Ormantavuğu-Av Kuşları

Ormantavuğu-Av Kuşları

Sülün, keklik ve bıldırcınların yakın akrabası olan ormantavukları iri yapılı, hızlı ama kısa süre uçabilen av kuşlarıdır Avrasya ile Kuzey Amerika'nın orta ve kuzey kesimlerinde yaşarlar Gagaları kalın ve küt, bacakları kısa, kanatları kısa ve yuvarlak, bacakları ve burun delikleri tüylerle örtülüdür Üreme mevsimlerinde açık alanlarda yaptıkları gösterilerle dikkat çekerler Başlıca besin kaynaklarını tohumlar, tomurcuklar ve üzümsü meyvelerin yanı sıra, bazı böcekler oluşturur


Ormantavuklarının en irisi olan çalıhorozu ya da ormanhorpzu (Tetrao urogallus) Avrasya'nın orta ve kuzey kesimlerindeki iğneyapraklı ormanlarda, ayrıca Pirene Dağları'nda yaşar 18 yüzyılda avlanarak tümüyle yok edildiği İskoçya'ya 1837'de götürülerek yeniden üremesi sağlanmıştır Uzunluğu 86 santimetreye ulaşan erkeklerin kuyrukları geniş, göğsü parlak yeşil siyah parıltılıdır Ayrıca gözlerinin üzerinde parlak kırmızı bir deri parçası bulunur Dişilerin kahverengi ve beyaz tüyleri benekler ve çizgilerle bezelidir Üreme mevsimi boyunca çeşitli gösteriler yapan erkeklerin yüksek perdeden ötüşü, kavga eden kedilerin ya da şişeden çekilen mantarın çıkardığı seslere benzer

Kur Gösterileri

Kara ormantavuğu {Tetrao tetrix) İskoçya ve Orta Avrupa'dan Asya'nın kuzey kesimlerine kadar uzanan bölgede yaşar Erkekleri, parlak siyah tüyleri, kanatlarının üzerindeki beyaz şeritleri, parlak kırmızı tepeliği ve yanlara doğru açılarak lir biçimini alan kuyruklarıyla gösterişli kuşlardır Dişiler ise çalıhorozunun dişisine benzer
Erkekler üreme mevsiminde, sabahın erken saatlerinden başlayarak açık alanlarda toplanır ve dişilere güzelliklerini sergilerler Tüylerini kabartıp alttaki beyaz tüylerini göstermek için kuyruklarını açar, kanatlarını yerde sürükleyerek, öne arkaya koşup havaya sıçrarlar

Ayrıca öne doğru fırlayarak birbirlerine saidırıyormuş gibi yaparlar, ama ender olarak gerçekten dövüşürler Gösteri sırasında çıkardıkları sesler gıdaklamaya ve karga sesine benzer Dişiler genellikle biraz uzakta durur ve çevrelerinde olup bitenle pek ilgilenmezler Erkekler aynı üreme döneminde birden çok eş edinebilir Dişiler yuvaya sarımsı desenli 10 kadar yumurta bırakır Kafkas kara ormantavuğu {Tetrao mlokosiewiczi) kara ormantavuğuna çok benzeyen bir türdür Kafkasya'daki dağlarda, Türkiye'de Rize ve Artvin'in yüksek kesimlerinde yaşar Ormantavuklarının Türkiye'de rastlanan bu tek türü de kur yapma davranışları gösterir

Kuzey Amerika'da çalıtavuğu {Centrocercus urophasianus) ve keskin kuyruklu ormantavuğu (Pedioecetes phasianellus) güzel kur gösterileri ile dikkati çeker İki türün erkekleri de aynı üreme mevsiminde birçok dişi ile çiftleşir Çalıtavuğunun erkeği kuyruk tüylerini yelpaze gibi açarak kur yapmaya başlar, sonra boynundaki iki parlak turuncu renkteki hava kesesiyle birlikte boynunu ve göğsünü çevreleyen "yaka" tüylerini şişirir Kurun doruk noktasında keseler, başın bir et ve tüy topu içinde kaybolmasına neden olacak ölçüde büyür Şişinerek dolaşan erkek bir yandan da kabarttığı kanatlarının titreşimleriyle desteklenen çeşitli sesler çıkarır

En tanınmış Kuzey Amerika türü olan yakalı ormantavuğu {Bonasa umbellus) ağaçlık alanlardaki açıklıklarda ve çalıların arasında yaşar Bu türün yanı sıra daha kuzeydeki ormanlarda yaşayan ladin ormantavuğunun {Canachites canadensis) ve Kayalık Dağlar'da yaşayan mavi ormantavuğunun {Dendragopus obscurus) erkekleri yalnızca tek bir dişi ile eşleşir

Öbür Ormantavukları

İki türden oluşan çayırtavukları çayırlarda ve ormanlık bölgelerdeki açıklıklarda yaşayan, Kuzey Amerika'ya özgü kuşlardır Büyük çayırtavuğu {Tympanuchus cupido), bodur meşelerin bulunduğu yerlerde yaşayan küçük çayırtavuğundan (Tympanuchus pallidicinctus) daha iri ve yaygındır Her iki türün erkekleri kur yaparken hava keselerini kullanır

Çayırtavuklarının sayıları, otlakların tarlalara çevrilmesiyle çok azalmıştır
Kuzey Kutbu'na yakın bölgelerde ve Kuzey Amerika'nın yüksek dağlarında yaşayan üç ormantavuğu türü kartavuğu adıyla tanınır Bunlardan biri olan bayağı kartavuğu {Lagopus mutus) mevsimlere göre üç ayrı renk ve desendeki tüylerle bezenerek değişen çevreye uyum sağlar Kışın hemen tümüyle beyaz olan tüyleri, ilkbahar ve yazın kahverengi üzerine benekli, sonbaharda ise bozdur