Ağrının Tarihi Ve Kültürel Eserler

tarihi ve kültürel eserler

tarihi ve kültürel eserler

TARİHİ VE KÜLTÜREL ESERLER

DOĞU BEYAZIT KALESİ:

Doğubeyazıt’ın 5km doğusunda Eski Beyazıt’ın kuzeydoğusundaki Belle-burç denilen yerde bulunmaktadır Bugün için harap bir vaziyet arz etmektedir Yapanı ve yaptıranı bilinmeyen kalede Urartu mezarları ve antik çağlara ait kalıntılar bulunmaktadır Kale plan olarak üç bölümden meydana gelmiştir Orta bölümde tapınak ve mağaralar mevcuttur Kalenin etrafını çeviren surlar tamamen kaybolmuştur Kalenin Urartular tarafından yapıldığı sanılmaktadır

BEYAZIT ESKİ CAMİ:

Doğubeyazıt’ın doğusunda Kalenin güney eteğinde bulunmaktadır Cami muhtemelen Yavuz Sultan Selim tarafından yaptırılmıştır Caminin taç kapısı üzerindeki onarım kitabesinden H1096 (M1687) ‘da onarım gördüğü anlaşılmaktadır Kare planlı tek kubbeli cami plan tipindedir Harim mekanı 1150m çapında bir kubbe ile örtülüdür Beş gözlü son cemaat yeri yıkılmıştır Üzerinde herhangi bir süslemesi bulunmayan cami değişik renklerdeki taşların karışık bir biçimde kullanılmasıyla yapılmıştır

DİYADİN KALESİ:

Diyadin ilçe merkezinin güneyinde Murat Irmağı’nın kıyısındaki kayalıklar üzerinde kurulmuştur Yapanı ve yaptıranı belli değildir Evliya Çelebi Uzun Hasan oğlu Ziyaeddin tarafından yaptırıldığını belirtmektedir Kale yapılış tarzı ve kullanılan malzeme bakımından Urartu kalelerine benzemektedir Birçok dönemde tamir ettirilen kale bugün harap bir vaziyettedir

AVNİK KALESİ:

Koçbaşı Kalesi olarakta bilinen yapı Diyadin ilçe merkezine 29 km mesafede Yankaya (Ali Hido) mezrasında Aladağ’ın yüksek bir yerindedir Taşlarının sökülüp ev yapımında kullanılmasından dolayı bıgün ancak temelleri günümüze gelebilmiştir

KUJE KALESİ:

Avnik Kalesi’ne yakın bir yerde bulunan küçük çapta bir kaledir Günümüze ancak kalıntıları ulaşabilmiştir

MEYA (GÜNBULDU) MAĞARALARI:

Diyadin ilçe merkezine 12 km uzaklıktaki Günbuldu köyündedir Antik bir kent görünümündeki yerleşim yerinde mağaralar ve tarihi kalıntılar köyün 400 m uzağında bulunmaktadır Kayalara oyularak yapılmış barınma yerleri tapınak ibadethane oda ve mağaralar oldukça ilgi çekicidir Barınak ve ibadethanelerde değişik inançların izleri görülmektedirOldukça tahrip edilmiş kentten günümüze mihrap haçlı taşlar ve mezarlar kalmıştırBuradan çıkarılan iki koç heykeli şu anda il merkezinde bulunmaktadır

İSHAKPAŞA SARAYI:

Dogubeyazıt’ın 8 km güneydoğusunda Eski Doğubeyazıt'ın kayalıkları üzerindedir Sarayın harem girişi üzerinde bulunan kitabesinde;

“Bin yüz ile doksan dokuz oldu buna tarih

İshaka meram üzere kem kıl dü cihanı” yazılıdır

Buradan yapının H1199 (M1784) tarihinde yaptırıldığı anlaşılmaktadır

Kitabede adı geçen İshak ise IIİshak Paşa’dır Yapı yaklaşık yüz yıllık bir dönem içerisinde tamamlanmıştır Dolayısıyla 1634-1680 yılları arasında Beyazıt Sancakbeyliği’ni yapan Çolak Abdi Paşa döneminde yapının imarına başlanılmış ve 1784 yılında IIİshak Paşa döneminde yapı tamamlanmıştır

İki avlu ve bu avlularda yapılmış bölümlerden oluşan sarayda binalar “U” şeklinde düzenlenmiştir Birinci avluya girişi sağlayan taç kapı dışa doğru çıkıntılıdır Her iki yönden yuvarlak altışar sütunla takviye edilmiştir Yüzey yuvarlak kemerli mukarnas kavsaralı bir niş içine alınmıştır Asıl giriş kapısı basık kemerli olarak düzenlenmiştir Taç kapı; kabartma bitki motifleri stilize ağaçlar mukarnası andıran bezemeler ve kemerlerle süslenmiştir Birinci avluda; nöbetçi odası çeşme muhafız koğuşları zindan ile at koşum ve araba yerleri bulunur Orta avlu dört tarafı çeşitli binalar ile çevrilmiş olup dikdörtgen planlıdır Bu kısımda hizmetli odaları selamlık cami ve türbe yer alır

Dikdörtgen planlı caminin harem kısmı kare planlı olup üzeri yüksek kasnaklı tromplu bir kubbe ile örtülüdür Önünde üzeri teras şeklinde düzenlenmiş kapalı bir son cemaat yeri bulunur Cami iç mekanında ampir üslubu hatırlatan süslemelere sahiptir Caminin güneyinde yer alan Çolak Abdi Paşa Türbesi Selçuklu tarzına uygun olarak iki kat halinde yapılmıştır Orta avludan bir kapıyla dikdörtgen planlı harem dairelerine geçilirBu bölümde ayrıca hamam kiler aşhane ve tuvalet gibi kısımlar bulunmaktadır Sonuç olarak İshak Paşa Sarayı farklı üslup ve bezeme şekilleriyle inşa edilmiş olup ortaçağ şatolarını anımsatan gösterişli bir eser olarak karşımıza çıkmaktadır

Anzavur Tepe:

Patnos ilçe merkezinin 2km kuzeybatısında yer almaktadır Patnos Kalesi olarak da bilinir Urartular’dan kalma antik bir kenttir Saray tapınak ve bina kalıntılarının olduğu tespit edilmiştir Kale Kral Menua ve IArgişti tapınak ise İspuını zamanında yapılmıştır Oldukça harap olan kentten günümüze Ancak tapınakkale ve bazı binaların kalıntıları ulaşmıştır

Girik Tepe:

Patnos’un 1km güneydoğusundadır Değirmentepe olarak da bilinir Urartular’a ait bu antik kent Kral Menua ve oğlu IArgişti dönemlerinde kurulmuştur 1960-1963 yılları arasında yapılan kazılar neticesinde yanmış bir iç avlu taht odası salonlar kiler ve mutfak ortaya çıkarılmıştır Ayrıca buradan çok sayıda yüzük küpe bilezik kemer mühür altın ve tunçtan yapılmış süs eşyaları elde edilmiştir

TOKLUCA KALESİ:

Diyadin ilçe merkezine 19 km uzaklıktaki Tokluca köyünde bulunmaktadır Yapıda yer altına inen merdivenler mevcuttur Ancak bu merdivenli yolun nereye ulaştığı bilinmemektedir

ÜÇKİLİSE:

Taşlıçay’ın 18 km doğusunda yer alan bugünkü Taşteker köyüdürBirçok kaynakta adına rastladığımız Üçkilisenin kutsallığı MÖ’ye dayanır Arsaklı Türkleri burada Bagavan adında bir Güneş Tapınağı yapmışlardır Sonradan Ermeniler tarafından bir manastır inşa edilmiştir Ancak bahsedilen ve diğer tarihi değerler yok edilmiştir Ermenilerin yaptırdığı manastır 1950 yılında sökülmüş taşları Ağrı Merkez Camii’nin yapımında kullanılmıştır Nuh Peygamber’in mezarının burada olduğuna ilişkin bir inanışta vardır

KIZIL ZİYARET KALESİ:

Balıklı Göl yakınlarındaki aynı adı taşıyan köyde bulunmaktadır Hangi dönemde yaptırıldığı bilinmeyen yapının yapanı ve yaptıranı bilinmemektedir 1918 yılında yöre terk edilip barınak ve kale surları tahrip edildiğinden dolayı kale harap bir görünüm arz etmektedir

KÜPKIRAN (HAREBEGÖL) KALESİ:

Merkez ilçenin 20 km uzağında yer alan Yukarı Küpkıran ile Güneysu köyü arasında bulunmaktadır Kale Harabegöl Kalesi olarak ta bilinir Kalenin kimin tarafından hangi tarihte yaptırıldığı bilinmemektedir

PAZI KALESİ:

Küpkıran köyü ile Kalender köyü arasındaki kaledir Pazı Kalesi Eyüp Paşa Kalesi adı ile de anılmaktadır Ağrı Ovası’na hakim bir tepe üzerinde kurulan kale küçük boyutlu olup basit bir yapıya sahiptir Kale oldukça tahrip olmuş tanınmayacak bir hale gelmiştir

TOPRAKKALE:

Eleşkirt’e 14 km mesafedeki antik kenttir Toprakkale’nin yapım tarihi bilinmemekle birlikte Urartular döneminde yapıldığı sanılmaktadır Urartuların burada bir kale yaptırdıkları ve küçük Arsaklılar’ın burayı yeniden imar ettikleri bilinmektedirTapınak ve yerleşim yerleri tamamen harap bir hale getirilmiş kale burçları ve bazı duvar kalıntıları günümüze gelebilmiştir

TOPRAKKALE CAMİİ:

Cami ile aynı adı taşıyan köyde bulunmaktadır Cami üzerinde yer alan kitabeden 1684 yılında Mirza bin Abdi Paşa tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır Cami kare planlı tek kubbeli bir plan arz etmektedir 1250x1250m ölçülerindeki cami 820m çapındaki tromp geçişli bir kubbe ile örtülmüştür 14 ahşap direk üzerine oturtulan son cemaat yerinin bir kısmı sonradan yapılmıştırBeden duvarlarında 6 kubbe kasnağında ise birer atlamalı olarak4 adet pencereye yer verilmiştirBeden duvarlarının köşeleri taç kapı ve pencere etrafları kesme taştan diğer kısımlar ise moloz taşlarla yapılmıştır

HAMUR KÜMBETİ:

Hamur kümbeti Hamur ilçe merkezinde yer almaktadır Giriş kapısı üzerindeki kitabeden sadece 1802 yılında yaptırıldığı anlaşılmaktadır Plan bakımından Kırşehir’deki Aşık Paşa Türbesi’ne benzemekte olup Selçuklu ve Osmanlı Kümbetlerinden farklı bir planlama gösterirYapı dikdörtgen planlı olupiçten aynalı tonozdıştan balık sırtı şeklindedir

Güney taraftaki orijinal olmayan tahta kapıdan giriş sağlanır Doğu cephesinde 3 batıda ise 2 penceresi bulunmaktadır Yapı kesme taş malzeme ile yapılmış olup cepheleri kuşatan dört sıra bazalt ile renkli bir görünüm kazanmıştır Kümbet içerisinde İshak Paşa’nın torunlarından İbrahim Paşa’nın ve ailesinin mezarları bulunmaktadır Mezar taşları bitkisel motifler sekiz kollu yıldız ve arapça yazılar ile süslenmesine karşın bunlar tahrip edilmişlerdir

KARAGÖZ KİLİSESİ:

Tutak’ın 26km batısındaki Dayapınarı (Noktulu) köyü yakınlarında bulunmaktadır Kilise kayalara oyularak yer altına yapılmıştır Kiliseye merdivenlerle inilmektedir Benzer bir kiliseye Hamur’un Beklemez köyünde de rastlanılmaktadır

HAVARAN KALESİ:

Hamur ilçe merkezinden geçen derenin 100m yukarısında sarp bir kayalık üzerinde kurulmuştur Kale Selçuklu Devleti’nin son zamanlarından kalmadır Osmanlı-Rus savaşlarında ve daha sonraları kale tahrip edilmiştir

ŞOŞİK KALESİ:

Hamur’un Karlıca (Şoşik) köyünde yapılmış kaledir İlçe merkezine 34 km uzaklıktadır Kalenin yapım tarihi bilinmemesine karşın Akkoyunlular’dan kaldığı sanılmaktadır Bugünkü haliyle kalede; iki oda ve hamam ayakta kalabilmiş diğer kısımlar tahrip edilmiştir Kaleye ulaşan blok taşlardan yapılmış merdivenler bulunmaktadır Kalenin alt tarafında ayrı olarak yapılmış bir ibadethane vardır

KARLICA KIZ KALESİ:

Karlıca köyünde Şoşik Kalesi’nin 2 km doğusunda bulunmaktadır Şoşik Kalesi beyinin burayı kızı için yaptırdığı söylenmektedir

KAN KALESİ:

Tutak’ın 15 km batısında yer alan Dönertaş (Kalekul) köyü yakınlarındadır Kalenin yapım tarihi bilinmemektedir Kale harap bir vaziyette olup temel seviyesinde günümüze ulaşabilmiştir Kalenin başka bir adı da Kale-i Hum’dur ZENCİR KALE: Tutak yakınlarındaki Katavin Dağında bulunmaktadır Yapım tarihi bilinmemektedir Bugün yıkık durumda olan kale hakkında bir çok efsane ve söylenti vardır