Naima-Osmanlı Tarihçisi

Naima-Osmanlı Tarihçisi

(16551716) En ünlü Osmanlı tarihçilerinden olan Naima'nın asıl adı Mustafa" dır Doğum yeri olan Halep'te öğrenim gördükten sonra 1680'lerin başında İstanbul'a giderek saraya girdi 1695'te Divanı Hümayun kalemine geçince yeteneklerini gösterme olanağı buldu 1700'de Amcazade Hüseyin Paşa sadrazam olunca Naima'yı vakanüvisliğe (resmi tarih yazıcılığı) getirdi Önceki tarihçilerden kendisine devredilen notları özenle inceleyip sözlü ve yazılı kaynaklara başvurarak değerlendirdikten sonra, altı ciltten oluşan ünlü yapıtını kaleme aldı

Naima Tarihi adıyla tanınan bu yapıt 15741655 arasındaki olayları kapsar Daha sonra 16551703 arasını da yazmaya girişti, ama başka görevler verilmesi, 1711'de Gelibolu'ya sürülmesi, 1712'de döndükten sonra eski durumunu koruyamaması ve 1714'te vakanüvislik görevinden alınması gibi nedenler yüzünden bunu gerçekleştiremedi Naima 1715'te defter eminliği göreviyle atandığı Mora'da Patras'da öldü


Naima o güne kadarki Osmanlı tarihçilerinde görülen her yılın önemli olaylarını kronolojik olarak sıralama biçimindeki tarih yazımı anlayışına karşı çıkmış, yapıtında olayların nedenleri, sonuçları, birbirleriyle ilişkileri üzerinde durmuştur Ayrıca olaylarda rol oynayan kişileri de eleştirmekten geri durmamıştır Yapıtının girişinde İbn Haldun'un tarih görüşünü benimsediğini açıklayarak, Osmanlı tarihini bu görüş doğrultusunda yorumlamış, İbn Haldun'un beşinci aşama olarak nitelediği çöküşün ancak akıllı, ileri görüşlü, güçlü devlet adamlarının işbaşına gelmesiyle geciktirilebileceğini savunmuştur (bak İbn Haldun)

NAIMA (MUSTAFA NAIMA)

Mustafa Naimâ, kısaca Naimâ


(1655,Halep - 1716, Mora), meşhur Türk tarihçisi ve vakanüvisidir
Genç yaşta İstanbul'a gelerek 1682'de Sarayı Atik baltacılar ocağına girdi Divan-ı Hümayun katibi oldu Bu sırada tarih incelemeleri yaptı 1700 tarihinde, Amcazade Hüseyin Paşa'nın kendisine verdiği, Sarihülmenarzade Ahmet Efendi'nin tarih müsvettelerine dayanarak, 1704 yılında vakanüvis olarak kitabını yazmaya başladı Edirne vakasından sonra Damat Hasan Paşa ve Damat Ali Paşa'ya yakınlaştı 1716 yılında, Mora'da defter eminliği yaptığı sırada vefat etti


"Doğu ve Batının haberlerinin özeti hakkında Hüseyn'in Bahçesi" adlı eserini 1574'te başlatıp, 1651'e kadar getiren Naima, olayların iç yüzünü aydınlatan, genellikle sade fakat nükteli ve değerli ayrıntıları kapsayan bu eseriyle, tarih ve aynı zamanda devrin sosyal hayatını tasvir etmişti Naima, Osmanlı tarihinin 1591’den 1659’a kadar cereyan eden kısmını içeren çok önemli bir eser bırakmıştır


Nâimâ, ilk resmî vak'anüvis ve Osmanlı tarihçileri arasında en ünlü kişidir Dîvan Mektupçuluğu, Başmuhasebecilik vesaire yaptı Nâimâ memurluk hayatında bazen yükselip bolluğa kavuştu, bazen atılıp sıkıntı çekti Bir aralık Alanya ve Bursa'ya da sürüldü Çorlu'lu Ali Paşa onu Mora seferine beraber götürdü Nâimâ, 1715 yılında Patras'da muhasebeci iken 63 yaşında öldü ve bu kasabada bulunan bir caminin bahçesine gömüldü


Osmanlı tarihçileri, genellikle saray dahilinde cereyan eden olaylara pek nüfuz imkânını bulamadıkları ve kulaktan kulağa bir şeyler duysalar bile, hayatlarından korktukları için, olayları aktarmada yüzeysel kalmışlardır Oysa, Nâimâ cesaretle davranmış, hatta III Ahmet'in, tahta geçer geçmez 19 erkek kardeşini nasıl idam ettirdiğini bile açık açık anlatmıştır:

"Padişah-ı Cihanpenah'ın biraderi olan on dokuz nefer şehzade-i bî-günah, nizam-ı alem için, kemend-i cânistan ile şüheda zirvesine ilhak edilirlerken, yetişkin olmayanların, annelerinin kucağından alınıp canlarına kıyılmasını harem-i hümayun vaveyla ve göz yaşlarına gark olarak seyreylemiştir"

Nâimâ, tarih yazışına yepyeni bir stil getirmiştir Onun renkli ve çekici bir üslûbu vardı Olayları, bunları doğuran sosyal çevre ile beraber görüp anlattı Halkın ve memleketin bu devirdeki hayatı Nâimâ'nın eserinde canlandı Padişah ve vezirlerin eksik yönlerini, hatalarını güçlü bir ifade tarzıyla yazdı ve eleştirdi
Nâimâ, tarih olaylarının ve bunları meydana getiren şahısların iç dünyalarına da sızarak yepyeni bir tarih edebiyatı ve sanatı ortaya koydu Bu eser tarih edebiyatımızın en değerli eserlerinden biridir

Nâimâ'nın bu düzenli eserini ilk kez İbrahim Müteferrika iki cilt olarak bastı Daha sonra eser altı cilt olarak yeniden yayınlandı Nâimâ Tarihi, Osmanlı tarihleri içinde önde gelen tarih kitaplarından biridir