hastalarda bazi degisiklikler gözlenmektedir ancak bu hastaliga özgü bir degisiklik tespit edilememistir Yine EEG bulgulari da bir özellik göstermemektedir
Dogum sonrasi hastaligin aktive olmasi hormonal degisikliklerin de rolü oldugunu düsündürmektedir
Uykusuzlugun mani atagi ile yakin iliskisi vardir Hastalar genelde ilk atagin uykusuzlukla basladigini ifade ederler
Multiple skleroz, kafa travmasi veya epilepsi gibi bazi hastaliklarda mani de görülebilmektedir Yine bazi ilaçlarda mani ortaya çikarabilmektedir
MANI BELIRTILERI NELERDIR?
Mani belirtileri söyle özetlenebilir:
[*]Enerji artisi, kolay yorulmama, [*]Asiri neselenme veya asiri sinirlilik [*]Dikkatin çabuk dagilmasi [*]Uyku ihtiyacinda azalma [*]Muhakeme yeteneginde bozulma, düsüncelerde asiri artma [*]Cinsel istek ve aktivitede artma [*]Hastaligi kabul etmeme [*]Asiri para harcama [*]Riskli davranislar içine girme [*]Konusmada asiri artma, konusmanin bölünememesi, hizli konusma [*]Kendine asiri güven, kendini büyük ve önemli biri olarak görme
Bu belirtilerin tek basina bulunmasi bir anlam ifade etmez tani koyabilmek için birkaçinin bir arada olmasi ve bir süredir devam ediyor olmasi gerekir Mani atagi hizli baslangiçlidir ve hastalar atagin uykusuzlukla basladigini ifade ederler Kisi kendini asiri iyi hisseder, dikkati çok artmistir, kendine çok güvenmektedir ve sosyal iliskileri kolayca kurar hale gelmistir, çevredeki insanlara satasma, laf atma ------Baskalarinin konusmalarina katilir çevredekileri bu nedenle rahatsiz ederler Duygulanimda kisinin kendisini iyi hissetmesinin yaninda ani duygu degismeleri ve dengesizlik ------ Hasta gülerken aniden aglamaya veya bagirmaya baslayabilir Mani ve depresyonun birlikte bulundugu durumda depresyon ve mani belirtileri ayni anda bir arada bulunabilir veya birinden digerine geçis ------ Hastalik ilerledikçe asiri konusma ve hareketlilikte artis görülür Bazen konusma o kadar artar ki kisi cümleleri tamamlayamaz olur, konusmada birbiri ile baglantisi olmayan kelimelerin art arda siralanmasi dikkati çeker Kisi önemli birisidir, önemli görevler üstlenmistir, aklinda gerçeklestirilmesi güç planlar vardir, hatta bu nedenle kendisine zarar vermeye veya yok etmeye çalisanlar vardir Davranislar kontrolsüzdür Toplum kurallarini hiçe sayar Karsi cinse sakintilik edebilir, trafik kurallarini hiçe sayabilir Asiri para harcama, asiri makyaj yapma, göze çarpan giysilerle dolasma olabilir Hasta ödeyemeyecegi borçlar altina girebilir, kredi kartlarini sonuna kadar kullanabilir Yine kontrolsüz sekilde kumar oynayabilir Gayrimenkullerini yok pahasina satmaya veya baskalarina bagislamaya kalkabilir Bazi hastalar kendilerini kontrol edebilmek için alkole yönelir Bazen kisi gerçek hayatla ilgisini koparip hayal dünyasinda yasamaya baslayabilir Bu durumda sizofreniden ayrimi güçtür Bazi bedensel hastaliklar ve ilaç kullanimlarinda da benzer tablolar ortaya çikabilir bunlarin ayrimi gerekir Hastalar genelde hastaliklarinin farkinda degildir ve bu nednle doktora gelmek istemezler

HIPOMANI BELIRTILERI NELERDIR?
Hipomani belirtileri, maniye göre daha hafiftir Siklikla hastalik olarak görülmeyip gözden kaçabilir Atak sirasinda asagidaki belirtilerden üçünün bir arada bulunmasi gerekir:
[*]Kisinin kendine güveninde asiri artma [*]Uyku ihtiyacinda azalma [*]Dikkatin kolayca dagilmasi [*]Fiziksel ve zihinsel aktivitede asiri artma [*]Kötü sonuçlar dogurabilecek aktiviteler içine girme
Tani koyabilmek için bu belirtilerin bir süredir devam ediyor olmasi gerekir Hastalar genelde neselidir, bazen nese yerine asiri sinirlilik olabilir Konusma artmis, hareketler hizlanmistir Hasta bir sey anlatirken bir baska konuya kolayca geçmekte, bazen knoustuklari anlasilmasi güç hale gelebilmektedir Karsi cinse ilgi artmistir Cinsel istek ve aktivitelerde artis görülmektedir Kisi sorumsuzca para harcayabilir Ödeyemeyecegi borçlar altina girebilir, riskli iseri kolayca üstüne alabilir Çok hizli araba kullanabilir, karsi cinse sarkintilik yapabilir Bu nedenle polis ve yargi ile basi derde girebilir Topluma uygun olmayan giysilerle dolasma veya asiri makyaj yapma görülebilir Sosyal aktivitelerde artis mevcuttur Insanlarla kolayca iliski kurabilir, çok arkadas edinir, etrafa ilgi artmistir Bazen en ufak ayrintilar dikkatini çeker, bu nedenle belli bir konu üzerinde uzun süre duramaz Hastalarin çogunun içgörüsü yoktur Hasta olduklarinin farkinda degildir veya hasta olduklarini kabul etmek istemezler
DEPRESYON BELIRTILERI NELERDIR?
Mani hastalarinda görülen depresyon belirtileri diger depresyon ile aynidir Aradaki tek fark bu hastalarda depresyon ataklarindan baska mani ataklarinin da görülmesidir
HASTALIGIN SINIFLANDIRILMASI NASILDIR?
Ataklarin görülme sekli ve sürelerine göre hastaligi alt basliklar halinde siniflandirabiliriz:
1Bipolar I bozukluk: Hasta en az bir mani veya karisik mani depresyon atagi geçirmis olmalidir Hastanin depresyon atagi geçirmis olmasi sart degildir
2Bipolar II bozukluk: Hastalarin en az bir depresyon ve bir hipomani atagi geçirmis olmasi gerekir Hastanin mani atagi geçirmemis olmasi gerekir Bu hastalarda özellikle hipomani atagi daha zor tespit edilir ve tani konmasi zordur
3 Siklotimik bozukluk: En az iki yildir devam eden depresyon ve hipomani ataklari olmalidir Yine bu grupta da mani atagi geçirmemis olmak gerekir
Süresi ve görülüs zamanina göre de hastalik su alt gruplara ayrilir:
[*]Hizli döngülü mani: hastalar bir yil içinde dört veya daha fazla sayida atak geçirirler [*]Asiri hizli döngülü mani: bir hafta içinde dört veya daha fazla sayida atak görülür Bazen hasta bir gün içinde dört mani depresyon atagi geçirebilir [*]Mevsimsel özellik gösteren mani: bu hastalarda ataklarin ortaya çisi genelde belli mevsimlere rastlar [*]Dogum sonrasi mani: dogumdan sonra dört hafta içinde hastalik görülür
HASTALIKTA GIDIS VE SONLANIS NASILDIR?
Hastalik tedavi edilmedigi taktirde genelde üç ay içinde kendiliginden düzelir
Tedavi ile hastalarin çogu birkaç ay içinde normal hayatlarina dönerler Bununla birlikte hastaligin tekrarlama sansi yüksektir Ataklar arasi iyilik dönemlerinin süresini kestirmek zordur Birkaç ataktan sonra genelde aradaki süre kisalir Ortalama bes ataktan sonra ataklar arasi süre sabitlesir ve genelde 6-9 aydir Hastaligin seyrinin nasil olacagini önceden belirlemek zordur Hastalik çok genis bir yelpazede kendini gösterir Bazi hastalar tek bir atak geçirip bir daha uzun süre hastalanmayabilirler (%7) Bazi hastalar depresyon ve mani ataklarini arka arkaya geçirirler, bazen de hizli döngülü mani dedigimiz durum ortaya çikar ve hastalar gün içinde maniden depresyona degisim gösterirler Sadece mani atagi geçiren hastalar %10-20 oranindadir Geriye kalanlar mani ve depresyon atagini birlikte geçirirler Erken yasta baslayan ve ailesinde mani öyküsü olan hastalarda bu hastaligin süregenlesme olasiligi artar Hastalik döneminde kisilerin alkol ve madde kullaniminda artma olabilir Hastalar yasamlari boyunca ortalama 10 atak geçirir, atak sayisi bundan az olabilecegi gibi daha fazla da olabilir Hastalarin %15’i düzelir, %10’u süregenlesir, kalaninda kismi düzelme ve ataklar devam eder
HASTALIK NASIL TEDAVI EDILIR?
Hastaligin tedavisi iki asamalidir Birinci asamada var olan atak tedavi edilir Ikinci asamada ise amaç tekrar atak geçirilmesini önlemektir Atak sirasinda hastaneye yatirilarak tedavi edilmesi gerekebilir
Hastaligin en önemli özelligi koruyucu ilaç kullanimi ile ataklarin önlenebilmesidir Bunun pek çok hasta için hayati önemi vardir Her bir atak hastanin hayatinda önemli izler birakmaktadir Okula devamsizlik nedeni ile okul basarisinda düsme, aile içi sorunlar nedeni ile eslerin arasinin açilmasi veya bosanmalar, isini kaybetme, büyük borçlar altina girme görülebilmektedir Hastalar yilda bir veya daha fazla sayida atak geçiriyorsa koruma tedavisi gereklidir Hastalarin %60’i lityum ile koruma tedavisine iyi yanit verirler Bu ilaçla koruma altinaalinamayan hastalarda baska ilaçlarla koruma denenmelidir Bu ilaçlarin önemli özelligi belli kan seviyelerinde etkili olmalaridir Belli degerlerin altinda oldugunda ilaçlarin koruyucu etkisi olmamakta, bu degerlerin üzerine çikildiginda yan etkiler ortaya çikmaktadir Bu nedenle bu ilaçlarin düzenli olarak kullanilmasi ve belli araliklarla kan kontrollerinin yapilmasi sarttir Bu hastaliktan dolayi ölüm depresyon ve buna bagli intihar nedeniyledir Koruyucu tedaviye devam ederek, bu risk azaltilabilir Ilaç tedavisine ilave olarak psikoterapi önemlidir Düzenli ilaç kullanarak ve doktor kontrolünde kalarak hayatini normal sekilde sürdüren çok sayidahasta vardir

Drsibel mercan