Trabzon Medreseleri

Trabzon Medreseleri

Trabzon’un fethinden sonra şehirde Fatih Sultan Mehmet, İmaret (Hatuniye), İskender Paşa, Hamza Paşa ( Küçük İmaret), Saraçzade, Pazarkapı, Müftü Camisi, Zeytinlik Camisi ve Çarşı Camisi medreseleri yaptırmıştı Ancak bunlar Cumhuriyetin ilanından sonra tekke, dergâh ve medreselerin kapatılmasıyla yıkılmıştır

Bu medreselerden yalnızca Ortahisar’da Fatih Medresesi’nin kuzeyindeki Saraçzade Medresesi’nin bir bölümü günümüze gelebilmiştir Bunun dışında Trabzon’da hiçbir medrese günümüze gelememiştir Onlarla ilgili bilgileri Evliya Çelebi ile bazı eski kaynaklardan öğrenmekteyiz

Saraçzâde Medresesi (Merkez)

Trabzon il merkezinde bulunan bu medreseyi Müderris Pir Ahmet Nazif Efendi 1848 yılında yaptırmıştır

Medrese kesme taştan dikdörtgen planlıdır Yanında bir de mescidi bulunmaktadır Medrese odaları bir avlu etrafında sıralanmıştır Ancak bunlar büyük ölçüde değişikliğe uğramış, bir kısmı kahve haline getirilmiş ve orijinalliğinden bütünüyle uzaklaşmıştır

Medresenin yanındaki kare planlı mescidin giriş kapısı ve iç kısmındaki yazıları Trabzonlu hattat Rıfat tarafından yazılmıştır

Fatih Sultan Mehmet Medresesi (Merkez)

Fatih Sultan Mehmet Camisi’nin (Ortahisar Camisi) yanında cami ile birlikte Fatih Sultan Medresesi yapılmıştı İki katlı bu yapıdan günümüze hiçbir kalıntı gelememiştir Konuya yalnızca Evliya Çelebi biraz olsun ışık tutmuştur

“Ortahisar Camisinin dış avlusu içinde yine camiye bitişik odalar da süslü güzel bir medresedir İlim öğrenmek isteyenlerle doludur Mevleviyet pâyeli dersi-âmı vardır İrfan sahiplerinin zariflerin ve şairlerin toplandığı süslü bir medresedir ki, adı padişahın eselerindendir”

İmaret (Hatuniye) Medresesi (Merkez)

Hatuniye Camisi’nin kuzeyinde yer alan bu medreseyi Sultan II Beyazıt’ın karısı Ayşe Gülbahar Hatun h920 (1514–1515) yılında yaptırmıştır Medrese h1301 (1883) yılında onarılmış, tekke, dergâh ve medreselerin kapatılmasından sonra özel bir şahsa satılmış, bundan sonra yıktırılmış dolayısıyla günümüze hiçbir kalıntı gelememiştir Eski resimlerinden bu medresenin iki katlı kâgir bir yapı olduğu anlaşılmaktadır Bu medrese ile ilgili Evliya Çelebi şunları yazmıştır:

“Aynı adla caminin avlusunun dört çevresinde yüksek odalarla süslenmiş bir ilim evidir Hoca ve talebelerine aydan aya vakıf tarafından belirli miktarda et ve mum parası verilir”

İskender Paşa Medresesi (Merkez)

Trabzon’un Meydan Semtinde, İskender Paşa Camisi’nin kuzeyinde yer alan bu medrese, Yavuz Sultan Selim’in valilerinden isken der Paşa h930 (1523)’de yaptırılmıştır Tekke, dergâh ve medreselerin kapatılmasından sonra kendi haline bırakılarak terkedilmiş, yıkılmış, yerine bazı yapılar yapılmıştır

Evliya Çelebi bu medreseden “Cami avlusunun kuzeyinde birçok odalarla bezenmiş mâmur bir tednis evidir ki, talebesinin belirli vazifesi vardır Vakıfları gayet mâmurdur” diye söz etmiştir

Hamza Paşa (Küçük İmaret) Medresesi (Merkez)

Hatuniye Medresesinin batı yönünde yer alan bu medrese h951 (1544) yılında yapılmıştır Hatuniye Medresesi’ne oranla daha küçük olan bu medresede Trabzon’un ünlü kişilerinden Aydınlıoğlu Ömer Efer Efendi müderrislik yapmıştır Ne var ki, bu medrese de yıkılarak günümüze hiçbir iz bırakmamıştır

Pazarkapı Medresesi (Merkez)

Mumhane önü, Pazarkapısı Camisi’nin hemen yanı başında yer alan bu medrese Pazarkapısı Camisi ile birlikte h1166 (1752) yılında yaptırılmıştır Günümüze gelemeyen bu medresede Trabzon’un ünlü âlimlerinden Müderris Derviş Efendi ders vermiştir

Müftü Cami Medresesi (Merkez)

Trabzon’un Bitpazarı diye isimlendirilen semtinde, Müftü Camisi’nin hemen yanı başında yer alan bu yapı, h1167 (1753) yılına tarihlendirilmektedir

Günümüze gelemeyen bu medresenin atmış sekiz odası olduğu söylenmektedir Aynı zamanda burada Trabzon’un ünlü âlimlerinden Semercizâde Mehmet Efendi ders vermiştir

Çarşı Cami Medresesi (Merkez)

Çarşı Camisi ile birlikte, batı yönünde h1255 (1839) yılında Trabzon valisi Hazinedarzâde Osman Paşa tarafından yaptırılmıştır Bu yapı da günümüze hiçbir iz bırakmadan yıkılmıştır

Zeytinlik Cami Medresesi (Merkez)

Zeytinlik Camisi’nin bulunduğu yerde XVII-XVIII Yüzyılda yapılmıştır Günümüze gelemeyen bu medresenin sekiz veya on odası olduğu Ofluoğlu Hacı Mustafa Efendi, Hacı Salih Efendi ve Ahmet Efendi’nin ders verdiği bilinmektedir