Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi

DATÇA-BOZBURUN ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ



İli : Muğla



Nüfusu : 25774



Alanı : 144139 km2



22101990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit ve ilan edilmiştir



Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi; Muğla ili, Datça ve Marmaris ilçeleri ve bunlara bağlı 2 belde 17 ilçeden oluşmaktadır Datça İlçesi; Muğla ilinin Güney Batında kuzeyde Gökova Körfezi güneyde Hisarönü Körfezi arasında batıya Ege ve Akdeniz’e doğru 70 km’lik uzantısı olan bir arazi yapısına sahiptir Datça İlçesinin 1997 yılı nüfus sayımına göre toplam nüfusu 11802 kişidir Bunun 6129 kişisi kentsel kesimde 5673 kişisi de kırsal kesimde yaşamaktadır



Yarımada, tarihten günümüze kadar çeşitli medeniyetlerin ürünü, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini temsil eden arkeolojik, kentsel, doğal, tarihi, vb açılardan korunması gerekli alanlar, sit alanı olarak tanımlanmaktadır Bu alanlar yarımada üzerinde dağınık olarak yer almaktadır



Amos; turunç yerleşmesinin güneyinde, bahçealtı denilen yerdedir Tiyatro kalıntılarına rastlanmaktadır Arkeolojik sit alanı olarak tanımlanmıştır



Laryma; Bozukkale diye anılan Kocaman Hisar’ın ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı konusunda yeterince bilgi bulunamamıştır Arkeolojik sit alanı olarak tanımlanmıştır



Bybassium; Turgutlu yerleşiminin içerisindeki bir alanda bulunmaktadır



Patakis; Bozburun koyu girişinde yer alan Kızılada’da ve çevresinde bulunan tahminen kilise kalıntılarının bulunduğu alandır Arkeolojik sit alanı olarak tanımlanmıştır



Soronda; Tymnos ve Soronda arkeolojik sit alanları Söğüt yerleşmesinin çevresinde yer alan yan yana iki ayrı sit alanıdır



Knidos; Antik Çağ’ın altı Dor kentinden biri olan Knidos, Datça Yarımadasında yer almıştır Antik Knidos Milattan önce 7 Yüzyılda bugünkü Datça ilçesinin yakınlarında kurulmuş, MÖ 4 Yüzyıl ortalarında ise Tekri’ye taşınmıştır Taşınmanın nedeni o dönemde çok gelişmiş olan deniz ticareti olabilir Özellikle şarap, sirke, zeytinyağı ihraç edilmiştir Diğer bir neden de, kuzeyden esen sert rüzgarların güneyden gelen gemilerin burnu dolaşmalarını engellemesidir Tarihçi ve coğrafyacı Strabon’a göre önce surlar inşa edilmiş daha sonra sokaklar ve evler ızgara planına ( Hippodamos palnı) göre ve teraslama yapılarak kurulmuş, tapınaklar, tiyatrolar ve diğer resmi yapılar da bu planda yer almıştır Antik Çağ’da Knidos bir sanat, tıp ve kültür merkezidir Knidoslu Eudoksos ( MÖ 409-355) matematikçi, fizikçi, coğrafyacı, filozof gök bilimcisi olmasının yanı sıra aynı zamanda yasa koyucusudur Kent için hazırladığı yasanın demokrasiye geçişte etkin bir rolü olduğu sanılmaktadır



Diğer taraftan Ege ve Akdeniz’i birleştiren bir konumda olması, özellikle yat turizmi yönünden önemli bir potansiyel kaynak teşkil etmektedir Yarımada; engebeli topoğrafik yapısı sonucu sayısız koylarla bezenmiş kıyıları ve iklim şartları açısından, sahip olduğu avantajları nedeniyle yatçıların uğrak yeri durumundadır



Datça-Bozburun Yarımadaları genelde eğimli, çok taşlı ve bozuk arazi yapısına sahip, erozyona maruz arazilerden oluşur Datça’da mevcut 47 698 hektar arazinin yaklaşık % 95’i taşlıdır Bölgede tarım için verimli olarak kullanılabilecek alan 10000 hektarı geçmemektedir Bölgede toplam ormanlık alan 110 359 hektardır



Datça ve Bozburun Yarımadaları doğal ve fiziki yapıları nedeniyle tarımsal potansiyeli kısıtlı yörelerdir Bahçe ve tarla tarımı yok denecek kadar az olup, arazi bademlik ve zeytinliklerle örtülüdür Buna bağlı olarak tarım susuz koşullarda yapılmaktadır Badem bölge ekonomisinde özellikle çağla satışlarından elde edilen gelir dolayısıyla önemli bir geçim kaynağıdır



Kırsal nüfus geçimini tarımın yanı sıra arıcılık, balıkçılık, ormanda çalışarak ya da defne, kekik keçiboynuzu vb bitkisel ürün toplayıcılığı ile sağlamaktadır



Yarımadaların ekonomisi hizmet sektörüne dayanmaktadır Bölgede turizm diğer sektörleri de geliştiren itici sektör niteliğindedir Bunlar ticaret, ulaştırma, inşaat, küçük sanayi sektörleri ve kamu hizmetleridir Ticaret daha çok günlük tüketim maddeleri, inşaat malzemesi ve ev eşyaları ya da turizme hizmet veren yeme-içme, hediyelik eşya gibi konularda yoğunlaşmıştır



Alanda yapılan çalışmalar sonucunda alana yönelik ekolojik bir değerlendirme yapıldığında;



Kumullar: Datça yarımadasının güney kısmında yer alan Gebekum kumul alanı, bitki örtüsü ile birlikte hassa bir alanı oluşturur Maedicago marina, Eryngium maritmum, Euphorbia paralias, Pancratium maritmum ve Alkanna tinctoria Gebekumdaki baskın türlerdir Genbekum dışında; benzer özellik gösteren Kızılbağ, Eksera, Hisarönü Çubucak, İnbükü, Karabük Burnu, Periliköşk, Hayıtbükü, Mesudiye, Hisarönü Kocakür, Söğüt bölgelerinde bulunan kumul alanlar da benzeri hassaslığa sahiptir



Ormanlık alanlar: Orman vejetasyonu; Pinus buritia’nın yaygın (Kızıl çam) dominant olduğu alanlardan ibarettir Bozulmamış kızılçam ormanları hassaslık yönünden öneme sahiptir Kuzey-batıda Arbutus andrachne (Sandal ağacı) yine bozulmamış koruluklar oluşturmaktadır Değirmen Bükü’nde Cupressus sempervirens (servi) kayalık vadi yamaçlarında yayılış göstermektedir Bu tür Sındı köyü çevresinde ve Bozburun Yarımadasında İçmeler-Bakırköy arasında yer yer saf topluluklar halindedir



Phoenix theophrasti (Datça Hurması) vadi tabanlarında bulunmaktadır Çok sınırlı yayılışa sahip olan bu tür kuzeyde Eksera Deresi yamaçlarında ve güney kıyı kesiminde Azganak Tepe, Karacahapibaşı, Yarımcabaşı Tepe, Kovalıca Tepe, Tanışman Tepe, Lindasbaşı Tepe, Andızcıl Tepe civarında yayılış göstermektedir Yörede endemik olarak bulunan Liquidambar orientalis (Sığla ağacı) mevsimlik dere yatakları ile vadi içerilerinde görülür



Sonuç olarak; Gebekum alanı, kızılçam korulukları, sandal ağacı yayılış alanları, Cupressus sempervirens (servi) toplulukları, sığa ağacı alanları ve Datça hurması varlıkları bitki türleri esas alındığında hassaslık arz eden konulardır



Deniz ortamı: Datça-Bozburun Deniz ortamı; Akdeniz’in uluslar arası konumu nedeni ile diğer kara ve deniz kaynaklı kirlenmesinin dışında doğrudan yarımada kaynaklı su kirlenmesinin yoğun baskısı altında değildir Atık su toplama ve arıtma sistemi tamamlanma aşamasında değildir Ancak nüfus azlığı ve yarımadanın henüz yoğun turizm baskısı altında kalmamış olması; kirlenmemiş bir deniz ortamına sahip olmasını da beraberinde getirmiştir İnsan kullanımlarına karşı hassas bir ortamdır



Nadirlik: Datça Bozburun ekosistem temelinde nadirlik açısından incelendiğinde; Gebekum Kumulu, Eksera Deresi ve Güney kesimi, Kocadağ, Emecik ve Hisarönü, Türler açısından bakıldığında Maedicago marina, Eryngium maritmum, Euphorbia paralias gibi kumul bitkileri Cupressus sempervirens (servi), Pinus buritia (kızıl çam) ve Arbutus andrachne (sandal ağacı), Phoenix theophrasti (Datça Hurması) ve Liquidambar orientalis (sığla ağacı) bitki türlerine, kuş türlerinden Falco elenoroae (karadoğan - KD), F Pereginus (gökdoğan-KD), F Naumanni (küçük kerkenez -KD), Hieraetus fasciatus (tavşancıl -KD), Larus audoinii (ada martsı- KD) ve Phalacrocorax aristotelis desmarestii (tepeli karabatak -KD) memeli türlerinden; Monachus monachus (Akdeniz foku-HD) Capra aegagrus (yaban keçisi-HD) ve Lutra lutra (su samuru-HD) sürüngenlerden Testudo graceae (HD) örnek olarak verilebilir



Doğallık: Datça-Bozburun’da kırsal yerleşimler ile Datça-Bozburun kent yerleşimleri tarımsal alanlar ve mevcut ulaşım ağı deniz taşımacılığı dışında ortam büyük ölçüde doğallığını yitirmemiştir Bu sonuca; Datça-Bozburun karayolu ulaşımının yakın yıllara kadar virajlı dar ve yetersiz bir yol ile yapılması kadar, yörede çok sayıda doğal ve arkeolojik sit alanı bulunmasından kaynaklanmaktadır



Özel Önem: Datça-Bozburun, Hirunda rustica (kır kırlangıcı), H Daurica ( kızılsırtlı kırlangıç), Merops apiaster (arı kuşu), Apus apus (karasağan) ve Apus melba (akkaranlı sağan) türlerinin göç yolları üzerinde bulunmaktadır Yarımada bu yönü ile önemlidir Diğer yandan Falco elenoroae (karadoğan - KD), F Pereginus (gökdoğan-KD), F Naumanni (küçük kerkenez -KD), Hieraetus fasciatus (tavşancıl -KD), Larus audoinii (ada martsı- KD) ve Phalacrocorax aristotelis desmarestii (tepeli karabatak -KD) Datça-Bozburun olmak üzere yöredeki önemli kuş türleridir Monachus monachus (Akdeniz foku-HD) Datça Yarımadası civarında yayılışa sahiptir Kocadağda bulunan Capra aegagrus (yaban keçisi-HD) Türkiye için en batıdaki yayılışa sahiptir Lutra lutra (su samuru-HD) Hisarönünde yayılış göstermektedir Liquidambar orientalis sığla ağacı relik endemik olması Phoenix theophrasti (Datça hurması) çok sınırlı yayılış göstermesi nedeni ile özel öneme sahiptir



Çeşitlilik: Datça-Bozburun Yarımda karakteri nedeniyle kuzey kesimleri ile güney kesimleri arasında bariz farklılıklar vardır Yörede 167 karasal omurgasız, 110 balık türü, 4 iki yaşamlı türü, 27 sürüngen türü, 123 kuş türü ve 45 memeli türü belirlenmiştir



Datça-Bozburun da kırsal yerleşimler ile Datça-Bozburun kent yerleşimleri tarımsal alanlar ve mevcut ulaşım ağı deniz taşımacılığı dışında ortam büyük ölçüde doğallığını yitirmemiştir



Ege ve Akdeniz’in kesiştiği bir konumda bulunan yörede, kışlar ılık ve yağışlı, yazlar sıcak ve kurak geçer Bölgede Palamut Bükü, Domuz Çukuru, Kargı Koyu, Mesudiye ve Körmen koyları eşsiz doğal güzselliğe sahip yerlerdendir



Alanda mevcut doğal değerlerin yanı sıra yüksek peyzaj değerine sahip olması, tarımın kısıtlı alanda yapılması nedeni ile nispeten doğaya uyumlu bir konumda bulunması bölgenin arkeolojik ve kültürel değerlerin yüksek olması bölgenin önemini artırmaktadır