Parazitler Ve Parazit Hastalıkları

Parazitler ve Parazit Hastalıkları

İNTESTİNAL PARAZİTOZLAR

Tanım ve Klinik Bulgular :Helmint yumurtalarının yutulması ya da larvalarının cildi delerek organizmaya girmesi sonucunda ortaya çıkan paraziter infeksiyonlardır

1 Plathelmintler (Yassı Solucanlar):

a) Sestodlar: Taenia'lar, Hymenolepis, Echinococcus

b) Trematodlar: Fasciola, Schistosoma

2 Nemathelmintler (Yuvarlak Solucan): Ascaris, Enterobius, Ancylostoma

Taenia : Tsaginata, erişkin formu insanda bulunan, baş (skoleks) ile jejunuma tutunarak halkaları (proglottid) ile 10 m uzunluğa kadar erişen ve insanların sindirdikleri besinlerle beslenen şeritsi bir parazittir İnsan dışkısı ile dış ortama atılan yumurtaları ara konakçı olan sığırları bulaştırır ve sığırda larva infeksiyonlarına yol açar İyi pişirilmemiş sığır etlerindeki larvaların yutulması ile insanna bulaşır Temel yakınma dışkıda parazit halkalarının görülmesi ve daha nadir olarak da açlık karın ağrısıdır Yumurtaları insanlar için bulaştırıcı değildir Benzer bir parazit olan Taenia solium’un ise ara konakçısı domuzdur ve yumurtaları insanlar için bulaştırıcıdır

Diphrobothrium latum : Çiğ balık yenmesi ile insanlara bulaşır, incebarsaklara tutunarak 20-25 m uzunluğa erişir Çoğu olgu asemptomatikse de %2 olasılıkla B12 vtamini yetmezliği sonucu megaloblastik anemiye neden olabilir

Hymenolepis nana : Küçük (2-4 cm) bir fare ve insan parazitidir Diğerlerinin aksine ara konakçı gerektirmeden hastalıklı insan dışkısın tarafından kontamine edilmiş besinlerdeki yumurtaların yutulması ile bulaşır Bu nedenle aile içi bulaş söz konusudur Halkalar barsakta parçalandığından dışkıda sadece yumurtası görülebilir Çocuklarda daha sıktır Karın ağrısı, enterit, anemi, asteni, sinir sistemi belirtileri ve konvülsiyonlara kadar varabilen semptom zenginliği vardır

Fasciola hepatica : Koyunların yapraksı parazitidir İnsanlara iyi yıkanmamış çiğ sebzelerle bulaşır, safra yollarına yerleşerek portal siroza neden olur

Schistosoma: Kontamine sularda yaşayan serkaryaların cildi delmesi ile dolaşıma geçer, türe göre mesane (S haematobium, S japonicum), kolon (S mansoni, S japonicum) veya nadiren diğer visseral organlar ve medulla spinalis (S mansoni) venalarına yerleşerek kronik irritasyon nedenli organ patolojilerine (kronik sistit, mesane kanseri, kronik ishal, karaciğer fibrozu, portal hipertansiyon) ve allerjik reaksiyonlara yol açar

Ascaris lumbricoides : Dış ortama atılan infekte insan dışkısındaki yumurtalar burada erginleşir ve yumurtaların insan tarafından yutulması ile bulaşır Erişkinleri 20-25 cm uzunluğunda bulunan yuvarlak, solucansı bir parazittir Organizmadaki larva döngüsü sırasında geçtiği akciğerlerde allerjik pnömoni (Löeffler pnömonisi), barsakta serbest olarak yaşayan erişkin formu ise tıkanma ikteri, ileus ve malnutrisyon tablolarına yol açar

Enterobius vermicularis : Evrimi sadece insan ile sınırlı olan, insandan insana yumurtaların aktarılması ile bulaşan küçük bir nematoddur Yutulan yumurtadan incebarsaklarda çıkan larva kolon mukozasına tutunarak yaşar Dişilerin anüsteki yumurtlama döneminde gelişen irritasyonuna bağlı olarak anal kaşıntı ve sekonder infeksiyonlara neden olur

Ancylostoma duodenale, Necator americanus : Kancalı kurtlar olarak anılırlar Kumlardaki hareketli larvanın çıplak ayaktan cildi delmesi ile insanlara bulaşır Dolaşım yolu ile akciğere, oradan da özofagus yolu ile oral kavite ve özofagusa gelen larva yutulur, erişkin hale gelip incebarsaklara tutunur Barsak kanamalarına neden olduğu için süregen kan kaybına bağlı demir eksikliği anemisi gelişir (pika anamnezi) Kanama bazen ciddi boyutlara ulaşabilir Ayrıca; evrimi sırasındaki seyahatlerine bağlı olarak cilt, akciğer, gastrointestinal (bulantı, kusma, ishal) görülebilir

Trichuris trichiura : Yumurtasının yutulması ile bulaşır, kolona tutunarak yaşar Allerjik reaksiyonlar, karın ağrısı, distansiyon, kanlı ishal, kilo kaybı, mental değişiklikler, ileus, anal prolapsus ve apendisit tabloları ile kendini gösterir

Strongyloides stercoralis : Kancalı kurtlarla aynı evrimi gösterse de önemli bir farkı, yumurtalarının barsaktayken açılması sonucunda immünitesi normal bireylerde peptik ülser benzeri yakınmalara neden olurken immünite problemi olanlarda çoğul otoinokülasyonlar sonucu karaciğer, kalp, beyin gibi birçok organı içeren belirtiler ile seyreden ve mortalitesi yüksek hiperinfeksiyon tablolarına yol açar Bu hastaların salgıları da larva içerdiği için bulaştırıcıdır

Tanı Metodları : İntestinal parazitlerin büyük çoğunluğunun tanısı dışkı incelemesi ile konur Bu amaçla yüzdürme ve çöktürme yöntemleri kullanılmaktadır Daha ağır olan Schistasoma ve Ascaris yumurtalarını için en uygun yöntem çöktürme yöntemidir (Formol-Etil asetat) Evermicularis yumurtaları için, dişi oksiyür gece saatlerinde rektum-anüs bölgesine yumurtladığından, sabah uygulanan Selofan-Bant Yöntemi en iyi sonuç verir Şistozomyaz, fasyolyaz, askariyaz, kancalı kurt, trişuryaz ve strongyloides infeksiyonları gibi doku irritasyonu yapan parazitozlarda eozinofili önemli bir bulgudur

Tedavi : Sestod infeksiyonlarının tedavisinde niklozamid veya pirazikuantel, nematod infeksiyonlarında ise mebendazol, albendazol gibi preparatların kullanımı gereklidir Trematod infeksiyonlarının tedavisinde pirazikuantel denenmekle birlikte tedavide kesin başarı sağlanamamıştır

KİST HİDATİK

Tanım ve Klinik Bilgiler :Echinococcus granulosus, Echinococcus multilocularis ve Echinococcus vogeli’nin oluşturduğu; sıklıkla karaciğer ve akciğerde yerleşim gösteren paraziter zoonotik bir hastalıktır (1)

Hastalığın başlarında kistin küçük olduğu dönemlerde uzun yıllar boyunca asemptomatik seyredebilir Fakat kist büyüdükçe; bulunduğu bölgeye ve oluşturduğu basıya göre belirtiler ortaya çıkar Karaciğer yerleşiminde sağ hipokondrium ağrısı, bulantı, kusma ve ikter gibi belirti ve bulgular görülür Akciğer tutulumunda; solunum sıkıntısı, öksürük, hemoptizi, göğüs ağrısı görülür (1,2)

Diğer organ ve sistem tutulumlarında da bu bölgelere ait tablolar ortaya çıkar Örneğin kafa içi tutulumlarda; baş ağrısı, kafa içi basınç artışı, kusma, şuur kayıpları görülebilir Myokard tutulumunda ritm bozuklukları, iskemi bulguları, myokard nekrozu hatta rüptürü gelişebilir Kemik tutulumlarında spontan kırıklara neden olabilir

Kistin rüptüre olması durumunda allerjik reaksiyonlar ortaya çıkar Akciğerdeki kistin rüptüre olmasıyla ağızdan kist sıvısı gelir, boğulmalara neden olabilir

Tanı Metodları :

Tanı; klinik bulgular, radyoloji, etkenin görülmesi ve serolojik yöntemlerle konur

Etkenin Görülmesi : Kist sıvısı bronşlara, idrara, safra yollarına veya bağırsağa boşalırsa bu mataryellerde etkene ait yapılar görülebilir

Serolojik yöntemler : Ekinokoklara karşı serumda oluşan antikorlara bakılır Klinik ve radyolojik bulgularla kist hidatik şüphesi oluşan hastalarda serolojik yöntemlere sıklıkla başvurulur Serolojinin sensitivitesi; karaciğer tutulumunda %80-100, akciğer tutulumunda %50-56, diğer organ tutulumlarında %25-56 dır (3) Serolojik yöntemler olarak indirek hemaglütinasyon, lateks aglütinasyonu, indirek floresan antikor testi ve enzim immuno assay kullanılabilir

Tedavi :

Ulaşılabilecek bölgelerdeki kistler için ilk tercih edilecek tedavi cerrahi müdahale veya perkütan drenajdır Ulaşılamayan bölgelerdeki kistlerde, çoklu organ tutulumlarında veya cerrahi esnasında oluşabilecek rüptür ihtimaline karşı 28 gün boyunca; “albendazol 10mg/kg/gün” veya “mebendazol 50mg/kg/gün” kullanılabilir

Tenya Şerit Bağırsak Şeridi

Şerit hastalığı olarak da adlandırılabilecek olan taenia enfestasyonu parazit adı verilen küçük canlılarla meydana gelen ve genelde sindirim sistemini tutan bir durumdur Tenyalar, az pişmiş veya çiğ et (tenya bulunan) yemekle bulaşır Sığırlar genelde Taenia saginata bulaştırırken, domuzlar taenia solium taşıyıcısıdırlar Tenyalar segmentli yani boğumludurlar Her boğum yumurta üretebilme kapasitesine sahiptir
Dünya genelinde son derece yaygın bir durumdur

Sığır Tenyası (Taenia saginata)

Etle alınan tenya larvaları (olgunlaşmamış tenyalar) insan barsaklarında olgun hale gelebilirler ve boyları 4-6 metreye ulaşabilir

Tenya hastalığı genelde her hangi bir belirtiye neden olmaz Kişi kendisinde tenya olduğunu genelde dışkısında tenyaları görünce fark eder, özellikle de hareketli parçacıkları

Nadiren karın üst bölgesinde ağrı, ishal, bulantı, kilo kaybı görülebilir Bazen apendiks, safra kanalları ve pankreas kanalında tıkanıklığa neden olabilirler

Dışkıda parazitin yumurta ve boğumlarının görülmesi ile tanı konur Taenia saginata nın hareketli parçaları dışkıda görülebilir Parazit yumurtalarını makat civarında toplayabilmek amacı ile kullanılan selofan bant yöntemi ile %85-95 hastada tanı konulabilir

Tenya hastalığı, ilaçlarla ve genelde tek doz kullanılarak tedavi edilebilir En çok kullanılan ilaç niclosamide etken maddeli ilaçlardır

Domuz Tenyası (Taenia solium)

Uzunluğu yaklaşık olarak 5 metre civarındadır Ülkemizde yaygın olmamakla birlikte dünyada çok yaygındır

Sığır tenyasından farklı olarak beyin, kalp, göz, akciğer, cilt altı ve kaslarda kist oluşumuna neden olabilirler: Domuz tenyası bulunan yetişkinler ve çocuklar eğer yeter derecede hijyene dikkat etmezlerse, dışkılama sonrası elleri ile makattaki yumurtaları alarak yutarlar Bu yumurtalar barsaklara ulaştığında içlerinden larvalar çıkar ve dokulara geçerek kister oluştururlar Eğer larvalar beyne ulaşırsa epileptik ataklar (havale ?) ve diğer sinirsel problemlere neden olabilirler Bu duruma cysticercosis adı verilir

Diğer belirtiler sığır tenyasında olduğu gibidir

Dışkıda yumurta ve larvaların görülmesi ile tanı konabilir Ayrıca radyolojik incelemelerde kistler görülebilir Cilt altındaki şişliklerden yapılan biyopsi ile de tanı konulabilir

Tedavide tek doz niclosamide kullanılır Kist oluşan durumlarda tedavi cerrahidir

Balık Tenyası (Diphyllobothrium latum)

Bazı tatlı su balıkları ve som balığı Diphyllobothrium latum adı verilen tenya bulaştırabilirler Genelde tuzlanmış, çiğ veya iyi pişmemiş balık eti ile bulaşır

Bunların uzunlukları 3-10 metre uzunluğunda olabilir

Bu parazitler barsağa tutunurlar

Dişi parazit günde 1 milyondan fazla yumurta çıkarabilir

Karın ağrısı, karın krampları, kusma, kilo kaybı ve Vitamin B12 eksikliği ve makrositer anemi gelişebilir

Dışkıda bol miktarda bulunan yumurtaların saptanması ile tanı konur

Tedavide tek doz niclosamide kullanılır

Tenyalardan Korunma

Etlerin yeterli miktarda pişirilmesi tenya larvalarını parçalar Tuvaletten sonra yeterli el yıkama ve daima uygun hijyen hastalığın yayılmasını önler