Anadolu Medeniyetleri

Anadolu medeniyetleri



ANADOLU: (Küçük Asya) Tarih boyunca bir çok göç ve istilaya uğramıştır Neden?:
1- Üç tarafının denizlerle çevrili oluşu, Avrupa ve Afrika arasında deniz ve karadan kolayca bağlantı kurulması
2- Olumlu iklim şartları, verimli toprakları bol su kaynaklarına sahip olması

ANADOLU'DA UYGARLIK NEDEN GELİŞMİŞTİR?

1- Göçler ve istila amacıyla gelen topluluklar sahip oldukları kültür ve medeniyeti Anadolu'ya taşıdılar
2- Anadolu'nun Mısır, Ege ve Yunan Medeniyetlerine yakın bir konumda olması bu medeniyetlerden etkilenmesini sağlamıştır

ANADOLU MEDENİYETLERİ: Anadolu'da kurulan uygarlıklar sırasıyla şunlardır:
1) Hititler, Frigler,Lidyalılar, İyonlar, Urartular (MÖ 2bin-Mö600 yılları arasında)
2) Persler (MÖ 543-333)
3) İskender İmparatorluğu
4) Roma İmparatorluğu
5) Bizanslılar (395-1071)
6) Türkler (1071-)
1)-MÖ2BİN- MÖ600 YILLARI ARASINDA ANADOLU MEDENİYETLERİ
A)-HİTİTLER:

* Anadolu'ya Kafkaslar'dan geldikleri tahmin edilmektedir
* Kızılırmak çevresinde kurulmuştur Başşehirleri HATTUŞAŞ (Boğazköy)'dır
* Hititler Suriye toprakları için Mısır ile yaptıkları savaş sonucunda KADEŞ ANTLAŞMASINI imzaladılar Kadeş Antlaşması tarihte bilinen ilk antlaşmadır
* Hititler'de asillerden oluşan PANKUŞ denilen bir meclis vardı Bu meclis kralın yetkilerini kısıtlıyordu
* Hititlerde kraldan sonra en yetkili kişi TAVANANNA denilen kraliçeydi
* Hititler krallarının hayatlarını anlatan ANAL adını verdikleri yıllıkları hazırlayarak, tarafsız TARİH YAZICILIĞI'nı başlatmışlardır
* Hititler kayaları düzleştirerek, tanrı kabartmaları yapmışlardır( İvriz ve Yazılıkaya Kabartmaları Hititlere aittir)
* Hititler Asurlular tarafından yıkıldılar


B)-FRİGYALILAR(FRİGLER):

* Orta Anadolu'da(Sakarya nehri çevresinde) MÖ 800 yıllarında devlet kurdular Başşehirleri GORDİON'du
* Kimmerler tarafından yıkıldı
* Friglerin en büyük Tanrıları KİBELE 'dir
* Frigler dokumacılıkta ileri gitmişlerdir Frigyalılar TAPETES adı verilen halı ve kilimleri ile ünlüdürler
C)-LİDYALILAR:
* Bugünkü Gediz ve Menderes ırmakları arasındaki bölgeye eski çağlarda LİDYA deniliyordu
* Başkentleri SARDES(Sard)'dır
* Lidyalılar ticarette geliştiler Tarihte PARA'yı ilk kez kullanan Lidyalılar'dır
* Lidyalılar Efes'ten başlayıp, Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar uzanan KRAL YOLU'nun açılmasında etkili oldular
* Lidyalılara Persler son vermiştir
* Lidyalıların kısa zamanda yıkılmasının sebebi, ordularının çeşitli kavimlerden toplanan ücretli askerlerden oluşmasıdır(Düzenli ve sürekli milli ordusunu oluşturamamıştır)


D)-İYONYALILAR(İYONLAR)

:*

İzmir Körfezinden, Güllük Körfezine kadar olan bölgeye İYONYA denilirdi
* Yunanistan'dan gelen AKALAR buradaki yerli halkla karışarak, şehir devletleri halinde yaşadılar
Başlıca İyon şehirleri şunlardır: Efes, Milet, İzmir, Foça, Bodrum
* Efeste'ki ARTEMİS tapınağı İyonlara aittir
* İyonlar deniz ticaretinde gelişmişlerdi
* İyon Edebiyatının en önemli eseri Homeros'un "İlyada ve Odesa destanı" dır
* İyonlar bilim ve sanatta gelişmişlerdir Matematikte Tales ve Pisagor, Tarihte Heredot, Tıpta Hipokrat, Felsefede Diojen)


E)- URARTULAR:

* Van Gölü ve çevresinde devlet kurmuşlardır Başşehirleri TUŞBA(Van)'dır
* Urartular'da kral ülkeyi savaş tanrısı HALDİ adına yönetirdi
* Urartular madencilik ve maden işletmeciliğinde ileri gitmişlerdi
* Urartular kaleler ve su kanalları ile ünlüdür (Toprakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri)

KÜLTÜR VE MEDENİYET DEVLET YÖNETİMİ:

1)- Anadolu'da kurulan bu devletler genellikle krallıkla yönetilmiştir Kral hem başkomutan, hem baş yargıç, hem de baş rahipti
NOT: Bu durum kralın siyasi, askeri ve dini gücü elinde bulundurduğunu gösterir Ayrıca kralın başrahip oluşu laik olmayan bir anlayışı yansıtmaktadır
2)- Hititlerde asillerden oluşan PANKUŞ denilen bir meclis vardı Bu meclis kralın yetkilerini kısıtlıyordu
3)- Hititlerde kraldan sonra en yetkili kişi TAVANANNA denilen kraliçeydi
4)- İyonyalılar merkezi krallık yerine SİTE denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır

DİN VE İNANIŞ:

1)- Anadolu'da çok tanrılı inanış mevcuttu
2)- Hititler kendi tanrılarından başka Ön Asya tanrılarına, Lidyalılar da Yunan tanrılarına tapınmışlardı
NOT: Bu durum Anadolu'da dini etkileşimi yansıtmaktadır
3)- Urartular ölümden sonra hayata inanmışlardı Bu yüzden mezarlarını ev ve oda biçiminde yapıp içine çeşitli eşyalar koyuyorlardı
4)- Friglerin en büyük Tanrıları KİBELE 'dir
5) Efeste'ki ARTEMİS tapınağı İyonlara aittir
6) Urartular'da kral ülkeyi savaş tanrısı HALDİ adına yönetirdi

SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT:

1)- Halk genellikle Asiller, Rahipler, Hürler ve Köleler olarak sınıflara ayrılmıştı
2)- Anadolu'da ekonomik hayatın temelini tarım, ticaret ve hayvancılık oluşturuyordu
3)- Urartular madencilik ve maden işletmeciliğinde ileri gitmişlerdi
4)- Lidyalılar ticarette geliştiler Tarihte PARA'yı ilk kez kullanan Lidyalılar'dır
5)- İyonlar deniz ticaretinde gelişmişlerdi
6)- Lidyalılar Efes'ten başlayıp, Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar uzanan KRAL YOLU'nun açılmasında etkili oldular

YAZI, DİL VE EDEBİYAT:

1)- Anadolu'ya yazı Asurlular tarafından getirilmiştir Hititler ve Urartular Asurlulardan aldıkları ÇİVİ yazısını ve kendi buluşları olan HİYEROGLİF(resim yazısı) yazısını kullandılar
2)- İyonlar ve Lidyalılar Fenike yazısını kullandılar Fenike yazısını batıya aktaran İYONLAR olmuştur
3)- Hititler krallarının hayatlarını anlatan ANAL adını verdikleri yıllıkları hazırlayarak, tarafsız TARİH YAZICILIĞI'nı başlatmışlardır
4)- Hititler, Mısırlılarla tarihte bilinen ilk antlaşmayı (KADEŞ ANTLAŞMASI) imzaladılar(MÖ1280)
5)- İyon Edebiyatının en önemli eseri Homeros'un "İlyada ve Odesa destanı" dır
HUKUK:
Anadolu'da kanunlar Mezopotamyadaki gibi kısasa kısas değildi

BİLİM VE SANAT:

1)- Hititler kayaları düzleştirerek, tanrı kabartmaları yapmışlardır (İvriz ve Yazılıkaya Kabartmaları Hititlere aittir)
2)- Urartular kaleler ve su kanalları ile ünlüdür (Toprakkale, Çavuştepe, Patnos ve Kayalıdere kaleleri)
3)- İyonlar bilim ve sanatta gelişmişlerdir Matematikte Tales ve Pisagor, Tarihte Heredot, Tıpta Hipokrat, Felsefede Diojen)
4)- Hititler ve Frigler dokumacılıkta ileri gitmişler- dir Frigyalılar TAPETES adı verilen halı ve kilimleri ile ünlüdürler

ANADOLU'YA HAKİM OLAN DEVLETLER

1)- PERS İMPARATORLUĞU: Anadolu MÖ 543-333 yılları arasında İran'da kurulan PERS İMPARATORLUĞUNUN hakimiyetinde kaldı

2)- İSKENDER İMPARATORLUĞU: Makedonya kralı II Filip'in ölümüyle yerine geçen oğlu BÜYÜK İSKENDER Asya seferine çıkarak büyük bir imparatorluk oluşturmuştur

ASYA SEFERİ: Büyük İskender bu seferle Anadolu, Suriye, Mısır ve Hindistan'ın bir bölümünü ele geçirdi Pers İmparotorluğuna son verdi Bu sefer dönüşünde yolda öldü

HELENİSTİK MEDENİYET: Büyük İskender'in Asya seferi sırasında Yunan Medeniyeti ile Doğu Medeniyetleri birbirlerinden etkilendiler Böylece doğu ve batı medeniyetlerinin karışımından HELLENİZM MEDENİYETİ ortaya çıktı İskender'in ölümünden sonra Anadolu'da küçük krallıklar kuruldu Bunların başlıcaları;
a) BİTİNYA KRALLIĞI: Kuzeybatı Anadolu'da
b) PONTUS KRALLIĞI : Karadeniz'de
c) BERGAMA KRALLIĞI: Batı Anadolu'da kurulmuştur

Bergama kralları bilim, edebiyat ve sanata önem verdiler Koyun ve keçi derisinden PARŞÜMEN kağıdını icat ettiler Bu sayede pek çok kitap günümüze geldi Yine Bergama Krallığı Döneminde yapılan ZEUS tapınağı meşhurdur



3)- ROMA İMPARATORLUĞU:

* İtalya'da kurulan bu devlet kısa zamanda Avrupa, Asya ve Afrika topraklarına yayılmıştır 395 yılında Batı ve doğu Roma imparatorluğu olarak ikiye ayrılmıştır Batı Roma 476 yılında, Doğu Roma (Bizans) ise 1453'te yıkılmıştır
* Bozdoğan Kemeri(istanbul), Çemberlitaş(istanbul), Ogüst Mabedi ve Roma Hamamı (Ankara), Aspendos tiyatrosu (Antalya) Romalılardan kalan ünlü eserlerlerdir
* Romalılar Mısırlılardan aldıkları Güneş takvimini JÜLYEN TAKVİMİ adıyla geliştirdiler
* Fenikelilerin bulduğu harf yazısı(alfabe), İyonlar yoluyla Yunanlılara ve onlardan da Romalılar'a geçmiş, Romalılar bunu geliştirerek LATİN ALFABESİNİ oluşturmuşlardır
* Roma'da ilk yazılı kanunlar 12 Levha Kanunlarıdır Roma kanunları günümüz Avrupa hukukunun temelini oluşturur
4)- BİZANS İMPARATORLUĞU(DOĞU ROMA İMP):
* Merkezi İstanbul olan bu devlet 1453'te Fatih Sultan Mehmet tarafından yıkılmıştır
* Ayasofya, Aya İrini, Hora, Sergios ve Baküs kiliseleri ile Yerebatan ve Binbirdirek Sarnıçları en ünlü eserleridir
__________________