Letonya-Tarihi-Ekonomisi

LETONYA

RESMİ ADI: Letonya Cumhuriyeti

YÖNETİM BİÇİMİ: Çok partili, tek meclisli cumhuriyet

YÜZÖLÇÜMÜ: 64610 km2

NÜFUS (1992): 2685000

BAŞKENT: Riga

COĞRAFİ ÖZELLİKLER: Büyük bölümü dalgalı düzlüklerden oluşur Topraklarının yaklaşık üçte biri ormanlarla kaplıdır

BAŞLICA ÜRÜNLER: Makine, metal ürünleri, elektrikli ev aletleri, motosiklet, dokuma ürünleri, ayakkabı ve giyim eşyası

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1991): Riga (910200), Daugavpils (129000), Liepâja (114900), Jelgava (74500), Jürmala (66500)

Letonya Kuzey Avrupada yer alan bir ülkedir Tarihinde yalnızca 191740 arasında bağımsız bir ülke olan Letonya topraklarının, batısında Baltık Denizi, kuzeyinde Riga Körfezi ile Estonya, doğusunda Rusya Federas
yonu ve güneyinde Litvanya bulunur 64500 km'lik bir alanı kaplayan Letonya'nın nüfusu 2673000'dir (1988) Ülke topraklarının yaklaşık üçte biri ormanlarla örtülüdür Ladin, çam, huşağacı, titrek kavak ve kızılağaç bölgede en yaygın ağaçlardır Letonya'da sincap, tilki, vaşak, tavşan, porsuk, geyik, sığın, kunduz ve gelincikten başka çeşitli kuşlar da yaşar Çok sert geçen kışlarına karşın, iklimi genelde ılımandır

Tarih

Letonya toprakları tarih boyunca Almanya, Polonya, İsveç ve Rusya'nın egemenliğiiçin daha güçlü topluluklar onları kolayca kendi yönetimleri altına alabilmiştir
Bölgeye ilk olarak Alman kökenli Toton Şövalyeleri egemen oldu 15621795 arasında topraklarının büyük bölümü Polonya'nın egemenliğindeydi Bir bölümünü de 100 yıla yakın bir süre İsveç yönetti 1795'e gelindiğinde İsveç ve Polonya Letonya toprakları üzerindeki haklarını Rusya'ya bırakmışlardı altında kalmıştır Eski Letonya halkı 10 yüzyıldan başlayarak bölgeye yerleşmiş, ama merkezi yönetimden yoksun, dağınık kabileler biçiminde yaşadıkları

Bu dönemde Letonyalılar, yabancı efendileri için çalışıyor ve serilerden biraz daha iyi koşullarda yaşıyordu Ülkede ulus bilinci 1860'tan sonra gelişmeye başladı 1917 Ekim Devrimi sırasında Letonya, bağımsız bir hükümet kurmayı başardı 1920'de imzalanan RusyaLetonya Antlaşması ile Rusya'dan bütünüyle koptu 100 üyeli bir meclis ve demokratik bir hükümet kuruldu 1934'te, ülkenin bağımsızlığını kazanmasında önemli bir rolü olan ve 1918'de Letonya'nın ilk başkanlığını yapan Karlis Ulmanis'in yönetime el koymasıyla demokrasiden uzaklaşıldı

SSCB, 1940'ta II Dünya Savaşı sırasında, Baltık ülkelerinden Litvanya ve Estonya ile birlikte Letonya'yı da topraklarına kattı; ülke SSCB'nin bir cumhuriyeti olarak yeniden örgütlendi Bir yıl sonra Almanya, SSCB'ye saldırınca bu üç Baltık ülkesi Alman işgaline uğradı 1944'te SSCB Letonya'yı yeniden sınırlarının içine aldı

1980'lerin sonlarında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği'nde (SSCB) yürürlüğe konan reformlar Letonya'da da milliyetçi eğilimlerin güçlenmesine yol açtı 1989'da yapılan anayasa değişikliğiyle Komünist Parti'nin üstünlüğüne son verildi Aynı yıl içinde yapılan ilk çok partili seçimlerde Letonya Halk Cephesi çoğunluğu elde etti SSCB hükümeti aralarında Letonya'nın da bulunduğu B altık ülkelerinin bağımsızlık girişimlerini engellemek istedi Ama bağımsızlık konusunda kararlı olan Estonya, Letonya ve Litvanya peş peşe bağımsızlıklarını ilan ettiler Bağımsızlığını 4 Mayıs 1990'da ilan eden Letonya'da, hazırlanan yeni anayasa 21 Ağustos 1991'de kabul edilerek yürürlüğe girdi

SSCB'deki başarısız darbe girişiminin ardından, Sovyet Devlet Konseyi 6 Eylül 1991'de Letonya'nm bağımsızlığını tanıdı Letonya aynı yıl Birleşmiş Milletler (BM) ile Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı'na (AGİK) kabul edildi
Letonya'da son yıllarda yaşanan köklü değişimlerin yarattığı sarsıntılar hâlâ sürüyor Ekonomik durum gittikçe kötüle şti 1992 yılında ulusal gelirin yüzde 30 düştüğü tahmin ediliyordu Hammadde ve enerji kıtlığı yüzünden birçok fabrika üretimini durdururken, aylık enflasyon oranı yüzde 15'e tırmandı Halkın yaşam standardında büyük gerileme görüldü

Rusya, Letonya'daki Rus kökenlileri olumsuz etkileyen yasaların iptal edilmesi, Rusya'dan toprak ve tazminat istemekten vazgeçilmesi koşuluyla, Letonya'daki askerlerini 1994 sonuna kadar çekmeye razı oldu Letonlar ülke nüfusunun yalnızca yüzde 52'sini oluşturduğundan, hükümet Rus kökenlilere yurttaşlık hakları tanımaya yanaşmıyordu
1 Mayıs 2004 ten beri AB üyesidir


Çağdaş Letonya

I Dünya Savaşı sonrasına kadar Letonya'daki büyük toprak sahiplerinin çoğu Alman'dı Savaştan sonra bu topraklar küçük çiftliklere bölünürek köylülere satıldı 1945'te topraklar kamulaştırıldı Kırsal kesimde halkın önemli bir bölümü tarım, mandıracılık ve et ürünlerinin işlenmesiyle uğraşır

Halkın üçte ikisi kentlerde yaşar Letonya ağır sanayi bakımından bölgenin en gelişmiş cumhuriyetidir Ülkede makine, gemi, tren, tramvay, jeneratör, dizel motoru, tanm makineleri, buzdolabı, çamaşır makinesi, motosiklet, radyo, dokuma ve gıda sanayileri vardır
Letonya'nın başkenti Riga'dır Riga önemli bir liman olmanın yanı sıra Kuzey Avrupa'nın önde gelen ticaret merkezlerinden biridir Eğitim 11 yıl için zorunludur Ülkede uzmanlaşmaya yönelik yüksek eğitim veren çok sayıda okul vardır

DEVLETİN ADI: Letonya Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ: Riga

YÜZÖLÇÜMÜ: 64500 km2

NÜFUSU: 2750000

RESMİ DİLİ: Letonca

DİNİ: Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: Letonya Rublesi

Baltık Denizi kıyısında yer alan bir Avrupa Devleti Kuzeyinde Estonya, doğusunda Rusya Federasyonu, güneyinde Litvanya, batısında Baltık Denizi ile çevrilidir

Târihi

Bölgenin yerleşik halkı olan Letonlar MÖ 3000 yıllarında Baltık kıyısına gelip yerleştiler Uzun yıllar ticâretle uğraşarak geçimlerini temin ettiler Letonya diğer Baltık ülkeleri gibi MS 9 asırda Vikinglerin istilâsına uğradı Germenler 1198-1290 yılları arasında Letonya topraklarını ele geçirdiler Bu arada bölgede Hıristiyanlık yayıldı Letonya 15 asırda kurulan Litvanya Federasyonuna katıldı Rusya ile olan savaşlar neticesinde konfederasyon dağıldı Letonya İsveç'in hâkimiyeti altına girdi
Büyük Kuzey Savaşları neticesinde Çar Birinci Petro Letonya'yı ele geçirdi (1700-21) Bu târihten îtibâren Rusya'nın hâkimiyeti altında kaldı Rusya'daki 1905 işçi ayaklanması Letonya'da büyük yankılar uyandırdı Ayaklanma askerî ordu tarafından bastırıldı ve elebaşılar Sibirya'ya sürüldü

Birinci Dünyâ Harbi sırasında Letonya topraklarının büyük bölümünü Almanlar işgâl etti Almanların savaşta mağlup olmasını fırsat bilen Rusya, Baltık ülkelerine karşı harekâta geçti ise de, yoğun bir karşı koyma ile geri çekilmek mecburiyetinde kaldı Alman orduları Letonya'dan 15 Aralık 1919'da geri çekildiler Bir süre sonra Letonya ve diğer Baltık ülkelerini tanıyan Rusya bir seri antlaşma imzâladı

Bağımsızlığını kazanan Letonya'da hükûmet büyük toprak sâhiplerinin topraklarını, topraksız köylülere dağıtarak Germen soyluların ekonomik ve siyâsî güçlerini zayıflattılar ve komünist hareketleri baltalamış oldular

Almanya'nın 1939'da Polonya'yı yenmesinden sonra Rusya Baltık ülkeleri ile karşılıklı yardımlaşma anlaşmaları imzâlandı ve bu ülkelerde askerî üsler kurmak için izin verilmesini istedi Diğer Baltık Ülkeleri gibi Letonya da uluslararası alanda bir müttefik bulamayınca Ruslara topraklarında üs kurması için izin verdi 14-15 Temmuz 1940'ta yapılan seçimleri Sovyet yanlısı adaylar kazandı Seçimler sonrası kurulan Letonya hükümeti ve parlamentosu Sovyetler Birliğine katılma kararı aldı SSCB Yüksek Sovyeti bu isteği onayladı ve Letonya, Sovyetler Birliğinin Cumhûriyetleri arasına girmiş oldu
İkinci Dünyâ Harbi sırasında Almanya'nın işgâline uğrayan Letonya'da 450000'e yakın insan öldü Savaşın ardından bölgeye hâkim olan Sovyet hükümeti çok sayıda Letonyalıyı sürgüne gönderdi Sosyalist rejim yeniden kurulunca Letonya'da 1951'e kadar gerilla harbi devam etti 1951'den sonra iç karışıklıklara kesin olarak son verildi ve Sovyetler Birliği Letonya'da tamâmen hâkimiyeti ele geçirdi

Letonya 1991'e kadar Sovyetler Birliğini meydana getiren 15 cumhûriyetten biri olarak kaldı Rusya'da başlayan reform hareketleri neticesinde 1991'de Letonya bağımsızlığını ilân etti Rusya Federasyonu dâhil Avrupa devletleri Letonya Cumhûriyetini tanıdı

Fizikî Yapı

Letonya'nın büyük bölümü dalgalı düzlüklerden meydana gelir Baltık ve Riga Körfezi kıyıları oldukça düzgündür En önemli akarsuyu Dvina Nehridir Diğer akarsular Baltık Denizine dökülür Sovyet sınırı yakınlarında irili ufaklı göller vardır
İklimi
İklimi ılımandır Atlas Okyanusundan gelen hava kütlelerinin etkisi altındadır Yazlar genelde serin ve yağışlı geçer

Tabiî Kaynaklar

Mâdenler: Ülke topraklarında çeşitli mâdenler bulunur Başlıca mâdenleri dolomit, kireçtaşı ve turbadır Kurland Yarımadasında bulunan petrol rezervleri henüz işletilmemektedir

Bitki örtüsü ve hayvanlar: Ülke topraklarının % 67'si orman, çayır, otlak ve bataklıklarla kaplıdır Bu topraklarda çeşitli yabânî hayvan yaşar Başlıca av hayvanları tilki, tavşan, vaşak ve porsuktur Alınan koruma tedbirleri sâyesinde geyik ve karaca neslinin tükenmesine engel olunmuştur Çok sayıda kuş türü yaşar

Nüfus ve Sosyal Hayat

2750000 olan nüfûsun, % 54'ünü Letonyalılar, % 33'ünü Ruslar, % 5'ini Beyaz Ruslar, % 3'ünü Ukraynalı, % 3'ünü Polonyalılar meydana getirir Halkın büyük kesimi Letonca konuşur On bir senelik ilk ve orta öğretim parasız ve mecbûridir Letonya Bilimler Akademisine bağlı 10 yükseköğretim kurumu ve 10 ilmî kuruluş vardır

Ekonomi

Ülke ekonomisi sanâyiye dayalıdır En önemli sanâyi dalları metal üretimi ve makina yapımıdır Diğer sanâyi ürünleri buzdolabı, gemi, demiryolu araçları, dizel motoru, elektrik jeneratörü, beyaz eşyâ ve radyodur Ayrıca dokuma, kereste, besin, ayakkabı ve giyim sanâyii de gelişmiştir Enerji ihtiyâcının yarısından fazlasını kendi kaynaklarından karşılar

Ulaşım

Ülkede ulaşım ağı çok gelişmiştir Ulaşım kara, demir, deniz ve havayoluyla sağlanır İç suyollarından da ulaşımda faydalanılır Riga ve Ventpils limanları ticârî açıdan önemlidir Riga havaalanından her ülkeye düzenli uçak seferleri yapılır