Geleneksel Yunan Müziği Tarihsel Gelişimi – Rebetiko’Nun Kökenleri

Geleneksel Yunan Müziği | Tarihsel Gelişimi – Rebetiko’nun Kökenleri

Rebetikonun coğrafi bölgesi modern Yunanistan’dır Bunun asıl taşıyıcıları özellikle alt tabakadan işsiz güçsüz insanlar ve rebetlerdirhapishane ve tekkeler ( rebetlerin haşhaş içtikleri meyhaneler) ana çalgısı bağlama ve buzuki olan rebetikoların çalınıp söylendikleri başlıca yerlerdir

Müzikal açıdan bakılırsa bu şarkılar sanat açısından zayıftırlar Sözlerinin ana teması rebetislerin dar sosyal çevreleriyle sınırlı kalmıştır Bununla birlikte 19 yy sonunda başka bir müzik türü ortaya çıktı Temel olarak Küçük Asya ve özellikle İstanbul ve İzmir kökenli Yunanistan’ın kent merkezlerinde “Kafe Aman” lar ortaya çıktı Bunlar Yunan burjuvalarının gittiği müzikli kahvelerdi “Kafe Aman”larda çalınan müzik zengin ve sanatsaldı

1922 yılı rebetikonun gelişmesinde ve yayılmasında dönüm noktasıdır Bu tarih Yunanistan’da Küçük Asya Felaketi diye anılacaktır Genellikle Yunanistan’ın büyük kent merkezlerine kitleler halinde gelen büyük sığınmacı dalgası, ülkenin toplumsal ve kültürel gerçekliğinde önemli değişiklikler meydana getirdi Yaşadığı çevreden ayrılmış Rumlar, yoksulluk ve işsizlikle karı kaşıya kaldılar ve rebetlerle aynı toplumsal yaşamı paylaştılar

Çok sayıda sığınmacı kendi enstrüman ve müzikleriyle rebetlere katıldılar Sığınmacı işadamları rebet müziğinin çalındığı kendi “Kafe Aman”larını açtılar Böylece, hapishane ve tekkelerin dar sınırlarından kurtulan rebet müziği daha geniş toplumsal çevrelerinin duygularını dile getirmeye başladı Bu sırada, tarım toplumunun müziği olan Yunan Halk Müziği doyum noktasına ulaştı ve ülkenin kentsel gelişiminden sonra artık insanlarda bir duygu uyandırmadı Bir boşluk vardı ve bu boşluk sığınmacılar ve rebetlerle dolduruldu

E Petrapoulos rebetikonun 3 gelişme dönemi olduğunu söyler

1 İzmir Dönemi (1922-1932): İzmir usulü “Kafe Aman” ların hüküm sürdüğü dönem

2 Rebetikonun yeraltına inmesiyle karakterize edilen klasik dönem (1942-1952)

3 Popüler dönem: Rebetiko bu dönemde yeraltı sendromundan kurtuluyor ve Yunanistan’ın ulusal müziği haline geliyor

Tarihsel Geçmiş

Rebetiko müziğinin popüler, folk ya da sanatsal olması birçok faktörün sonucudur Doğuşu ve gelişimi tarihsel olaylar, toplumsal huzursuzluklar, kültürel etkileşimler, güçlü kişilikler tarafından etnik kaynaştırmayla belirlenmiştir Bu yüzden bu müziğin tutarlı bir tanımını yapmak için Yunan ve Küçük Asya’nın tarihine bir göz atmak gerekiyor

Bu tarihsel sunumun başlangıç noktası İstanbul’un 1453’de Türkler tarafından düşürülmesidir Bu tarihsel olayın en belirgin özelliği Helen ve Ortodoks Hıristiyanlığı olan Bizans İmparatorluğunun sonunu belirlemiş olmasıdır Böylece kural koyucular Türk din ise İslam oldu Osmanlı İmparatorluğu yapısı itibariyle birçok milleti içinde barındırıyordu Rumlar, Ermeniler; Türkler, Slavlar, Arnavutlar vs

Bu durum yaklaşık 400 yıl sürdü 1821’de Rumlar Türklere karşı isyan ettiler; uzun süren mücadelelerden sonra modern Yunanistan 1830’da kuruldu Bununla birlikte yeni devletin durumu içindeki antitezleri sinirli bir biçimde sergileyen, oldukça karmaşık bir durumdaydı Hapishaneler suçlularla ve politik mahkumlarla doluydu Nüfusun büyük bir bölümünü oluşturan köylerin kentlere taşınmasıyla ülkenin toplumsal yapısında önemli değişiklikler meydana geldi 20 yy başında Yunanistan yeni topraklar alarak yayılmaya başladı ( Ege adaları, Girit, Makedonya, Trakya vs) Tüm bunlarla birlikte Yunan tarihinin en önemli olayı “Küçük Asya Felaketi” denilen olaydır Bunun kökeni, Megalo İdea denilen Bizans’ın başkenti İstanbul’un yeniden alınmasını amaçlayan düşüncedir Yunanistan bu panhelenik arzudan, batı Anadolu’da yaşayan Rumların çokluğundan ve bağlaşıklarını destekleme isteklerinden dolayı İzmir kentine saldırdı, Türk- Yunan savaşı çıktı Bu savaş, her iki tarafın nüfusunun karşılıklı olarak değiştirilmesini karara bağlayan bir uluslararası ant ile bitti Küçük Asya, Kafkaslar, Doğu Trakya ve başka birçok bölgeden gelen sığınmacı dalgası Yunanistan'ı vurdu Sığınmacılar kendi gelenek, görenek ve kültürlerini getirdiler Ancak açlık ve işsizlikle karşı karşıya kaldılar ve Yunanistan tarafından benimsenmeleri oldukça sert ve yavaş oldu

Rebetis’ler

Rebetiko, rebetisler tarafından çalınıp söylenen müziktir “Rebetis” terimi ayrı bir yaşam mantalitesi, davranışı, bakışı ve tarzı olan karakteristik bir erkek tipini tanımlıyor ( rebetis: Asi, kural tanımayan) karakteristik rebetis, toplum dışıdır, kurumsal güçlere meydan okur Fakat onlara karşı militanca eylemlerde bulunmaz Toplumsal geleneklerin dışında olduğu izlenimini verir, bununla birlikte yasadışı olmaktan kaçınır, yer altı dünyasıyla kendini özdeşleştirmez Argo bir dil konuşur, her zaman silah taşır Bir rebetis yoksul ve sıradandır Egemen güçler onu outsider olarak tanımlar

Rebetisler ilk büyük kent merkezlerinin doğuşuyla ortaya çıkmışlardır 1900 dolaylarında Gölge Oyunu karakterleri arasına eklendi

Etki ve Stil

Rebetiko, çağdaş kent halk müziğinin bir biçimidirstili kendinden önce gelen müzikal formların etkisiyle biçimlenmiştir Özellikle şunlar tarafından;

a Yunan Halk Müziği: Bizans’tan 1821 Yunan Devrimine kadar gelişen tarım düzeyindeki Yunan toplumunun ürünüdür Bu tür, çağdaş Yunan devletinin kurulması ve büyük kent merkezlerinin gelişmesinden sonra inişe geçmiştir

b Doğu Halk Müziği: ( Özellikle Arap ve Türk müziği) Ortadoğu limanlarıyla gelenlerin ve Küçük Asya Felaketi sığınmacılarının Yunanistan’a gelmesiyle

c Bizans İlahileri: Yunan Ortodoks Kilisesinin ilahileri

d Eptenissa Serenatları:İyonya Denizi Adaları tarafından Yunanistan’a miras bırakılmıştır Rebetikonun batı Avrupa tabanını oluşturur

Rebetikonun gelişmesinin ilk on yılında “İzmir” stili hakimdir Kafe Aman müziği ilk on yıl boyunca egemen durumdadır Karakteristikleri; belli bir makamda uzun, feryat eden enstrümantal ve vokal doğaçlamalar, şehvet uyandırıcı kadın sesi, Türk göbek dansına benzer 4/4’lük ölçüyle çalınan ve cinsel olarak tahrik edici çiftetelli tarzı hareketli bir danstır Solo enstrüman melodisine oktav olarak çalan ikinci bir enstrüman eşlik eder “ Kafe Aman”ların müzikal atmosferi apaçık Arap ve Türk etkisiyle güçlü bir oryantal havaya sahiptir Çalgılar keman, lut, ud, santur idi

Sonraki yirmi yılın özelliği Yunanistan’ın ürünü eski toplum dışıların rebetikosunun dönüşüdür Buradaki ana çalgı buzuki, bağlama ve daha sonra da gitardır Şarkıcı bir erkektir ve sesi metalik, ahenksiz, kulak tırmalayıcı ağır bir tonda olmalıdır Fakat asla tatlı ve seksi olmaz Müzikal stili düz ve ağırdır Şarkı genellikle buzuki tarafından çalınan bir taksimle başlar Taksim bir makamda yapılan doğaçlamadır Şarkının stiline ve atmosferine dinleyici sokmak için bir giriş görevi görür Ritmik karakteri serbesttir Oldukça sık olarak taksim bağlamanın sürekli olarak çalınmasıyla sürer Kısa bir taksim iki mısra arasında yapılır Şarkının en çok kullanılan ölçüsü zeybek dansının ölçüsü 9/8’dir