Akut Pankreatit

Akut pankreatit


Akut pankreatit, ani başlayan bir pankreas inflamasyonudur (yangı) Olay bir anlamda pankreasın değişik derecelerde hasar görmesi olarak da özetlenebilir Bu hasar bazen pankreas hücrelerinin ölümüne neden olabildiği gibi, ortaya çıkan bazı kimyasal maddelere bağlı olarak gelişen olaylar vücudun tamamını ilgilendiren genel bir felaket haline de dönebilir Başka kelimeler ile ifade etmek gerekirse; pankreas hem iç salgı (endokrin: Örn insülin) hem de dış salgı (ekzokrin: Örn amilaz, lipaz, tripsin) yani sindirime yardımcı maddeler salgılar Bu dış salgı içindeki maddeler inaktif formda olup, bağırsakta aktif hale geçerler ve yağ, şeker ile proteinlerin parçalanmasını sağlarlar İşte akut pankreatitte bu maddeler bir şekilde daha pankreas içindeyken veya bir nedenle çevre dokulara ulaşarak aktif hale geçip dokuları parçalamaya başlarlar Akut pankreatit bu kontrol dışı dokuların parçalanması olayına karşı vücudun ortaya koyduğu savunmanın ve sonuçlarına verilen isimdir


Akut pankreatit'in nedenleri

Akut pankretitin bir çok nedeni vardır En sık rastlanılanı ise safra kesesi taşlarıdır Safra kesesindeki taşlar kesenin kasılması ile ana safra kanalına dökülebilirler ve tıkanma sarılığı nedeni olabilir Safra kanalına düşen taş ya kanal çıkışını tıkayarak ya da çıkıştan zorla da olsa geçip bağırsağa düşerken yarattığı olaylara bağlı olarak pankreas kanalında da değişik derecelerde tıkanıklık, basınç artması, hasar ve kanaldakilerin çevreye sızmasına neden olabilir Aktif hale geçen enzimler çevredeki sağlıklı dokuları parçalamaya başlayabilir Akut pankreatitin safra taşından sonra ikinci sırada gelen nedeni ise yoğun alkol kullanımıdır Alkol de direkt ve indirekt yollardan benzer zincirleme reaksiyonları başlatabilir Bu en sık iki neden dışında, çocuklarda kabakulak, erişkimde hiperlipidemi (kan yağlarının yüksekliği), kanal darlığı, pankreasın bazı doğmalık anomalileri, travma, nadiren de olsa hamilelik, veya hiçbir neden olmaksızın da akut pankreatit gelişebilir

Akut pankreatit tipleri

Günümüzde hastalığın ağırlığını gösteren 2 tip akut pankreatitten bahsedilir:

• 1 Akut ödematöz pankreatit
• 2 Akut nekrotizan pankreatit

Akut ödematöz pankreatit

Akut pankreatitlerin dörtte üçünü oluşturur Hafif akut pankreatit de denir Pankreasta minimal hasar olur Ancak ciddi sorunlar yaratmadan, cerrahi tedavi gerektirmeden tamamen iyileşir ve geride kalıcı bir pankreas hasarı kalmaz

Akut nekrotizan pankreatit

Akut pankreatitin yaklaşık dörtte birlik kısmını oluşturur Ağır akut pankreatit de denir Pankreas dokusunda ve hatta çevre dokularda ağır hasar, doku ölümü ile seyreder Olayın ağırlığı ve tetiklediği değişik mekanizmalar nedeni ile solunum sistemi, böbrekler ve dolaşım sistemi de ciddi şekilde etkilenebilir Dolayısı ile hayatı ciddi tehdit eden bir durumdur Yoğun bakım gerektirir Çok sayıda cerrahi müdahale gerektirebilir Her türlü desteğe ve tedaviye rağmen vakaların %30'u kaybedilebilir İyileşme olsa bile pankreas değişik derecede hasar görmüş ve fonksiyon kaybına uğramıştır Bunun derecesine göre pankreas yetersizlik bulguları oluşabilir

Akut pankreatit bulguları nelerdir?

Bulgular ani başlar En belirgin bulgu karın ağrısıdır Karın üst bölümünde künt vasıflı, özellikle sırta ve kuşak tarzında bele yayılan şiddetli bir ağrıdır Bulantı kusma ve ateş tabloya eşlik edebilir Hastaneye müracaatı zorunlu kılan bir tablo gelişir llll

Tanı

Bu konuda deneyimli bir cerrah, klinik tablo ve bazı laboratuar testleri ile (özellikle kan amilaz ve lipazının çok yüksek olması) tanıyı rahatlıkla koyar Özellikle çekilen ilaçlı bilgisayarlı tomografide pankreasın hasarı hakkında fikir edinilebilir

Komplikasyonlar

Hafif form genellikle komplikasyonsuz iyleşir Ancak sık görülen komplikasyonlar psödokist gelişimi, pankreas apsesi ve fistüldür (pankreas sıvılarının dışarıya akması)

Tedavi

En kritik sorun akut pankreatitin tipini belirlemek ve nedeni ortaya koymaktır Eğer ortadan kaldırılabilir bir neden ise (Ör: kanalı tıkamış bir safra taşı) nedenin süratle ortadan kaldırılması tablonun süratle düzelmesine neden olur Hangi tip olursa olsun tedavi genel prensipler doğrultusunda pankreası dinlendirmek yani ağızdan gıda alımını kesmek, damardan beslemek ve pankreastaki hasarın seviyesini bilgisayarlı tomografi ile takip etmek olarak başlar Hafif formda, görüntülemede doku kaybı olmaksızın olayın 3-5 gün içerisinde gerilediği klinik bulguların (şikayetlerin) süratle gerilediği gözlenir ve ilave tedavi gerekmez


Ancak, değişik derecede doku ölümü (nekroz) saptanması ağır form ile karşı karşıya kalındığını gösterir ki bu özellikle uzman bakımı gerektirir Doku kaybının seviyesinin takibi, bu ölü dokuları ölümcül bir komplikasyon olan infeksiyondan koruma, bozulan diğer sistemler ile mücadele, ameliyat zamanının planlanması (en önemli faktörlerden biri) gibi hamleler iyi hesaplanarak ve zamanında yapılmalıdır Yanlış strateji ölüm ile sonuçlanabilir


Bu nedenle deneyim çok önemlidir Akut pankreatit atağı sonrası ne yapılmalı? Akut atak atlatılır atlatılmaz, altta yatan neden ortadan kaldırılmalıdır Aksi halde tekrarı kaçınılmaz olur Neden safra kesesindeki taşlar ise, safra kesesi alınmalı, alkol ise alkol alımına son verilmeli, gibi Eğer değişik derecelerde pankreas yetersizliği gelişir ise (sindirim bozukluğu , şeker hastalığı gibi) bunlar ile de ayrıca mücadele edilebilir