Kars'ta Tarım

Kars'ta tarım

Kars'ta tarım

Kars ekonomisi çok büyük oranda tarıma ve hayvancılığa dayalıdır Bu ekonomik yapının bir sonucu olarak il nüfusunun ağırlığı kırsal kesimde yaşamaktadır 2000 yılı nüfus tespitine göre il nüfusunun %5638 'i kırsal kesimde yaşarken kentlerde yaşayanların oranı %4362 civarındadır Kırsal kesimde yaşayanların yanı sıra kentlerde yaşayan halkın önemli bir bölümü de tarla tarımı ve geleneksel mera hayvancılığı ile uğraşmaktadır

İlde geçimini tarım ve hayvancılık faaliyetleri ile sağlayanların oranı yaklaşık %80 civarındadır Bu oran Türkiye ve Doğu Anadolu Bölgesinin ortalamasınında üstündedir

Çok eski tarihlerden itibaren tahıl tarımı ve mera hayvancılığının temel ekonomik yapıyı belirlediği Kars tarımsal yapısının deseninde bazı değişimlerin yaşandığı dönem olarak 1878 sonrasını görmekteyiz Zira 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı sonrasında Kars'ın Ruslarca işgal edilmesinin ardından Ruslar o güne kadar kendisine yeterli özellikler gösteren ticarileşmemiş Kars tarımsal yapısında birtakım değişikliklere gitmiştir Tahıl baklagil ve meyve üretiminde yoğunlaşan Kars tarımı işgal sonrasında sanayi bitkileri üretimine doğru bir yönelme göstermiştir İlerde değinileceği üzere ayçiçek ekiminin yaygınlaşması ile bitkisel yağ üretimi gelişmiş tütün ekimi sayesinde küçük ölçekli sigara imalathaneleri kurulmaya başlamıştır

Ayrıca kullanılan çeşitli tarımsal teknikler buğday ve arpa üretiminde verim artışına yol açarken mısır patates ve pirinç ekimi de hızlandı Örneğin 1863'te 794 ton olan patates üretimi 1910'da 4416 tona ulaşmıştı Bu rakam bugünkü Türkiye sınırlarındaki illerin o dönemdeki üretiminin yaklaşık %10 'u kadardır Bu üretim tarım teknolojisinde görülen değişimin yanında ücretli emek istihdamıyla mümkün olabiliyor ve tarımda kapitalistleşme boy gösteriyordu Nadasa bırakılan ya da başka bir nedenle ekilmeyen toprakları ekime açabilmek için tarımda at ve pulluk kullanımı yaygınlaştırılınca 1884-1913 yılları arasında ekilebilir topraklar 2 katına tarım nüfusu da 4 katına çıktı Tarımda özellikle pulluk ve Malakan atı denilen dayanıklı türün kullanılması verim artışında etkili olmuştu

Kullanılan yeni teknikler ve tarımsal nüfusun artışının getirdiği ürün patlaması Kars-Tiflis arasında kurulan demiryolu vasıtası ile Rusya' ya aktarılıyordu

Kars'ın 1920'de yeniden Türk topraklarına katılması sonrasında pazar imkanını kaybeden tarımsal üretim duraklamış ve yeniden kendine yeterli bir yapıya dönmüştür

Arazi Dağılımı

Kars ilinin 9442 km2 olan toplam yüzölçümünün 342997 hektarı (%363) tarım alanı 327850 hektarı(%347) çayır ve mera 30300 hektarı (%33) orman alanı 243060 hektarı (%257) ise tarım dışı arazidir

İlin tarım arazisinin yaklaşık %98' i tarla alanı olarak kullanılmaktadır Geriye kalan yaklaşık %2'lik tarım arazisini ise bağ ve bahçeler oluşturmaktadır

DSİ etüdlerine göre ildeki ekonomik olarak sulanabilir tarım alanının toplam tarım alanı içindeki oranı %398 civarındadır Bu da yaklaşık 144015 hektardır Fakat Kars'ta şu anda sulanabilen tarım alanı 21968 hektar olup bu rakam il yüzölçümünün %63'üne tekabül etmektedir Yani ildeki ekonomik olarak sulanabilir alanın sadece %1525'i sulanmaktadır Yapımı halen sürmekte olan Selim-Bayburt barajının bitirilmesi durumunda yaklaşık 5237 hektar tarım arazisi daha sulanabilecektir Bunun yanında Arpaçay Ovası IIEtap Sulama Projesi ile 11400 hektar alanda sulu tarıma geçme imkanı doğacaktır

342997 hektar ile Kars tarım alanının %98'sini oluşturan tarla alanları oluşturmakta ekilen ürün çeşitleri bakımından ise tahıllar ında 1997 yılında 206658 hektar alan ekilmiştir Ekilen ürün çeşitlerine baktığımızda en başta 196201 hektarlık alan ile tahılları görmekteyiz Bu açıdan tahıl ürünleri %95'lik bir oran sergilemektedir Tahılları 5856 hektar ve %283'lük pay ile baklagiller 2583 hektar ve %125'lik pay ile endüstriyel bitkiler 2015 hektar ve %1'lik pay ile yumru bitkiler izlemektedir

TARIM ÜRÜNLERİ

Tahıllar

Kars'ta tarla ürünleri üretiminde gerek ekiliş alanı gerekse üretim bakımından tahıllar ilk sırada gelmektedir Tahıllar içinde de en büyük paya sahip olan ürün buğdaydır Tahılın tarım ürünleri içinde yüksek orana sahip olmasının en önemli nedeni ilin coğrafi konumu yeryüzü şekilleri ve iklimidir Zira Kars'ın bulunduğu Kuzeydoğu Anadolu Türkiye'nin en yüksek bölümü olup ortalama 1800-2000 metre yüksekliklerden oluşan yer şekilleri yıllık ortalama 42 Co'lik sıcaklık ve 500 mm gibi bir yağış miktarı ilde doğal olarak tahıl tarımını zorunlu kılmaktadır

1925-1926 Devlet Salnamesinde ilde o dönemde 38200 hektarlık tarla alanında 13767 hektar buğday 23219 hektar arpa 86 hektar mısır 50 hektar darı 40 hektar çavdar ekildiği belirtilmektedir Buradaki verilerden o dönemde toplam tarla alanının yaklaşık %973'ünün tahıl ürünlerinden oluştuğu anlaşılmaktadır Bu açıdan baktığımızda 1925'ten günümüze kadar tahıl ürünlerinin toplam ekilen alan içindeki payının pek değişmediği görülmektedir 1925'te %973 olan tahılların payı günümüzde %95 düzeyindedir

1999 yılına gelindiğinde gerek ekilen alan ve gerekse elde edilen ürün açısından bir artış gözlenmektedir Zira bu yılda toplam 226635 hektarlık tarla ekim alanının %95'ini teşkil eden 216884 hektara tahıllar ekilmektedir Tahıl ekilen bu alanın %5132'ini oluşturan 111304 hektarda buğday geri kalan 4868'lik alan yani 105373 hektarda ise arpa ekilmektedir Aynı yılda buğday üretimi 105635 ton arpa üretimi ise 127201 tondur Tahıllardan buğday ve arpa dışında diğer ürün çeşitlerinde üretim yok denecek kadar azdır Zira bunlar dışında sadece 5 hektarlık alanda 4 ton yulaf üretilmiştir Buğday toplam ekili alanların %5089'unu arpa ise %4656'sını oluşturur

Toplam tahıl üretiminin %4544sini buğday %5564'ini arpa teşkil eder Bu ürünlerden buğdayın hektar başına verimliliği 992 kg iken arpanın verimliliği 1234 kg 'dır

Bu üretim değerleriyle Kars ili 1997 yılında üretim değerleri açısından Türkiye genelinde buğdayın %044'ünü arpanın ise %116'sını üretmekte iken pazarlanan tarla ürünleri değeri bakımından ise buğdayda Türkiye toplamının %04'ünü arpanın ise %106'sını üretmektedir

TARIMSAL MEKANİZASYON

Kars ilinde modern tarım araçları kullanımına Rus işgali altında bulunduğu dönemlerde başlanmış 1884-1913 döneminde ekilebilir topraklar iki katına çıkmıştır

Cumhuriyet döneminde tarımsal mekanizasyon daha da artmıştır 1966 yılında yapılan Köy Envanterine göre şu anda Kars iline bağlı bulunan yerleşim birimlerinde yaşayan 43998 çiftçi ailesine ait olmak üzere 21943 karasaban 5085 kağnı arabası 6567 hayvan pulluğu 14409 dört tekerlekli araba bulunuyordu İlde o yıllarda modern tarım aletlerinden mibzer 33 adet traktör 68 adet bulunmakta idi

1998 yılına gelindiğinde ildeki bazı tarım araç-gereçlerinin sayısı şu şekildedir:

Karasaban 2390 hayvan pulluğu 1817 kulaklı traktör pulluğu 4549 döner kulaklı traktör pulluğu 170 diskli traktör pulluğu 240 toprak frezesi 88 tahıl mibzeri 47 biçer bağlar makinesi 49 kendi yürür biçer döver 30 slaj makinesi 15 selektör 15 elektrik motorlu motopomp 38 termik motorlu motopomp 534 sabit süt sağma makinesi 15 seyyar süt sağma makinesi 37 traktör 4992

Tarımsal mekanizasyon açısından 1966 yılı ile 1996 yılını karşılaştırdığımızda modern tarım araçlarının sayısında ve oranında büyük artışlar görülmesinin yanında 1966'da ilde hiç bulunmayan slaj makinesi motopomp gibi modern araçların tarımsal faaliyette kullanılmaya başlandığı gözlenmektedir Ayrıca önceleri çok yaygın olarak kullanılan bazı geleneksel tarım araçlarının (karasaban hayvan pulluğu kağnı arabası vb) sayısının çok düşük rakamlara indiği bunların yerine modern araç kullanımının yaygınlaştığı görülmektedir Tarımsal mekanizasyonun yaygınlaşması ise hem daha fazla alanın tarımda kullanımını mümkün kılmış hem de belli bir alandan elde edilen ürün miktarını artırmıştır 1925'te 38200 hektar olan tarım alanı günümüzde 361847 hektara ulaşmış yani neredeyse on katlık bir artış göstermiştir