Cumalıkazık’Ta Tatil

Cumalıkazık’ta Tatil

Cumalıkızık

Osmanlı sivil mimarisinin en görkemli köy yerleşimini günümüze ulaştıran Cumalıkızık, son yıllarda ülkemiz yanında tüm dünyada da tanınmaya başlamıştır O kültür varlıkları yanında doğal varlıklarca da zengindir

Tarihçe:Osmanlıların Bursa’da ilk yerleştikleri bölgelerden olan Cumalıkızık, 180’i halen kullanılan, bazılarında ise koruma ve restorasyon çalışmalarının yapıldığı toplam 270 ev ile Osmanlı dönemi konut dokusunu günümüze taşımaktadır

Cumalıkızık yerleşiminin güneydoğusunda Uludağ eteklerindeki Ihlamurcu mevkiinde Bizans devrine ait bir kilise kalıntısı 1969 yılında tespit edilmiştir, Kilise kalıntısının yüzeyde rastlanan bazı mimari parçaları Bursa Arkeoloji Müzesi’nde saklanmaktadır Bursa yakınlarında kurulan Osmanlı Beyliği kuruluşundan kısa zaman sonra bölgeye hakim olmayı başarmış, 1326 yılında Bursa’yı, 1331 yılında İznik’i fethederek yörede varlığını kesin olarak kabul ettirmiştir Böylece Osmanlı halkının bu topraklara yerleşerek kentler ve köyler oluşturması sağlanmıştır Cumalıkızık vakıf köyü olarak kurulmuştur ve bu özelliğini yerleşim dokusu konut mimarisi, yaşam biçimine yansıtmıştırUludağ’ın kuzeyindeki dik etekler ile vadilerin arasında sıkışıp kalan yöre köylerine bu konumlarından dolayı ’’kızık’’ adı verilmiştir Köylerin birbirlerinden ayrılması için de dereye yakın olanına Derekızık, Fidye verene Fidyekızık ve Kızık köylerinden topluca gidilerek cuma namazı kılınan köye de Cumalıkızık adları verilmiştir

İklim:Kışlar genel olarak çok yağışlı,yazlar ise kuraklığa sebep olmayacak derecede yağışlı geçer

Ulaşım

Bursa’nın doğusunda, Ankara karayolunun 10 kilometresinden güneye Uludağ yamaçlarına giden yol 3 km sonra, Osmanlı sivil mimarisinin en güzel örneklerini günümüze kadar, koruyan Cumalıkızık yerleşimine ulaşır Cumalıkızık’a, Bursa Santral garajdan minibüs ve belediye otobüsleri aracılığıyla yaklaşık yarım saatte ulaşılabilmektedir

Gezilecek Yerler

Cumalıkızık Evleri

Cumalıkızık evleri genelde üç katlıdır; birbirine akraba olan ailelerin birlikte, tam bir işbirliği ve uyum içinde yaşamlarını sürdürdüğü bilinmektedir Cumalıkızık, 270 evden oluşmakta, ancak günümüzde 180 ev kullanılmaktadır

Evler yapılırken aile mahremiyetine son derece özen gösterilmiştir Evlerin dış kısımlarında zemin ve birinci katlar ile avlular, sokak döşemesine uygun moloz taş ve ahşap hatıllı duvarlarla örülmüştür Üst kat ahşap taşıyıcı hımış dolgu, üstü alaturka kiremitli kırma çatılıdır Sokaktan ev içinin görülmesi mümkün değildir Pencereler üst katlarda kafesli veya cumbalıdır Cumalıkızık evlerinde genelde iki türlü plan uygulanmıştır Bunlardan birincisi etrafı moloz taşlarla yüksek şekilde örülmüş bir duvarla çevrili dış avludur Buradan eve giriş kapısına ve hayat kısmına geçilir

Evin girişi, böylece sokakla doğrudan ilişkili değildir, ikinci tip evlerde ise dış avlu yoktur Sokaktan kapı yardımı ile doğrudan hayat kısmına girilir Dış kapı üzerinde dikey konulan ağaç hatıllarla ızgaralanmış, camsız bir aydınlatma ve havalandırma boşluğu yer alır Hayat bölümünden iç avluya, ahıra, depolara ve merdivenlere geçilir Evlerin ana giriş kapıları çift kanatlıdır Genellikle ceviz ağacından yapılan bu kanatlar dövme demir kuşaklar ve iri başlı çivilerle bağlanmıştır Kapı kulpları ve tokmak da dövme demirdendir Kapıların çift kanatlı yapılışı elde edilen ürünün ve tarım araçlarının kolaylıkla içeriye taşınmasını sağlamaya yöneliktir

Gerek dış avludan ve gerekse doğrudan sokaktan girilen hayat kısmı, üst katı taşıyan sağlam ahşap direklerle çevirilidir Zemini yassı ve geniş taşlarla döşelidir Hayat bölümü Cumalıkızık evlerinde en çok kullanılan mekandır Elde edilen ürünler burada geçici olarak depolanır, ayrılır, bakımı yapılır Kestaneler dikenli kılıflarından burada ayıklanır Düğün dernekler burada yapılır Kış aylarında ısıtmayı sağlayacak malzeme de burada kendisine ayrılan bölümde usta ellerce düzenli şekilde istiflenir Hayat bölümünün yüksekliği fazla ise bir asma kat yapılarak, burada uzun süre korunacak malzeme depolanır

Hayattan geçilen iç avludaki fırınlarda ekmekler, börekler ve çörekler pişirilir Şaraphane denilen ahşap teknelerde üzümler sıkılır, kazanlarda pekmezler kaynatılır Çamaşırlar burada yıkanır ve kurutulur Küçük baş hayvanların kümesi buradadır Birçok işlerin yapıldığı zemin kısmında, depolar, mutfak, tuvalet, ahır, kümes, ocak ve fırın yer alır Kat yüksekliği az olan birinci kat, kışlık bölümdür Burada yatak odaları, oturma odaları, banyo ve ocak yer alır

İkinci kat yazlık kısımdır Burada da değişik tip sofalara sıralanmış odalar, eyvan, seki ve sedirler yer alır Üst katta sokağa uzanan en özenli yer baş odadır Bu odalar ile hayat arasında eyvanlar yer alır Birinci ve ikinci katlardan hayata doğru yapılan çıkmaların üzerine oturtulan köşk odalar ayrı özellik taşır Ev döşemeleri kirişler ve bunların üzerine çakılmış kaplama tahtaları ile sağlanmıştır

Evlerin ısınması ocaklarla sağlanmıştır Bu ocakların son derece güzel işlenmiş olanları vardır

Çatının üzeri alaturka kiremitlerle kaplıdır Çatılar genellikle dört meyilli, bazen iki meyillidir Saçaklar oldukça dışa çıkıktır

Cumalıkızık evlerinde kullanılan yapı malzemesi başta moloz taş olmak üzere, ağaç ve kerpiçtir Duvarlarda bağdadi arasında kerpiç ve çamur sıva görülür Evler sarı, beyaz, mor ve mavi renklerle badana edilmiştir Genellikle ahşap bölümler boyasız bırakılmıştır Köyün kuzeyinde Deliçay kıyısında bu gün defin yapılmayan Koca Mezarlıkta köyün geçmişini vurgulayan bir çok Osmanlı devri mezar taşı görülmektedir Köydeki ahşap revaklı cami uzaktan dikkati çeker Burada görülen ahşap direkler, başlıklar, kemerler ve kalem işleri son derece mükemmeldir

Camiler

Cumalıkızık Cami: Kitabesi bulunmadığından yapılış tarihi, yapanı ve yaptıranı hakkında bilgi bulunmamaktadır Caminin üç yüz yıl önce yapıldığı anlatılmakla birlikte günümüzdeki izlere bakılarak H1335 M1916 tarihinde ciddi bir onarım geçirmiştir 1950-1955 yıllarında günümüzdeki gibi doğu batı uzantısında genişletilmiştir Ahşap tavanı değiştirilmiş, orijinal mihrabı güneybatıda bulunmasına rağmen kapatılarak bugünkü mihrap yapılmıştır

Hamam ve Çeşmeler

Cumalıkızık Hamamı: Hamamın güney doğusundaki kapıdan soyunma bölümüne girilir Buradaki diğer kapıdan külhan (ateşlik) kısmına geçilir Burası kuzey güney uzantılı, dikdörtgen planlı, beşik tonozlu su deposuna bağlanmaktadır Ateşlik kısmında tuğla örgülü bir niş yer almaktadır

Hamamın ılıklık, sıcaklık, su deposu ve traşlık bölümleri orijinal olup, soyunma, külhan ve tuvalet kısımları sonradan yapılmıştır

Zekiye Hatun Çeşmesi: Caminin doğu cephesindeki çift merdivenin altındaki 2,10 metre genişliğinde, 1,60 metre derinliğinde ve 1,85 metre yüksekliğindeki beşik tonozlu nişin içindedir

Beyaz mermerden yapılmış 1,10 metre genişliği, 0,53 metre yüksekliği ve 0,12 metre kalınlığındaki ayna taşının yanları plasterli, üstü silmelidir Köşeler yarım kemerli ve bir satırlık Osmanlıca kitabesinde “Sahhibül hayrat vel hasenat Zekiye Hatun vakfıdır Sene 1316 (1917) “ yazılıdır

Diğer Gezilecek Yerler

Anıt Çınarlar: Köyün girişinde Eğrek mahallesindeki meydanda iki tane çınar karşılar Bunlardan daha genç olanın gövde çevresi 4 metredir Gövdede çarpmalardan oluşan yumrular yoğundur Bilhassa kamyon kasalarının sürttüğü yerlerde derin izler kalmıştır

Gövde iki ana dala ayrılmakta, bunlardan dokuz kol ayrılmaktadır Rüzgar, kar bazı dallarının kıvrılmasına neden olmuşturGenç görünüşü, gür dal ve yapraklarıyla Cumalıkızık’ın bol suyuyla beslenmektedir

Diğer çınarın gövde çevresi 6 metredir Gövde üzerinde oluşan urlar ve dikili hatlar dikkat çekmektedirGövdesi iki ana kola ayrıldıktan sonra on iki dalla genişleyip yükselmektedir Bazı dalları yağan yoğun karın ağırlığını taşıyamayıp kırılmıştır Bir genç dalı kalın dala dayanıp, yapışarak gelişmiştir

Bu çınarda genç, gür ve bol suyla beslenmekte olduğunu belgeleyen koyu yeşil iri yapraklıdır

Ağaçların gövde çevreleri açılarak beyaz çayır taşlarıyla sınırlanmıştır

Müzeler

Cumalıkızık Etnoğrafya Müzesi Ve Sanat Evi: Köyün geçmişine ait çeşitli eşyalar halk tarafından bağışlanarak XVIII,XIX Ve XX Yüzyıla ait güzel bir koleksiyon oluşturulmuştur

Salondaki eserler girişin solundan başlayarak merdiven kısmına kadar duvarlara dayalı cemakanlı vitrinler ile bir orta vitrinde sergilenmektedir

Müzenin bahçesinde, sundurma ile örtülü kısımda at arabaları, şaraphane ’’üzüm çiğneme teknesi’’, dibek taşı, yalak, sütun başlığı bulunmaktadır Ostotek teknesi ve başlığın köyün 2 km güneyindeki ’’Karancak’’ mevkiinden getirildiği öğrenilmiştir

Müzede ev eşyaları, aydınlatma ve ısıtma araçları, mutfak eşyaları, tarım aletleri, silahlar, teknik araçlar, av malzemeleri, binek ve taşıma araçları bulunmaktadır

Cumalıkızık evlerini gezmeden,

Dönmeyin

Kaynak : Kültür ve Turizm Bakanlığı resmi internet sitesi