Ketenin öyküsü

Ketenin öyküsü


Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma Vakfı’nın (ÇEKÜL) keteni yaşatmak için başlattığı çalışmalar devam ediyor Vakfın Kocaeli İl Temsilcisi Numan Gülşah, ketenin Kandıra bölgesinde yeniden etkin konuma getirilmesi için çiftçiye keten tohumu dağıtıldığını ve mazot yardımında bulunulduğunu söyledi


Fahriye Teyze keten dokuma geleneğini Kandıra'nın Gebeli köyündeki ilkel tezgahında yaşatıyor

KOCAELİ (KOÜHA) - Kocaeli’nin Kandıra ilçesine özel geleneksel ‘Kandıra Bezi’nin yeniden üretilmeye başlanması için Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma Vakfı (ÇEKÜL) çalışma başlattı Keteni yaşatmak için savaş veren ÇEKÜL Kocaeli İl Temsilcisi Numan Gülşah, kendir ve kenevir bitkilerinin yetiştirilmesinin 1980’li yıllarda yasaklandığını söyleyerek, “Yasak kapsamında olmamasına rağmen Kandıra ve yöresinde keten ekimi yapılmıyor İp bulamayan yöre halkı zamanla dokumacılığı terk etti” dedi
Gülşah, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, ÇEKÜL, İzmit Evlerini ve Tarihini Koruma ve Yaşatma Derneği (İZEYAP) ve Yerel Gündem 21 Proje Geliştirme Kooperatifi desteğiyle keten bitkisinin bölgede yeniden etkin konumuna getirilmesi için çiftçiye keten tohumu dağıtıldığını ve mazot yardımı yapıldığını kaydetti

Kandıra’nın Gebeli köyünde yaşayan 78 yaşındaki Fahriye Yaşar ağaçtan yapılmış ilkel tezgahında komşularının sandıklarında kalmış ipliklerle keten bezi dokuyarak bu geleneği sürdürüyor Günde 8 metre keten bezi dokuduğunu söyleyen Fahriye Teyze keten bezi dokumanın eğitimini almadığını aile büyüklerinden görerek bu işe başladığını ifade ediyor Çevresindekilerin bu işi öğrenmek için hiç istekli olmadığından dert yanıyor
Fahriye Yaşar, eski yıllarda yöredeki damatlara bu bezden pantolon, kuşak, cepken, kese, gelinler için ise pullu çevre, sim işlemeli havlu (peşkir), çanta, çay takımı, peçete, gecelik, masa örtüsü, köşe yastığı, ceket döpiyes ve yatak çarşafı yapıldığını ve bezin çeyiz takımlarının vazgeçilmezi olduğunu sözlerine ekliyor

Ketenin yararları saymakla bitmiyor

Keten tohumunun ve bezinin yararları oldukça büyük ve şaşırtıcı Bir rivayete göre nem çekme özelliği nedeniyle Mısır’da mumyalama işlerinde ve bununla birlikte yelken yapımında kullanılıyor Araştırmalar, keten tohumunun içinde bulunan Omega 3-6-9 enzimlerinin bağırsak hareketlerini kolaylaştırdığı, vücut direncini sağlamada katkıda bulunduğu ve akciğerlere iyi geldiğini gösteriyor Tekirdağ Müzesi’nde Macar Krallığı’nın Prensi Rakkoçhy’e ait keten bezinden üretilmiş içlik elbiseler bulunuyor Hzİsa’nın da öldükten sonra ketenin de içinde bulunduğu bir beze sarıldığı söyleniyor İncil’in Yuhanna bölümünde ketenden bahsediliyor

Keten bezine yurtdışından büyük ilgi var

Amerika’dan Indiana, Richmound, Manhattan ve Chicago üniversitelerinin iç giyim, kök boya ve tekstil tasarımı bölümü öğrencileri belirli aralıklarla Kandıra’ya Fahriye Teyze’yi ziyarete geliyor ÇEKÜL Kocaeli İl Temsilcisi Numan Gülşah, Richmound Üniversitesi Rektörü Larry Clank’ın keten bezine ilişkin düşüncelerini şöyle aktardığını söylüyor:
“Keten bezinin yetiştirildiği yerlerde kimyasal gübre kullanılmıyor Ketenin ekimi çevreyi kirletmediğinden ve içinde elyaf olmasından dolayı böcek yapmıyor Bez, kimyasal reaksiyona girmeden kök boya ile üretilerek, deterjanla değil toz sabunla yıkanmakta ve ütüye gerek kalmamaktadır”



Numan Gülşah, dış ülkelerden gelenlerin yoğun ilgisinden memnun kaldıklarını belirterek, “Çalışmalar kapsamında Kandıra’nın Kocakaymaz köyüne bize destek veren ve trafik kazası sonucu hayatını kaybeden eski Kandıra Kaymakamı Mehmet Sarıcan’ın ismini verdiğimiz bir dokuma merkezi kurduk Merkezimizde mayıs ayından itibaren dokuma başlayacak ve özel otantik değer içeren dokumalar yapılacak” diye konuştu İplik üretimi için keten ekimi yapılması gerektiğini dile getiren Gülşah, “Kocakaymaz köyünde kurulan atölyede öncelikle Kanada’dan gelen ipliklerle üretim yapılması düşünülüyor fakat daha sonraları ekilen toprakların veriminden iplik elde etmeyi planlanıyoruz” ifadesini kullandı


Belçika’dan bir tatil köyü işletmecisi şimdiden keten tohumundan elde edilen ipliklerin tümünü almak istiyor Çift katman dokunan bu kumaş, eski yıllardan beri gemilerde yelken bezi olarak kullanılıyor ÇEKÜL, üretime başlanınca bu kumaşın kuvvetli rüzgara dayanabilecek tek kumaş olduğu fikrinden hareketle Bodrum Yalıkavak’taki yeldeğirmenlerinde kullanılması için teklifte bulunmaya hazırlanıyor

Ketenin tarihçesi

Ketenin, Romalılar döneminde kullanılmaya başlandığı söyleniyor Eski Kaimas (kaymaz) divanına bağlı olan Akçakese köyü Romalılar döneminde keten için bir ticaret merkezi olarak kullanıldığı ‘Akçakese’ ismini ise Osmanlılar döneminde akça (para) ve kese kelimelerinin birleşimi ile son ismini aldığı ifade ediliyor Akçakese köyünde ketenden elde edilen bezir yağının yapımı için silindir seklinde merdaneler bulunuyor yine bu köyün ticaret merkezi olarak kullanıldığını kanıtlayan yaklaşık 2500 yıllık mil taşı yer alıyor Bu taşın ticaret merkezi olan Akçakese’nin Nikomedya’ya uzaklığını göstermek için kullanıldığı söyleniyor Keten, dokumacılık sektöründe yüzyıllardan beri kullanan bir bitki Yazları serin ve nemli geçen alanlarda, dünyada en fazla Rusya ve Polonya olmak üzere Kuzey Batı Avrupa’da yetiştiriliyor Türkiye’de Kocaeli’nin Kandıra ilçesinde ve az da olsa Batı Karadeniz bölgesinin denize yakın bölgelerinde keten ekimi, devletin koyduğu yasak kapsamında tohumlarının uyuşturucu etkisi olmasından dolayı yasaklanmıştır