Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi (İncesu)

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi (İncesu)Kayseri İncesu ilçe merkezinde bulunan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi’ni, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa 1670 tarihinde yaptırmıştır Yapı topluluğu cami, kervansaray, arasta, medrese, sıbyan mektebi ve hamamdan meydana gelmiş olup, iki büyük avlu etrafında toplanmıştır Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın vakfiyesinden anlaşıldığına göre yapı topluluğundan mahkeme binası, bezirhane, tabakhane, fırın, su yolları, boyahane ve beş çeşme ile meşruta evi, ambar günümüze ulaşamamıştır

XVIIyüzyılın sonlarında yapılmış olan bu külliye iki avlu arasında oluşundan ötürü, XVI-XVII Yüzyıl menzil külliyeleri ile benzerlik göstermektedir Ancak burada doğu cephesinin tamamen sur gibi yapılışıyla onlardan ayrılmaktadır Yapı topluluğunu oluşturan bütün birimler mimari ve süsleme yönünden oldukça sadedir Ayrıca diğer Osmanlı külliyelerinde kullanılmayan kaburgalı haç tonozunun burada kullanılması ile de mimari yönden bir bakıma onlardan ayrılmaktadır

Ancak yapının mimarı hakkında bir bilgi bulunmamaktadır Yapı topluluğu değişik tarihlerde restore edilmiştir Cami ile cami avlusuna girişi sağlayan kuzey kapı ile dükkanlar arasındaki onarım kitabesinde ilk onarımının 1860 yılında Sultan Abdülmecit (1839-1861) zamanında yapıldığı yazılıdır Sonraki yıllarda cami Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce 1953-1954, kervansarayın kışlık bölümü 1959-1965, külliyenin revaklı avlusu 1972-1975 yıllarında restore edilmiştir Hamamı ise İncesu Belediyesi tarafından 1956 yılında onarılmıştır

Külliyenin batısında geniş bir avlunun merkezinde olan cami kare planlı olup, üzeri sekizgen kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür Kubbenin dört köşesine üzerleri kubbeli birer ağırlık kubbesi yerleştirilmiştir Kubbe kasnağının kuleler dışında kalan bölümlerinde yuvarlak kemerli, alçı şebekeli birer pencere bulunmaktadır Yöresel kesme taştan son derece itinalı bir şekilde yapılan caminin önünde üç bölümlü bir son cemaat yeri bulunmaktadır İbadet mekanı iki sıra halinde altta dikdörtgen, üstte de sivri kemerli alçı pencerelerle aydınlatılmıştır Pencereler alt sırada ve üst sırada üçer adettir



Yapı topluluğunun ana yapısını kervansaray oluşturmaktadır Kervansaray h1081 (1670) tarihinde yapılmış olup,külliyenin doğu cephesini tamamen kaplamaktadır Kervansaray revaklı açık avlulu bir bölüm ile onun kuzeyindeki kapalı bir bölümden oluşmaktadır Revaklar, sütunlar ve bunları birbirine bağlayan yuvarlak kemerlerden meydana gelmiş, arkasına da medrese hücreleri yerleştirilmiştir

Ancak medresenin vakfiyesinde burada on beş hücre bulunduğu yazılıdır Büyük olasılıkla günümüze ulaşamayan 18 medrese hücresi L şeklinde idi Burada yapılacak bir kazı çalışması medresenin tam planını ortaya koyacaktır Vakfiyeden öğrenildiğine göre, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa bu medreseye bir çok kitap vakfetmiştir Günümüzde bu kitapların bir bölümü Kayseri’deki Raşit Efendi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır

Cami avlu duvarı ile kervansaray arasında, yapı topluluğunun ana 55 m genişliğindeki sokağın her iki yanına sıra halinde dükkanlardan oluşan arasta yerleştirilmiştir Bu arastanın uzunluğu 77 m olup, dükkanlar hafif sivri kemerli olarak bu aralığa açılmaktadır Arastanın doğu kanadının güney ucundaki fırın orijinal hali ile günümüze ulaşamamıştır

Medresenin kuzeyindeki iki bölümlü sıbyan mektebi ve onun kuzeyinde de büyük olasılıkla yan yana sıralanmış üç bölümlü mekanın tabhane olduğu düşünülmektedir

Yapı topluluğunun günümüzde kullanılmayan hamamı ana planın dışında ayrı bir yapı olarak yapılmıştır Osmanlı hamam mimarisinde tek hamam olarak yapılan bu hamam, kuzeyden güneye doğru uzanan dikdörtgen planlıdır Soyunmalık, ılıklık, sıcaklık, su deposu ve külhandan oluşmuştur Hamamın girişi yuvarlak kemerli olup, sarımtırak ve beyaz mermerlerin alternatif olarak sıralanmasından oluşturulmuştur Üzerinde de sülüs yazı ile on kartuş içerisinde hamam kitabesi bulunmaktadır