Oksijenin önemi

Oksijenin önemi

Oksijen, renksiz ve kokusuz bir gazdır Havanın beşte birini oluşturan oksijen doğada en yaygın bulunan elementtir Kimyasal simgesi O, atom numarası 8 ve atom ağırlığı 15,9994'tür Oksijenin kalsiyum ve silisyum gibi maddelerle oluşturduğu bileşikler (karışımlar) yerkabuğunun neredeyse yarısını oluşturur Solunum sırasında ciğerlere çekilen oksijeni, akyuvarlar kan dolaşımı yoluyla sürekli olarak hücrelere taşır; oksijenin buralarda besin maddeleriyle birleşmesi sonucunda, vücut için gerekli olan enerji ortaya çıkar

Canlılar birkaç dakikadan çok oksijensiz yaşayamazlar Çok yükseklere tırmanan dağcılar, bu kesimlerde havanın seyrelmesi ve doğal oksijenin azalması yüzünden, gerektiğinde kullanmak için katışıksız oksijen dolu tüpler taşırlar Solunumlarını kolaylaştırmak için, hastalar bazen oksijen çadırına alınır; ama katışıksız oksijen bir süre tek başına solunursa zehirleyici etkide bulunur Suda da oksijen vardır ve balıklar solungaçlanyla aldıkları, suda çözünmüş oksijenden yararlanarak solurlar Dalgıçlar sualtında çalışırken soluyacakları oksijeni tüp içinde taşırlar; çok yüksekte uçan uçaklarda ve uzay araçlarında da oksijen taşınması gerekir (Ayrıca bak Uzay Uçuşlari)

Yanma için oksijen gereklidir Havada yanan bir madde oksijende daha da iyi yanar Oksijen dolu bir cam kavanozda mum daha parlak bir alev verir; ucu korlaşmış bir odun parçası ise alevler saçarak yanar

Oksijeni 1772'de İsveçli kimyacı Cari Wilhelm Scheele (174286), ondan bağımsız olarak da 1774'te İngiliz bilgin Joseph Priestley keşfetti; ama bu keşfi ilk açıklayan Priestley oldu (bak Priestley, Joseph) Fransız kimyacı Antoine Lavoisier karbon ve kükürt gibi maddeleri bu yeni gazda yaktı; sonuçta ortaya çıkan külü ve gazı suyla çalkaladığında asit oluştuğunu gördü Bu nedenle de bu yeni gaza 1777'de, "asit yapan" anlamına gelen Yunanca sözcüklerden türettiği oksijen adım verdi Lavoisier bu adı verirken, oksijenin bütün asitlerde var olduğunu sanmaktaydı; bunun yanlış olduğu sonraları anlaşıldı

Yanmanın aslında, yanan madde ile oksijenin kimyasal olarak birleşmesi demek olduğunu ilk gösteren de yine Lavoisier'di (bak Lavoisier, Antoine)
Oksijen hemen hemen bütün elementlerle birleşip oksit olarak bilinen maddeleri oluşturur, ayrıca pek çok karmaşık bileşikte de yer alır Kibrit başlarında ve havai fişeklerde bulunan potasyum klorat; barutta kullanılan potasyum nitrat (güherçile); suda çözülerek dezenfektan olarak kullanılan potasyum permanganat gibi bazı maddeler ısıtıldıklarında oksijen çıkarır

Bir elementin oksijenle birleşmesine oksitlenme ya da yükseltgenme denir Hidrojen yandığı zaman yükseltgenir ve hidrojen oksit, yani su, karbon yükseltgendiğinde ise karbon dioksit oluşur Alevdeki yanma gerçekte çok hızlı bir yükseltgenmedir Bir benzin motorunun silindirlerinde benzin buharı hızla yanar ve sonuçta karbon dioksit ve su ile birlikte çok miktarda ısı açığa çıkar Bir maddeden oksijen açığa çıktığında yükseltgenrnenin tersi oluşur ve bu tepkimeye indirgenme denir Örneğin, demir ya da çinko gibi metaller cevherlerinden elde edilirken indirgenme olur

Sudan elektrik akımı geçirilirse, ELEKTROLİZ maddesinde açıklandığı gibi, hidrojen ve oksijen kabarcıkları çıkar Bu yöntem, elektriğin su enerjisine dayalı olarak ucuza üretildiği ülkelerde oksijen elde etmek için kullanılır Ama oksijen genellikle havadan, HAVA maddesinde anlatılan yöntemle elde edilir Sanayide kullanılan oksijen çelik tüpler içinde sıvı ya da gaz halinde bulunur