Pitane – Çandarlı İzmir

Pitane – Çandarlı İzmir

İzmir Aliağa ile Bergama arasında, Kaikos’un (Bakırçay) denize döküldüğü yerde idi Pitane sözcüğü, “suyu bol” anlamında Luwi-Pelasg dilinden gelmektedir

Kentin ne zaman kurulduğu kesinlik kazanamamakla beraber tarihi Helen öncesine kadar inmektedir Büyük olasılıkla Luwiler tarafından kurulmuştur İlk Çağda ismi geçmeyen kent MÖ 88’de Romalılarla savaşarak Batı Anadolu’yu ele geçiren Pontus kralı VI Mithridates Eupator zamanında kendisinden söz ettirmiştir VIMithridates Sulla’nın komutasındaki Roma ordusuna yenildikten sonra Pergamon’u boşaltmış, Pitana’ya sığınmış, orada da kuşatılınca deniz yoluyla kaçmayı başarmıştır Pitana’nın Orta Çağ tarihi de çok karanlıktır

Bir ara Cenevizlilerin üssü olduğu sanılmaktadır

Pitana’da OrdProfDrEkrem Akurgal kazı yapmışsa da yeterli bilgi verebilecek mimari kalıntılara rastlayamamıştırZira kentteki taşların yeni yapılanmada yerlerinden sökülmüş oluşudur Kazılarda MÖ VIyya tarihlenen mezarlara,çeşitli keramiklere, vazolara,kadehlere, kylixlere(açık ağızlı ve ayaklı içki kapları) ve ölü külü kaplarına rastlanmıştır MÖVIyya tarihlenen arkaik bir erkek heykeli ise bugün Bergama Müzesindedir

ÇANDARLI/PİTANE’de Nekropolde (eskiçağ mezarlığı)1960 yılında Arkeoloji Profesörü SN Ekrem AKURGAL bir kazı yaptı 1965 yılına değin süren bu kazıda Hergün bir kaç düzine vazo ve birçok küçük buluntu veren bu nekropolis şimdiye değin Anadolu’da ortaya çıkarılmış en zengin Eskiçağ mezarlığıdırİstanbul Arkeoloji Müzesinde büyük salonda ,birkaç odada Çandarlı eserleri sergilendiği gibi,depolar da yine bizim kazıdan gelme eserlerle doludurİzmir Arkeoloji müzesinde de Çandarlı eserleri sayı bakımından ön sırada yer alırBir vitrin dolusu Çandarlı eseri de Bergama müzesinde sergilenmektedir


Pitane’de gün ışığına çıkan eserler genellikle MÖ(625,500)tarihlerinde üretilmişlerdirChios türü Oryantalizan vazolarla taşra ürünü eserler büyük önem taşırlarAyrıca bir Myken vazosu da Osman Hamdi Bey tarafından ele geçirilmiştir

Not:Bugün bu nekropol alanını bulmak kolay değildirÜzeri kapatılmış haldedir,ilgisizlik bir tarafa vatandaşların bir çoğunun burada böyle bir nekropol olduğundan bile haberi yoktur Bu örneklerle ne yazık ki gittiğimiz birçok antik yerleşimde karşılaşmakta,kelimenin tam anlamıyla kendi kültürel değerlerimize olan bu ilgisizlik yüzünden kahrolmaktayız…Kaynak:Eskiçağda EGE ve İZMİR-OrdProfDrEkrem AKURGAL-Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı yayınları-1993

Pitane adının anlamı:

1) Pitane : Amazon söylencesinde geçen kraliçenin adı

2) Pyth : Bilici kadın, din adamı değil de din kadını

3) Pythane : Bilici kadının ülkesi

4) Pithias : Çokça kullanılan bir kadın adı

5) Pytho : Delphoi’deki Apollon tapınağınin kurulduğu yer olup kayalık ve taşlık anlamındadır Çandarlı’nın kurulduğu yer de böyle bir nitelik taşır

6) Python : Apollon’un öldürdüğü yılan Eski Çandarlı sikkelerinde Pitan yazmakta ve yılan yer almaktadır Charles Texier de Pitan diye yazmaktadır

7) Pitane : Hititlerde Kussara kenti kralı, yani Anadolu kökenli bir kişi adı

Pitane : Sparta’da bir mahalle adı, yani Yunanistan’da yer adı