Sinop Doğum Adetleri

Sinop Doğum Adetleri

Doğum geçiş dönemlerinin birincisidir Sinop'ta doğum âdetleri genel hatlarıyla şöyledir:

Yörede bebek bekleyen kadına "yüklü", "gebe" veya "hamile" denir Çocuğu olmayan kadın ve erkeğe ise "kodaksız" ya da "kısır" denilmektedir

Her yörede olduğu gibi Sinop'ta da ailelerin çocuğunun olması önemli bir olaydır ve evliliğin ilk gününden itibaren çiftlerin bir an evvel çocuğu olması için geleneksel bazı yöntemler uygulanır Örneğin ilk çocuğun erkek olması için yeni gelinin kucağına erkek çocuk verilir, yatağında erkek çocuk yuvarlanır

Çiftlerin uzun süre çocuğu olmadığında çocuk olması için uygulan pratikler de şunlardır:

Yatıra, türbeye gidilir, adak adanır Türbe etrafında namaz kılınır

Doğuma engel olduğu düşünülen rahim eğriliğini gidermek için kadın baş aşağı tutulur

Gebe kalınması için rahime kirli koyun yapağından yapılan ilaç, çıra ya da menekşe kökü konur Çıranın meziri burnundan çıkarsa bir kusur olmadığı anlaşılır

Tavuk gübresi kaynatılıp kadın onun buğusuna oturtulur

Kadının uşaklığına (rahime) ebegümeci konur

Kadının üç kere beli çekilir, kasıkları bağlanır

Rahim kapalıysa şiş salınır

Çocuğu olmayan kadına hacdan getirilen deve eti yedirilir

Hacda tavaf yapılırken okuya okuya bir ipe düğüm atılır O ip de çocuğu olmayan kadının beline bağlanırsa kadının çocuğu olacağına inanılır

Kadın yıkadığı giysinin buğusuna oturur

İncir yaprağının buğusuna oturur

Bunun dışında kadın sık sık ölü doğum yapıyorsa doğacak çocuğun yaşaması için hamileyken çocuk türbeye satılır Çocuk doğduğunda erkek olursa "Satılmış", kız olursa "Satı" ismi verilir

Düşük olmasının nedeni ise kadının sütünde "südümiyen" olmasına bağlanır ve buna inanılır Böyle durumlarda ise çocuk için boy hamaylisi yapılır Bu yapıldığında "ümmü sübyan"ın çocuğu boğmayacağına inanılır Çocuk doğana kadar boy hamaylısı kadının üzerinde durur Doğduktan sonra çocuğun yastığının altına konur

Kadın gebeliğini yaşıtları arkadaşlarına söyler Ailedekiler ise gebeliği ancak kadının karnı büyümeye başladığında anlarlar

Yörede aşerme "aşyerme" olarak adlandırılıyor ve gebelik sırasında kadının canının bir şeyler istemesi olarak tanımlanıyor Bu dönemde gebe kadının canının istediği şeyi mutlaka yemesi gerekir Yemediği ya da yedirilmediği takdirde doğacak çocuğun bir yerinin eksik olacağına inanılır

Ayrıca gebe kadın aşerme sırasında gizli olarak kiren (kızılcık) ve elma yerse veya onları saklarsa, bunlarla vücudunun neresine dokunursa doğacak çocuğun vücudunun o kısmında bunların izi olacağına inanılır

Gebelik sırasında doğacak çocuğun dış görünüşünün oluşturulması anlamında da bazı pratikler uygulanır Örneğin, gebe kadın çocuğunun kime benzemesini istiyorsa ona bakar Gökyüzüne bakan kadının çocuğunun gözünün mavi, gök üzüm ya da gök bir şey yenirse gözlerinin yeşil olacağına inanılır Gebe kadın kocasını çok severse çocuk kocasına, annesini çok severse annesine benzeyeceği inancı vardır

Anadolu'nun genelinde olduğu gibi Sinop'ta da erkek çocuk aileler için önemlidir Bu nedenle doğumdan önce çocuğun cinsiyeti merak edilir Gebe kadının dış görünüşünden ve yapılan bir takım pratiklerle çocuğun cinsiyeti öğrenilmeye çalışılır Bunlardan bazıları şunlardır :

Gebe kadına elini uzat dendiğinde elinin içi yere bakarsa çocuk oğlan, yukarı bakarsa kız olur

Kadının karnı sivri olursa çocuk oğlan, yayvan olursa kız olur

Bebek sağ tarafta olursa oğlan, sol tarafta olursa kızdır

Doğacak çocuk kızsa kadın zayıflamaz, oğlan taşıması zor olduğu için zayıflar

Doğacak çocuğun erkek olması için kocasının uçkuru kadının beline bağlanır

Gebe kadının haberi olmadan odadaki minderlerin birinin altına makas, diğerinin altına bıçak konur Makas olana oturursa çocuk kız, bıçak olana oturursa oğlan olur

Doğacak çocuğun erkek olması için horoz kesilip sıcakken ödü yutulur

Doğum eskiden ve kısmen günümüzde de köy ebeleri tarafından yaptırılır Evin bir odasında doğuma yardım edecek birkaç kişiyle birlikte köy ebesi doğumu yaptırır Ancak zaman zaman doğum zorlaşır Gebelik sırasında yatakta kocanın kadının üzerinden geçmesinin ya da kadının gebelik sırasında kapı eşiğine oturmasının doğumu zorlaştıran nedenler olduğuna inanılır

Bu durumlarda doğumu kolaylaştırmak için şu pratikler uygulanır :

Kadın odada gezdirilir

Çarşaf, yorgan, battaniye gibi şeyler içinde sallanır

Su üzerinden, küfe üzerinden, eşikten atlatılır

Makas ağzı açılır Ebe kadın saç bağını, saç örgüsünü açar, düğmeler çözülür

Kocasının avucundan ya da ayakkabısının içinden Fatma ana denilen otun bekletildiği su içirilir

Doğum odasına giren kadınlar gebe kadının sırtını sıvazlar, "köy göçtü sen de göç" diyerek doğumun kolay olmasını dilerler

Odaya giren kişi bir şeyin dikişini söker ve "ben geldim sen de gel" der

Gebe kadın gebeliği sırasında dikiş dikmişse doğum yaparken eteği sökülür

Kadının kocası çağırılır ve kadının üzerinden üç kere geçirilir

Kadının saçında iğne, toka varsa açılır, yakasındaki ip çözülür

Sandıkların kilitleri açılır

Bebek doğduktan sonra yıkanır ve tuzlanır Doğumdan sonraki en önemli işlem bebeğin göbeğinin kesilmesidir Göbek pamuk ipliğiyle bağlanır Bir ayakkabı ya da lastiğin (ayağa giyilen) üzerinde jiletle kesilir Göbeğin üzerine kurumaması için anne sütü damlatılır ve "goğorsu" denilen yakılmış beyaz bezin külü konur İki günde bir ya da her gün göbek düşene kadar bu işlem tekrarlanır

Göbeğin kesildiği makas çocuk erkekse, kalbi askılı olsun, çalışkan olsun diyerek duvara asılır Çocuk kızsa makas, gezgin olmaması, eve bağlı olması için minder altına konur

Doğumu yaptıran ebeye doğumdan sonra kibrit ve sabun verilir Çocuğun kırkı çıktıktan

sonra da para verilir

Doğum sonrası loğusayı ziyarete gelenlere ikram etmek için bebek kız olmuşsa katlama yapılır, erkek olmuşsa çörek gömülür Küle gömülen çörek "oğlan çöreği" diye dağıtılır

Uzun yıllar çocuğu olmayan ya da ilk erkek çocukları dünyaya gelen aileler, çocukları olduğunda yaşlı kadınları toplayarak "beşik düğünü" yaparlar Kadınlar beşiği düzerler Bebek uykulu olsun, uyusun diyerek kadınlardan çok uykulu olan birisi bebeği beşiğe yatırır

Loğusa kadın ve bebek kırkları çıkana kadar yalnız bırakılmazlar Bunun nedeni bu dönemde anne ve bebeğe şeytanın çok ilişeceği ve doğum yapan kadının mezarının kırk gün açık olduğu inancıdır

Loğusa kadın ve bebek yalnız bırakılmaları gerektiğinde yanlarına su ve süpürge konur Bebek yalnız bırakılacaksa beşiğine süpürge dayanır, başının altına süpürge teli konur, beşiğin altına ekmek konur Çocuk mama, yemek yiyene kadar da o ekmek oradan alınmaz

Kırk içinde çocuğun üzerine âdetli kadın gelirse "ürfiye", "urufe" olur Buna "kabar" da denilir Çocuğun vücudunda kızarıklıklar olur, darı gibi lekeler çıkar Bu durumda çocuğun yıkanacağı suya darı atılır ve çocuk bu suyla yıkanır Bunun dışında çocuğun vücuduna katran sürülür ya da buğday anızının külü vücuda serpilir

Çocuk doğduktan kırk gün sonra loğusa da bebek de kırklanır Ancak kırklama yapılana kadar bebek ve kadın sık sık yıkanır

Kadın bu kırk gün boyunca âdet görür Buna "çocuk âdeti" denir Kırk gün dolunca "kırk kazanı" konur Kazanın içine kırk taş atılır Buna "kırk taşı" denir Aynı zamanda kırklama suyuna gümüş yüzük, para, iğne atılır Bunu yaşlı bir kadın yapar, para ve iğne kırklamadan sonra bu kadına verilir Bu su elekten geçirilir ve kırk kaşık su konur Artan su loğusanın ve bebeğin gittiği her yere serpilir

İki kırklı kadın bir araya geldiğinde "kırk baskını" olacağı inancı vardır Bu durumda çocuk ilerlemez Kırk baskını olmaması için bebeklerin iç göynekleri değiştirilir, iki kadın birbiriyle öpüşür ve iğne değiştirirler Baskın durumunda ise kadınlar birbirlerinin çocuklarını emzirirler