Samsun Hamamları

Samsun Hamamları

Büyük Hamam (Kızgözü-Aslanağzı) (Havza)

Samsun Havza ilçe merkezinde bulunan Büyük Hamam’ın yapımıyla ilgili bir kitabe günümüze gelememiştir Bazı kaynaklarda bu hamamın Romalılar tarafından yaptırıldığı ve Selçuklular tarafından onarılarak kullanıldığı belirtilmiştir Nitekim hamama Sultan Mesud Hamamı, Lisanı Nas ve Sazi (Sadi) Paşa Hamamı da denilmektedir Vakıf kayıtlarına göre 1256 yılında Selçuklu Sultanı IIMesud tarafından yaptırıldığı yazılıdır Bazı vakıf kayıtlarında ise, Sazi Paşa vakfı olduğu yazılıdır

Hamamın günümüze kadar söylene söylene gelebilmiş bir de öyküsü bulunmaktadır Bu öyküye göre, hamamda üç güzel kız yıkanırlarken hamamı eşkıyalar basmış ve çaresiz kalan genç kızlar Allah’a şöyle yalvarmışlardır:

“Allah’ım bizi ya kuş yap ya da taş… Bizi bu eşkıyalara teslim etme”

Bu duanın ardından genç kızların istekleri kabul edilmiş, kızlardan biri kuş olarak uçmuş, diğeri de taş kesilerek hamamın bir kenarında heykel olmuştur Bu heykelin gözlerindeki oyuklardan akan sular ise gözyaşları olarak nitelendirilmiştir Günümüzde hamamın aslanağzı denilen büyük kurnasının yanındaki sütuna “Kız Gözü” ismi verilmiştir Bu heykelden ötürü hamam ayrı bir özellik kazanmış, önünde adaklar yapılmış, kurbanlar kesilmiştir

Hamam moloz taş ve tuğla hatıllı olarak yapılmıştır Dikdörtgen planlı hamam soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir Soyunmalık ve ılıklık bölümleri iki küçük kasnaklı kubbe ile örtülmüştür Sıcaklığın üzerinde ise Türk üçgenleriyle kasnaklı büyük bir kubbeye geçiş sağlanmıştır Sıcaklığın çevresinde altı kurna ve bir de halvet kısmı bulunmaktadır

Hamam günümüzde de kullanılmaktadır

Küçük Hamam (Şifa Kaplıcası) (Havza)

Samsun ili Havza ilçesinde, Büyük Hamam’ın bitişiğindeki bu hamamı Amasya Emiri Yörgüç Mustafa Bey 1429 yılında yaptırmıştır Ardından da 1436 tarihli bir vakfiye yapmıştır

Küçük Hamam plan olarak yanındaki Büyük Hamam ile benzerliği bulunmamaktadır Moloz taş ve yer yer de tuğla hatıllı kesme taştan yapılan hamam, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir Küçük bir kapıdan kare planlı büyük ölçüde bir soğukluk kısmına girilmektedir Bu bölümün üzeri pandantifli büyük ölçüde merkezi bir kubbe ile örtülmüştür Ilıklık oldukça küçük ölçüde olup, üzeri tonoz örtülüdür Sıcaklık kare planlıdır ve üzeri pandantifli merkezi bir kubbe ile örtülmüştür Kubbenin altında sekizgen bir göbek taşı bulunmaktadır Duvarlara kurnalar yerleştirilmiştir Buradan kare planlı daha küçük ölçüde halvet kısmına geçilmektedir

Hamam yakın tarihlerde orijinaline uygun biçimde restore edilmiş olup, erkekler hamamı olarak günümüzde de kullanılmaktadır

Maarif Hamamı (Havza)

Samsun Havza ilçesinde bulunan Maarif Hamamı’nı Sultan IIAbdülhamit’in Dahiliye Nazırı Mazmun Paşazade Memduh Paşa Sivas Valisi iken 1890 tarihinde yaptırmıştır Hamamın geliri maarif için kullanılmış, bu nedenle de hamama halk arasında Maarif Hamamı denilmiştir

Hamamın üzerine sonraki yıllarda bir otel yapılmıştır Hamam ile birlikte otel birkaç kez onarılmış ve özgünlüğünü büyük ölçüde yitirmiştir Buradaki otel 1951 yılında yıkılmış ve yeniden yapılmıştır1970 yılında otel bir kez daha yenilenmiştir

Hamama doğrudan doğruya önündeki caddeden ve otelden girilmektedir Soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelen hamamın soyunmalık kısmında büyük bir havuzu vardır Bunun çevresine özel odalar yapılmıştır Sıcaklık bölümü kareye yakın bir plan şekli göstermektedir Ancak bu bölüm özgünlüğünden büyük ölçüde uzaklaşmıştır

Günümüzde hamamın mülkiyeti Havza Belediyesi’ne ait olup, gündüz kadınlara, geceleri de erkeklere hizmet vermektedir Bunun yanı sıra üzerindeki otele de hizmet vermektedir

Taşkale Hamamı (Vezirköprü)

Samsun Vezirköprü ilçesinde, Taşkale Mahallesi’nde Taşkale Camisi’nin yanında bulunan hamam, cami ile birlikte Köprülü Mehmet Paşa’nın eşi Ayşe Sultan tarafından 1659 yılında yaptırılmıştır

Hamam Klasik Osmanlı plan düzeninde, moloz taştan dikdörtgen planlı olarak yapılmıştır Soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelen hamamın soyunmalık kısmını örten, ilginç görünümlü bir kubbesi vardır Kesme taş ve tuğladan yapılmış bir kasnak üzerine oturtulmuş kubbesinin üzerinde ters olarak dizilmiş bir örtü bulunmaktadır Soyunmalık kısmına sivri kemerli bir kapı ile girilmektedir Soyunmalığın ortasına sekizgen planlı bir şadırvan yerleştirilmiştir Ilıklık tonoz örtülü olup buradan kare planlı sıcaklığa geçilmektedir Sıcaklık pandantiflidir ve kasnaklı bir kubbe ile üzeri örtülmüştür Bu bölümün çevresine haç biçiminde eyvanlar yerleştirilmiştir Burada, halvet odalarına da yer verilmiştir

Çifte Hamam (Vezirköprü)

Bununla beraber bu hamamın da Köprülü Mehmet Paşa’nın eşi Ayşe Sultan tarafından yaptırıldığı kaynaklarda belirtilmiştir Büyük olasılıkla da Taşkale Camisi ve Taşkale Hamamı ile birlikte XVI yüzyıl ortalarında yapıldığı sanılmaktadır

Klasik Osmanlı hamam mimarisinde çifte hamam plan düzeninde yapılan bu hamam, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir Hamamın kadınlar ve erkekler bölümleri birbirlerinin eşidir Kadınlar kısmının önüne içerisi görülmesin diye bir duvar örülmüştür Yuvarlak kemerli bir kapıdan girilen soyunmalık dikdörtgen planlıdır ve ortasına sekizgen bir havuz yapılmıştır Bu bölüm oldukça geniş bir kemerle iki kare bölüme ayrılmıştır Bu bölümün üzeri kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür Soyunmalık ve sıcaklık arasındaki ılıklık küçük ölçüdedir ve üzeri tonoz örtülüdür Sıcaklık kare planlı olup, kenarlarındaki eyvanlarla haç planına dönüştürülmüştür Bu bölümün de ortasında sekizgen planlı bir göbek taşı bulunmaktadır Sıcaklığın etrafındaki eyvanların aralarında ikişer kurnalı bölümlere yer verilmiştir

Hamam günümüzde iyi bir durumda olup, halen kullanılmaktadır

Şifa Hamamı (Vezirköprü)

Samsun Vezirköprü ilçesinde, Mehmet Paşa Mahallesi’nde bulunan Şifa Hamamı, Köprülü Mehmet Paşa’nın kızı tarafından yaptırılmıştır Kitabesi bulunmadığından kesin yapım tarihi bilinmemektedir Köprülü Mehmet Paşa’nın yaşadığı dönem ve hamamın yapı üslubu XVII yüzyılda yapıldığını göstermektedir

Hamam değişik dönemlerde yapılan onarımlarla özelliğini kısmen yitirmiştir Moloz taştan yapılmış olan hamam dikdörtgen planlıdır Soğukluk kısmının önüne sonraki yıllarda ahşap bir bölüm onarımlar sırasında eklenmiştir Soğuklu kare planlı olup üzeri kubbe ile örtülmüştür Ilıklık küçük ölçüde olup tonoz örtülüdür Buradaki küçük mekânlar helâ ve özel bir odadır Sıcaklık kare planlı ve kubbelidir Sıcaklığın doğu yönüne beşik tonozlu küçük bir mekân, batısına da bir diğer halvet hücresi eklenmiştir

Hamam günümüze iyi bir durumda gelmiştir

Kale Hamamı (Vezirköprü)

Samsun Vezirköprü ilçesinde, Mehmet Paşa Mahallesi’nde, Kale Camisi’ne bitişik olan bu hamam Sokullu Mehmet Paşa’nın eşi Ayşe Sultan tarafından 1659 yılında yaptırılmıştır

Hamam Klasik Osmanlı mimarisi üslubunda moloz taştan dikdörtgen planlı olarak yapılmıştır Soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir Yuvarlak kemerli bir kapıdan girilen soğukluk kare planlı olup üzeri kubbe ile örtülmüştür Sıcaklık ile soğukluk arasında beşik tonoz örtülü küçük bir ılıklık bulunmaktadır Sıcaklık kare planlı olup, köşelerine halvet hücreleri yerleştirilmiştir Üzeri pandantifli bir kubbe ile örtülmüştür

Hamam günümüzde kullanılmaktadır

Yusuf Ağa Hamamı (Vezirköprü)

Samsun ili Vezirköprü ilçesinde bulunan Yusuf Ağa Hamamı’nı 1602 isyanında yanan Vezirköprü’nün yeniden imarı sırasında, Vezirköprü Ayanı’ndan Yusuf Ağa yaptırmıştır Kitabesi ve hamamın kendisi de günümüze gelemediğinden yapım tarihi konusunda kesin bir bilgi edinilememiştir

Taceddin Paşa Hamamı (Vezirköprü)

Samsun Vezirköprü ilçesinde bulunan bu hamamı Taceddin Paşa 1491-1495 yılları arasında yaptırmıştır Sonraki yıllarda yıkılan hamam ile ilgili yeterli bilgi bulunmamaktadır

Yörükler Hamamı (Ondokuzmayıs)
Samsun ili, Ondokuzmayıs ilçesi'nde Balık Gölü yakınında bulunan bu hamamın kitabesi günümüze gelemediğinden yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır Bununla beraber, yapı üslubundan XIXyüzyılın ikinci yarısına ait olduğu sanılmaktadır
Hamam, moloz ve kesme taş ile yer yer tuğladan yapılmıştır Soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir