Erzincan Yeraltı Maden Ve Kaynakları

Erzincan yeraltı maden ve kaynakları

Türkiye'nin yeraltı kaynakları, Enerji Hammaddeleri (kömür, bitümlü şeyl, petrol), Süstaşları, Türkiye'nin Özel Mineral ve Taşları, Metalik Madenler ve Endüstriyel Hammaddeler ve yer altı su kaynaklarıdır

Ülkemiz çesitli yeralti kaynaklarinin olusturdugu çok zengin servetlere sahip bulunmaktadir Bu kaynaklarin basinda; petrol, bor, toryum, altin, krom gibi madenlerimiz gelmektedir

Yer kabuğunun ana yapısındaki ekonomik değer taşıyan mineral topluluklarına maden adı verilir Çeşitli yer kabuğu hareketleri ve başkalaşma olayları sonucunda kayaçların yapısındaki minerallerin etkilenmesiyle cevher (filiz) adı verilen maden yatakları oluşur Madenlerin taş ve toprakla karışık halde ilk olarak çıkarıldığı durumuna tuvönan cevher adı verilir Kayaçların içindeki minerallerin bazıları ergitilerek ayrıştırıldığında çeşitli metalik madenler (demir, bakır, kurşun, vb) elde edilir Minerallerinin doğrudan maden olarak kullanıldığı metal olmayan madenler (mermer, fosfat, kükürt vb) de vardır Bunların dışında yakılarak yararlanılabilen enerji kaynağı durumundaki madenler (kömür, petrol, vb) yakıt maden olarak adlandırılır

Ekonomik değeri olan mineral ve elementlere maden denir

Türkiye’de madencilik faaliyetleri 1935 yılında kurulan MEA ve Etibank tarafından yürütülmektedirMEA araştırma yapar, Etibank ise bulunan madeni işletirMadenlerin oluşumu ile jeolojik devirler arasında ilişki vardırÖrneğin, volkanik olaylarla krom, kurşun, pirit, manganez, elmas gibi madenler, iklim değişmesiyle kayatuzu, jips gibi madenler ilişkilidir

Bir madenin işletilmesi için;

- Rezervin yeterli olması, - Sermayenin yeterli olması,

- Kalifiye ve teknik elemanın bulunması - Ulaşımın kolay olması,

- Maden rezervi içinde saf maden oranının yüksek olması gerekmektedir

Maden rezervi: Toprak altında bulunan saf madendir

Maden cevheri: Ekonomik değer taşıyan mineral ve elementlerdir

Maden filizi: Toprağın altında diğer minerallerle bileşik oluşturan maden cevherine denir

Maden tenoru: Madenin taş ve toprak içindeki yüzde olarak oranına denir

Tuvanön cevheri: Topraktan çıkarılmış, fakat işlenmemiş madene denir



Türkiye'deki madenlerin arayıp bulunması ve çıkarılması için 1935 yılında Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA) kurulmuştur Bu konudaki gerekli sermaye desteği ise Etibank tarafından sağlanmaktadır

Sanayi sektörüne ham madde sağlayan madencilik sektörü bu yönüyle ülkemizin temel taşı olan sektörlerinden biridir Çeşitlilik ve rezerv açısından oldukça zengin maden yataklarına sahip olan Türkiye, birçok madende dünyanın en büyük rezervlerine sahiptir Dünya maden sektöründe rekabet gücümüzün yüksek olduğu en önemli madenlerimiz bor, toryum, linyit, mermer, manyezit, nadir toprak elementleri, zeolit, trona, barit, feldispat ve sodyum sülfattır

Endüstriyel minerallerde dünya rezervlerinin yüzde 25’i, dünya bor mineralleri rezervlerinin yüzde 62’si, bentonit rezervlerinin yüzde 20’ si ve perlit rezervlerinin de yarısından çoğu ülkemizde yer almaktadır

Türkiye’de petrol ve kömür dışında 4,400 maden yatağı bulunmaktadır Bu kaynaklardan elde edilen madenler sanayi sektöründe ham madde olarak kullanılmakta, üretim fazlası ihraç edilmektedir

Bugün, Türk madencilik sektöründe 53 farklı maden ve mineralin üretimi yapılmaktadır Madenlerimiz; ’’endüstriyel ham maddeler’’, ’’metalik madenler’’ ve ’’endüstriyel ham maddeler’’ olarak gruplandırılır

Türkiye’de madenciliğin yüzde 85’i kamu sektörü, yüzde 15’i özel sektör tarafından yapılmaktadır Başlıca üreticiler Eti Holding AŞ Türkiye Taş Kömürü İşletmesi (TKİ), Karadeniz Bakır İşletmeleri (KBİ), Türkiye Demir Çelik İşletmesi (TDÇİ), Tekel, Türkiye Taş Kömürü Kurumu (TTK) ve özel sektördür Üretimde; kamu sektörü mineral yakıtlar ve metalik cevher üretiminde ağırlıklı iken özel sektör endüstriyel ham madde üretiminde yoğunlaşmıştır

Türkiye madenler bakımından zengin bir ülkedir Ayrıca bazı madenler bakımından dünyanın önemli ülkeleri arasındadır Türkiye'nin madenlerinin tamamı henüz belirlenmemiştir Her yıl yeni maden yataklarının bulunması bunun kanıtıdır

Ülkemizin madenciliğinin şu andaki üretimi, tümüyle kendi endüstri kuruluşlarımızın gereksinimine yönelik değildir Bir kısmı ham olarak ya da yarı işlenmiş halde dışarı satılmaktadır

Bir madenin işletilmesinin karlı olabilmesi için; "cevher oranı" Yedekleriyle birlikte belirtilen miktarı fazla olmalıdır

Demir

Türkiye'deki ağır sanayinin ham maddesi durumunda olan demir, hemen her bölgede rezervi olan bir madendir Ancak ülkemizdeki bu rezervlerden tenörü en yüksek olanlar işletilmektedir Demir çıkarımının %80'ini Doğu Anadolu bölgesi içerisinde kalan Divriği sağlar Bunların başlıcaları; Divriği ve Kangal (Sivas), Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya), Havran (Balıkesir), Kayseri, Niğde ve Adana illerinin Orta Toroslar'daki Aladağlara yakın kesimleri, Kahramanmaraş ve Hatay'da bulunur Bu rezervlerden çıkarılan demir cevheri Karabük, Karadeniz Ereğlisi, İskenderun, Kırıkkale, Sivas ve İzmir'deki demir - çelik fabrikalarında işlenir Yıllık demir üretimimiz tuvönan olarak 4 – 6 milyon ton arasında değişir Bu üretim ülkemizde giderek artan demir ihtiyacını tam olarak karşılayamamakta bu nedenle bazı yıllar demir ithal edilmektedir

Dünya'da en çok demir üreten ülkeler Çin, Brezilya, Avustralya ve ABD'dir Türkiye ise sekizinci sırada yer alır

Bakır

Yumuşak bir metal olan bakır, işlenmesi kolay bir madendir Bu nedenle kullanım alanı yaygındır Elektriği iletmesi nedeniyle elektrik - elektronik sanayisinde, Bunun yanı sıra makine sanayii, mutfak ve süs eşyaları yapımı inşaat, ulaşım, kimya, kuyumculuk ve boya sektörleri gibi alanlarda da kullanılır En önemli bakır yataklarımız Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Maden (Elazığ) ve Çayeli (Rize) yörelerindedir Bu yörelerden elde edilen bakır cevheri Samsun, Murgul ve Maden'deki işletmelerde işlenir Türkiye’nin görünür bakır rezervi 3,7 milyon ton metal bakır, toplam rezerv miktarı ise 15,8 milyon tondur Türkiye bakır rezervi bakımından üç önemli bölgeye sahiptir; Doğu Karadeniz, Güneydoğu Anadolu ve Trakya

Bugün Türkiye’nin bakır cevheri üretiminin büyük bir çoğunluğu özel sektör tarafından gerçekleştirilmektedir En önemli üretici aynı zamanda blister bakırın tek üreticisi olan Karadeniz Bakır İşletmeleridir Çayeli Bakır İşletmesi, Etibank Küre Bakırlı Pirit İşletmeleri de bakır üretimi yapan diğer önemli işletmelerdir

2001 yılı bakır cevherleri ve konsantrelerine ait ihracatımız 34 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, Bulgaristan Japonya, Çin ve Finlandiya en önemli pazarlar olmuştur

Dünya'da en çok bakır üreten ülkeler Şili, ABD ve Kanada'dır Türkiye ise yedinci sırada yer alır

Kromit

Sertlik derecesi yüksek olan ve paslanmaya karşı çok dayanıklı olan krom, bu özelliği nedeniyle paslanmaz çelik sanayinden (mutfak eşyaları, makine parçaları vb) iş makineleri sanayisine,kaplamacılık ve çelik yapımına kadar birçok alanda kullanılır Metalik cevherler grubunda yer alan krom, özellikle metalurji, kimya, refrakter ve döküm sanayilerinin ana ham maddesidir

Türkiye'de yaygın olarak çıkarılan madenlerden biride kromdur Krom yatakları altı ana bölgede toplanmıştır

· Fethiye, Köyceğiz, Denizli

· Alacakaya (Guleman) (Elazığ)

· Bursa, Eskişehir

· Adana, Kayseri, Mersin

· İskenderun, Kahraman Maraş, İslahiye

· Kopdağı (Doğu Anadolu)

· Adana'nın kuzeyindeki Akdağ yöresinde de yeni krom yatakları bulunmuştur Akdağ krom yatakları, Dünyanın en zengin yataklarıdır Türkiye, krom çıkarımında dünyada 3 sıradadır Dünya kromit madenciliğinde yüzde 6’lık üretim payı ile dikkati çeken ülkemiz 25 milyon tonluk rezerve sahiptir Türkiye’nin halen 2 000 000 ton/yıl tüvenan krom cevheri ile 160000 ton/yıl ferrokrom üretim kapasitesi mevcuttur Üretim ve ihracatta en önemli ürün ferrokromdurKrom cevheri, dünya sanayiinin vazgeçilmez bir üretim girdisidir Atmosfer korozyonuna, kimyasal etkilere, asinmaya karsi yüksek direnç göstermesi, çok sert olmasi sebebiyle çelik ve öteki minerallerin korunmasinda kaplama olarak yaygin bir sekilde kullanilir Silâh sanayiinin, ikamesi olmayan çok önemli bir girdisidir"

Türkiye, dünyanin en büyük kromit ihraç eden ülkesidir Türk kromitleri, dünya krom pazarlarinda her zaman üst seviye fiyatlarla talep edilen, kaliteli, metalürjik kalite cevherler olarak aranmaktadir

Ülkemizin, bu cevherden maksimum fayda saglayabilmesi için, kaynaklarin (ferrokrom ve paslanmaz çelik) üretimine yönlendirilmesi, bu sanayinin acilen kurulmasi sarttir Türkiye'nin, paslanmaz çelik tüketimi 100000 ton/yil civarindadir (Yillik 200 milyon- 1 milyar dolarlik ithalat söz konusudur)

· Türkiye, çıkardığı kromu büyük ölçüde cevher olarak satmaktadır Bu nedenle çıkarımını dış taleplere bağlı olarak ayarlamaktadır 2001 yılında krom ihracatımız 24 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir En önemli pazarlar Rusya, Norveç, Ukrayna ve Slovakya olmuştur Ferrokrom ihraç ettiğimiz en önemli pazarlar ise ABD, Hollanda ve Belçika’dır yıllık üretimimizin yaklaşık yarısı ihraç edilir Gerideki miktar ise Elazığ ve Antalya'daki ferro krom fabrikalarında işlenir Dünya'da en çok krom üreten ülkeler Güney Afrika Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Hindistan ve Filipinler'dir Türkiye ise beşinci sırada yer alır

Boksit

Boksit madeninin işlenmesiyle alüminyum madeni elde edilirboksit çok hafif olduğundan uçak sanayiinde, elektrik - elektronik sanayii, izolasyon malzemelerinin yapımında, konserve ve ambalaj sanayiinde, inşaat sektöründe ve otomotiv sanayiinde kullanılır Boksit yatakları Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya) İslahiye (Gazi Antep) ve Milas (Muğla) civarında bulunur Buralarda çıkarılan boksit, Seydişehir alüminyum tesislerinde işlenmektedir Alüminyumun hammaddesi olan boksit çok hafif olduğundan uçak sanayiinde, otomobil, ev, elektrik malzemesi yapımında kullanılır

Bor Madenleri Kaynagi

Tuz bileşiği halinde olan bor mineralleri, hafif ve kimyasal etkilere karşı dayanıklıdır Çok geniş kullanım alanına sahip olan bor mineralleri ve kimyasallarının kullanıldığı sanayi dalları cam ve seramik sanayi, temizleme ve beyazlatma sanayi, yanmayı önleyici madde yapımı, tarım, metalurji ve nükleer uygulamalardır Dünya bor mineralleri rezervinin yarıdan fazlası Türkiye'de bulunur Bu rezervin bulunduğu baslıca maden yataklarımız; Seyitgazi (Eskişehir), Bigadiç ve Susurluk (Balıkesir), Emet (Kütahya) ve Mustafa Kemalpaşa (Bursa) yörelerindedir Bu yörelerden elde edilen ham boraks tuzları Bandırma (Balıkesir)ve Kirka (Eskişehir) yörelerindeki fabrikalarda islenir Ülkemizde üretilen bor minerallerinin yüzde 10’u doğrudan mineral olarak kullanılırken, geriye kalan kısmı bor türevlerinin üretimi için kullanılmaktadır
Son zamanlarda gelisen teknoloji, bor mineralini bütün sanayi dallarinin, vazgeçilmesi mümkün olmayan ve alternatifi de bulunmayan temel girdileri konumuna getirmistir Petrolün alternatifi bor cevheridir Fakat borun su anda bir alternatifi yoktur ve olacagi da mümkün görülmüyor Yeralti kaynaklarimizin basinda bor cevheri gelmektedir Dünya bor rezervinin % 80'den fazlasina sahip bulunmaktayiz Rezerv ve kalite yönünden dünyada tekel durumundayiz Bazi ileri teknoloji ürünlerinin (bilgisayar, cep telefonu vs) imalinde, uzay sanayiinde Türk borlari, olmazsa olmaz bir öneme sahiptir Türk bor kaynaklari, dünyanin asgarî 400 yillik ihtiyacini karsilayacak kapasitededir Bu bilginin sahibi olan konunun arastirmaci ve uzmanlarina göre, Anadolu'daki bu madenin miktari 10 milyar ton civarindadir (Bugünkü fiyatlara göre 15-20 trilyon dolar) Bor; sanayinin her dalinda, su anda 450 çesitten fazla mamül maddenin üretiminde kullanilmaktadir Dayanikliligi ve sertligi saglamada, ara ürün olarak kullanilmaktadir Isiya son derece dayaniklidir Sadece ABD de 600'den fazla proje, bor'un yakit olarak kullanilmasi ile ilgili patent almistir Bor, Ingiltere, Fransa ve özellikle ABD'de askerî arastirmalarin yogunlastigi bir mineraldir Türkiye, bor minerali ihracatında ham maddenin yanısıra asitborik, susuz boraks, boraks pentahidrat, boraks dekahidrat ve sodyum perborat gibi rafine ürünler ihraç etmektedir Bor tuzlarının Türkiye’deki tek üreticisi ve ihracatçısı Eti Holding AŞ’dir Etibank’ın ham bor üretimi B2O3 bazında 450000 ton/yıl civarındadır Üretimin bir kısmı Kırka ve Bandırma’da kurulu bor türevleri tesislerinde pentahidrat, dekahidrat, borik asit ve sodyum perborata dönüştürülmektedir 2000 yılı bor ve türevlerine ait üretim incelendiğinde üretimin yüzde 51’inin ham bor yüzde 35’nin ise rafine bora ait olduğu görülmektedir

Tabii boratlar ihracatımız 2001 yılında bir önceki yıla göre yüzde 16 azalma göstererek 96 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir ABD, İtalya, İspanya, Hollanda, Japonya ve Çin önemli alıcı ülkeler olarak dikkat çekmektedir

Kükürt

Kimyasal özelliği nedeniyle tarım alanlarının ilaçlanmasında, asfalt yapımında,kimya ve boya snayisinde kullanılır Ayrıca kauçuğun işlenmesinde ve sülfirik asit üretiminde de kullanılır En önemli kükürt yatağı olan Keçiborlu (Isparta) yöresindeki isletmeler kapatılmıştır Kükürt üretimimiz petrol rafinerilerinin artıklardan ve ithalat yoluyla karşılanır Ülkemizde kükürt yatakları Keçiborlu (Isparta) ve Milas (Muğla) çevresinde bulunmaktadır

Zımpara taşı

Başkalaşım kayaç türü olan sert bir bileşiktir Ahşap ve metal yüzeylerinin parlatılmasında kullanılırÇeşitli kesici, torpüleyici ve silici aletlerin yapımında kullanılan zımpara taşı yönünden ülkemiz çok zengindir Tire (İzmir), Manisa, Söke (Aydın), Milas,yatağan ve Tavas (Denizli) da çıkarılır

Barit

Petrol ve gaz sondajlarında baskıyı kontrol etmek ve patlamalar sırasında kuyu duvarlarını sabitleştirmede kullanılır Ayrıca boya, deri, kumaş ve elektronik eşyalarda (televizyon) da kullanılmaktadır Alanya ve Gazipaşa (Antalya), Elbistan (Kahramanmaraş), Muş, Konya,eskişehir yörelerinden çıkarılan barit; İzmit, İzmir, Elazığ, Eskişehir ve Antalya'daki barit unu fabrikalarında işlenirTürkiye dünya toplam barit rezervinin yüzde 2,1’ine sahiptir Bu rezervler dövülmüş, ufalanmış veya ham, iyi kalitede barit içerir En önemli barit tüketicilerinin yakınında yer alan Türkiye, ihracat için iyi imkanlara sahiptir 2001 yılında barit ihracatımız mevcut pazarlara artarak devam etmiş, Rusya, Suriye, Yunanistan ve Romanya ilk sıralarda yer almıştır

Tuz

Çeşitli yollarla elde edilen bir doğal kaynaktır Türkiye tuz yatakları bakımından son derece zengindir Kaya tuzu yatakları üçüncü jeolojik zamanda, kapalı göl havzalarında suların buharlaşması ile oluşmuştur Son yıllarda tuz üretimimiz üç kat artmıştır Kayatuzu olarak çıkartıldığı gibi, deniz suyundan ve açık işletme olarak Tuz gölünden de elde edilirTürkiye’deki tuz üretiminin çoğu, Tuz Gölü ile İzmir Çamaltı tuzlasından sağlanır Kaya tuzu yatakları, Çankırı, Kars, Iğdır ve Nevşehir çevresinde bulunmaktadırÇankırı, Erzurum, Kars, Nevşehir, Kırşehir, Yozgat ve Konya'da işletilmektedir Kimya sanayii, dericilik, konserve ve salça sanayisine kadar birçok alanda kullanılan tuz, ülkemizde bol miktarda bulunur Yıllık tuz üretimimiz 1 750 000 ile 2 200 000 ton arasında değişir Üretilen tuzun yarıdan fazlası göllerden elde edilir

Civa:

Tek sıvı madendirZirai ilaçların yapımında, altın çıkarımında, kağıt ve suni gübre üretiminde, boya ve asit sanayinde kullanılırDünya üretiminde birinci sırada bulunmaktayızÇıkarılan yerler: İzmir (Karaburun-Ödemiş), Manisa-Alaşehir ve Konya (Sarayönü)’dür

Çinko

Çinko, kullanım açısından demir dışı metaller içerisinde alüminyum ve bakırdan sonra gelen en önemli üç metalden birisidir En çok galvanizlemede kullanılmakla beraber, pirinç alaşımı ile döküm kalıpları yapımı, çinko oksit yağlı boya ve lastik üretimi kullanıldığı diğer alanlardır

Türkiye’nin çinko rezervi yaklaşık 2,7 milyon tondur Türkiye’nin dünya çinko rezervindeki payı yüzde 2,07 olmasına karşın cevher üretimi ancak yüzde 0,28 civarındadır Oksitli cevher yatakları Orta Toroslarda Zamantı (Kayseri-Niğde-Adana) bölgesinde yer alır Ayrıca Konya, Malatya, Bingöl ve Bitlis’te küçük rezervler bulunmaktadır

Türkiye’de yılda yaklaşık 40000 ton çinko metali üretme kapasitesine sahiptir Bu üretimin yarısı iç piyasada tüketilmekte, kalanı ise ihraç edilmektedir İhracat, üretimdeki artışa parelel olarak artış göstermektedir Ülkemizdeki en önemli çinko üreticisi Çayeli Bakır İşletmeleri’dir

2001 yılında 18 milyon dolarlık çinko cevheri ve konsantreleri ihraç edilmiştir İhracatta Yunanistan, Belçika-Lüksemburg, Bulgaristan ve Finlandiya ilk sıralarda yer almaktadır

Manganez:

Demir,çinko, kobalt gibi çeşitli elementlerle birlikte bulunan manganez cevheri, işlenerek saf
manganez haline dönüştürülür Sert ve dayanıklı sanayi çeliği yapımında kullanılır Ray ve karayolu araçları, köprülerin yapımında kullanılır En önemli manganez yataklarımız; Ceyhan (Adana),Denizli, Kastamonu, Balıkesir, Burdur ve Sivas illerindedir

Fosfat

Kayaçlar halindeki tuz bileşikleri olan fosfat, petrokimya sanayii, gübre sanayii, çimento, cam ve seramik sanayii gibi birçok alanda kullanılır Türkiye'deki fosfat yatakları sınırlı sayıda olup bunlar Adıyaman, Bingöl ve Bitlis illerindedir Buralardan elde edilen fosfat Mardin (Mazıdağı) fosfat isletmelerinde islenir Yeterli olmadığı için ithal edilirsuni gübrenin hammaddesidirDünyada Fas, Tunus ve Cezayir’de çıkartılırÜlkemizde Mardin’den (Mazıdağı) çıkartılır

VolframÇok sert olması nedeniyle özel sanayi çeliği olarak kullanılır Demiryolu, iş makineleri, uçak ve gemi yapımı yanında, ampüllerde enerjiyi ışığa çevirmede kullanılır Bursa Uludağ’da çıkarılıp işletilmektedir Fakat son yıllarda üretimi durmuştur

Asbest

Amyant olarak ta bilinen asbest,lif halindedirtıpkı pamuk ya da yün gibi eğrilerek iplik haline getirilebilir,kumaş biçimde dokunabilir,dövülerek keçeleştirilebilirasbest bezi;fren balatalrında,debriyaj kaplamalarında,ateşe dayanıklı elbise ve iş eldivenleri ile sıcak malzeme taşıyan bantların yapımında kullanılır14 bin °C sıcaklığa dayanır Konserojen madde bulundurması nedeniyle, kullanımı sınırlandırılmıştır Eskişehir, Bursa, Erzincan, Hatay, Kars, Ağrı, Malatya, Sivas, İskenderun, Uşak ve Konya’da çıkarılır

Antimon

Antimon cevherinin demir tozu ile ısıtılması yoluyla elde edilen antimon, paslanmaz metal sanayii, matbaacılık, ilaç, cam ve seramik sanayii gibi alanlarda kullanılır Antimon yatakları Balıkesir, Tokat Kütahya, İzmir Bilecik ve Niğde illerinde bulunur Cıva: Doğal ortamda sıvı olarak elde edilen tek metal madendir Ölçü aletleri yapımında, boya sanayisinde, tarım ilaçları yapımında kullanılabilen cıva, insan sağlığına verdiği zararlar ve çevre kirliliği oluşturması gibi nedenlerden dolayı ülkemizde çoğunluğu Ege Bölgesi'nde yer alan cıva isletmeleri kapanmıştır Volfram (Tungsten): ısıya ve darbelere karşı dayanıklılığı nedeniyle is makineleri, demir yolu araçları, uzay araçları, uçak ve gemi yapımı gibi alanlarda kullanılır Bursa (Uludağ)'da yer alan tek volfram isletmemiz zarar etmesi nedeniyle kapatılmıştır