Nikah İlan Edilip, Anne Babadan Gizlenmesi Durumunda Hüküm Nedir?

Nikah ilan edilip, anne babadan gizlenmesi durumunda hüküm nedir?
Hakkında Nikah ilan edilip, anne babadan gizlenmesi durumunda hüküm nedir?




Soru: Nikah ilan edilip, anne babadan gizlenmesi durumunda hüküm nedir?
Ya da sadece bir kaç kisiye ilan edilmesi durumunda?

Islâm hukukuna göre nikâhin sahih olmasi için bazi sartlar vardir Bu sartlardan birisi de evlenecek olan kadinin velisi durumunda olan kisinin izninin ve rizasinin alinmasidir Bu mesele Hanefî mezhebi disinda kalan üç mezhebe göredir Velinin izni, Mâlikî ve Safiî mezhebine göre nikâhin bir rüknü, Hanbelî mezhebine göre ise sartidir Her üç mezhebe göre kadinin velisinin izni alinmadikça yapilan nikâh sahih olmaz, bâtildir

Hanefî mezhebine göre ise henüz bulûg çagina ermemis kiz çocuklarinin, kendini idare edemeyecek durumda aklen noksan olanlarin ve bunaklarin velilerinin izni olmadan nikâhlari caiz olmaz Bunlarin disinda kalan kadinlar, velilerinin izni olmadan da evlenip nikâh akdedebilirler Çünkü nikâhta kadinin ifadesi muteberdir

Bu fikhî bir hüküm olmakla beraber, gerek Islâmî bir âdet, gerekse ailevi bir âdâb olarak velinin izin ve rizasinin alinmasi en dogru olani ve isabetlisidir Zaten bazi istisnalar disinda kizin evliliginde velisinin iznine müracaat edilmekte, önce o muhatap alinmaktadir Daha sonra kizin rizasi da alinirsa nikâh akdine baslanmaktadir

Hanefî mezhebi disindaki üç mezhebe göre nikâhin rüknü olan veli, "mücbir veli" durumundadir Sirasiyla baba, dede; ana-baba bir erkek kardes mücbir veli olurlar Bakire olan kizin nzasi olmasa da esas itibariyle bunlar kizi evlendirebilirier Fakat, her ne kadar bu hüküm mutlak gibi görünüyorsa da, birtakim istisna ve sartlan vardir Meselâ su bes sart mevcutsa kizin velisinin izni alinmadan, sâdece kendisinin muvafakati ile nikâh akdedilir Bu sartlar sunlardir:

1 Veli ile kiz arasinda herhangi bir sekilde düsmanlik varsa,
2 Kiz ile damat adayi atasinda bir düsmanlik varsa,
3 Damat adayi kiza mehir veremeyecek durumda fakir ise,
4 Mehr-i misil veremeyecek kadar maddî durumu müsait degilse,
5 Adam âmâ veya yasli ise

Bu gibi durumlarda veli selâhiyetini kullansa da yapilan nikâh sahih olmaz Çünkü kadinin zor durumda olacagi, büyük bir huzursuzluk ve geçimsizlik içine girecegi bastan bellidir Halbuki nikâhtaki esas maksat, eslerin birbirinden memnun olarak yasamalari, aile yuvasinin dünyada iken bir saadet merkezi mahiyetinde bulunmasidir

Safiî mezhebine göre, bir kiza denk ve uygun bir erkek talip olur, kiz da arzu eder, fakat velisi evlendirmeye yanasmaz mâni olursa, sorumlu sayilacagi gibi, veli olmaktan da düser Yine kiza denk ve uygun bir erkek talip olur, kiz da razi olursa, fakat yine velisi (babasi) bazi bölgelerimizde (bilhassa Sark vilâyetlerimizde) oldugu gibi fazla baslik talebinde bulundugu takdirde mücbir veli olamaz, velayetine itibar edilmez Artik velinin izninin sarti aranmaz Mümkün olursa kiz o talipli ile evlendirilir Veli mâni olursa büyük bir vebal altina girmis olur iste baslik belâsinin yayginlastigi vilâyetlerimizde bu mahzurlu durumlar sik sik görülmekte, kizin velisi de, "velayet" selâhiyetini kullanarak bazi günahlarin ve huzursuzluklarin dogmasina sebep olmaktadir2

Nikâhta velinin izninin sart kosulmasi mezhepler arasinda farkli olmakla beraber, bölgenin ve ailenin kendi sartlan ve âdetleri açisindan önemlidir Öyle zamanlar olur ki, kiz tecrübesizliginden, ilk anda bazi hususlari tam düsünemediginden, velilerinin memnuniyetsizlikle rine ragmen diretir, isteyen bir erkekle nikahlanirlar

Fakat ileride pisman olacaklarini, kocasinin kendisine denk olmadigini görür ve bir huzursuzluktur gider

Bu açiklamalara göre diger sartlar yerine gelmis ancak anne babanin haberi olmadan nikah yapilmis ve yukarida belirtilen engeller de bulunmuyorsa, Hanefi mezhebine göre nikah geçerlidir Diger mezheplere göre ise velinin izni gerekli oldugundan nikah geçerli olmaz

Böyle durumlarda velinin müsaadesini, rizasini almak hem bir Islâmî vecibedir, hem de büyüklere edep ve terbiyeye uygundur Fakat bazi anlar da olur ki, yukarida bîr miktar sözünü ettigimiz gibi, pekçok bakimdan kizla erkek birbirlerine denk oldugu, fikren ve mizaç itibariyle birbirleriyle uyusabilecekleri mümkünken, babanin bazi pesin fikirleri öne sürerek mâni olmasi halinde, onun rizasinin baglayici olmamasi daha isabetli olacaktir Bu durumda zaten Hanefî mezhebine göre nikâh caiz oldugundan ona tâbi olarak hareket edilir

1 Hukuk-i islâmiye ve Istilâhat-i Fikhiyye Kamusu, 2: 55-8
2 el-Ümm, 5: 20; Safiî ilmihali, s 443
Selam ve dua ile

Soru:
Hz Aise ve Ibnu Abbas radiyallahu anhüm'ün anlattiklarina göre, Resulullah aleyhissalatu vesselam: "Veliden izinsiz nikah sahih olmaz" buyurmustur" bu hanefi mezhebi icin gecerli degil midir?

Hukuk dilinde velâyet, baskalari adina onlarin rizâlari aranmaksizin hukukî islemde bulunma yetkisini ifade eder Aile hukukunda velâyet eksik ehliyetli ve ehliyetsizlerin bir yakini tarafindan rizâlari alinarak veya alinmaksizin evlendirilme yetkisidir Özellikle Hanefîler’in disindaki mezheplerde kadinlar, bazi durumlarda rizâlari aransa bile, ancak velileri araciligiyla evlenebildikleri için velâyetin bu alanda özel bir önemi vardir Bu mezhepler “Velisiz nikâh olmaz” (Buhârî, “Nikâh”, 36; Ebû Dâvûd, “Nikâh”, 19; Tirmizî, 14, 17) hadisini ve benzeri hadisleri mutlak olarak degerlendirmekte ve her durumdaki kadinlarin -rizâlari alinsa bile- sadece velileri araciligiyla evleneceklerini söylemektedirler Hanefîler ise bu hadisleri tam ehliyetli olmayan kadinlarin ancak velileri araciligiyla evlenebilecekleri seklinde yorumlamaktadirlar Hanefîler’de âkil-bâlig olan kadin, aynen erkek gibi velisinin araciligina gerek olmaksizin evlenebilir

Evlenmede kadinlara velâyet konusuna ait detaylarin, dinin dogrudan düzenledigi bir mesele olmadigi gözden uzak tutulmamalidir Velâyet konusu, içinde bulunduklari sartlara bagimli olarak kadinin insanlari tanima konusundaki tecrübesizligini telâfi etmeye ve onun haklarini güvence altinda tutmaya mâtuf bir tedbir niteliginde görülebilecegi gibi kimlerin hangi sira ve ölçü dahilinde kadinin velisi olacagi hususu da ailenin ve toplumun yapisiyla ve telakkileriyle ilgili görünmektedir Evlilikte velâyet kurumunun ön plana çikmasi, hayat boyu birlikteligi baslatacak olan evlilik akdinin gerekli arastirmalar yapilarak mümkün oldugu ölçüde saglam temellere oturtulmasi, telâfi edilmesi ve geri dönülmesi âdeta imkânsiz olan hatalarin önceden görülmesi ve önlenmesi, bir yönüyle de evlenecek taraflarin aileleri arasinda kaynasmanin kolay saglanmasi gibi hedeflere yöneliktir

Selam ve dua ile

Soru: esimin ailesi ve benim ailemin rizasiyla resmi nikah yaprirdim fakat esimle henüz evlenmedim yani ayni evi paylasmiyoruz ayni evi paylasacagim zaman dini nikah yaptirmam gerekir mi?

"Dinî nikâh nedir? Dinî nikâha neden imam nikâhi deniyor, sebebi nedir?"

Nikâh, talâk diger bir ifade ile evlilik ve bosanma dinî bir müessesedir; ayni zamanda ibadetler içinde degerlendirilir Çünkü kaynagi Kur'ân ve hadistir Bu hususta yüzlerce âyet-i kerime, binlerce hadis-i serif vardir Bu âyetler hem evlilik müessesesinin sinirlarini çizer, hem de sorumluluk ve mükellefiyetleri belirler Bazi âyetlerde mesele bütün ayrintilariyla verilir Hadisler ise evlilik ve aile müessesesinin bütün ayrintilarini belirler, anlatir ve ögretir

Ayni sekilde Islâm hukuku kitaplarinda nikâh ve talak bölümü ap ayri bir bölüm teskil eder Meselâ kaynak olarak verdigimiz, Türkçede de kapsamli bir eser Ömer Nasuhi Bilmen'in 8 ciltlik Hukuk-u Islâmiye ve Istilâhât-i Fikhiyye Kamusu'nun bir cildi bu meseleye ayrilmistir

Konunun anlasilmasina yardimci olmasi ve bir örnek teskil etmesi açisindan bazi âyetlerin meallerini okuyalim:

"Içinizden bekâr olanlari ve köle ve cariyelerinizden dindar olanlarini evlendirin Onlar fakir iseler, Allah onlari lûtfuyla zenginlestirir Allah'in lütfü genistir ve O her seyi hakkiyla bilir

"Evlenmeye imkân bulamayanlar da, Allah onlari lûtfuyla zenginlestirinceye kadar iffetlerini korusunlar"1

"Size su kadinlari nikahlamak haram kilindi: Anneleriniz, kizlariniz, kiz kardesleriniz, halalariniz, teyzeleriniz, erkek kardeslerinizin kizlari, kiz kardeslerinizin kizlari, sizi emzirmis olan süt anneleriniz, süt kardesleriniz, hanimlarinizin anneleri, aranizdan zifaf geçmis olan kadinlarinizdan dogan üvey kizlariniz Eger zifaf geçmemisse onlarin kizlarini nikâhlamakta size günah yoktur Öz ogullarinizin hanimlarini nikahlamaniz ve iki kiz kardesi birden nikâhiniz altina almaniz da size haram kilindi Ancak geçmis olan müstesnadir Muhakkak ki Allah çok bagislayici, çok merhamet edicidir"2

Nikâhin kendine göre sartlari vardir Bu da yukarida izah edildi Cumhuriyet devrine kadar "dini nikâh, resmi nikâh" diye bir ifade mevcut degildi Islâm hukuku yürürlükten kaldirilip yerine Batidan adapte edilen "medenî" hukuk devreye girince ve nikâh akit islemleri belediyelere verilince bu çesit sorular gündeme geldi Oysa Yahudilik ve Hiristiyanlik gibi semavi kaynakli dinlerde önceden oldugu gibi simdi de nikâh merasimleri sinagog ve kiliselerde yapilir Esasen Islâmda da böyledir

Peygamberimizin (asm) "Nikâhi duyurun ve onu camilerde yapin" mealindeki hadis-i serif bu prensibi hatirlatmaktadir Bu islem camilerden alinip belediye nikâh salonlarina tasininca, nikâhin "dinî" bir mahiyet tasiyip tasimadigi akillara gelmeye basladi

Nikâh, evlilik bazi sartlar tasidigindan dolayi bu meseleyi bir bütün olarak âlimler ve din görevlileri bilmektedir Ve öteden beri nikâh akdini âlimler ve imamlar yapmaktadir Bunun için nikâhin halk dilindeki adi "imam nikâhi" seklinde söylenir olmustur

Aslinda bu islem imamlik, hocalik isi degildir Her Müslüman nasil ibadetlerini önceden ögrenerek yapiyorsa, nikâhi ve nikâhin sartlarini ve sorumluluklarini arastirip ögrendikten sonra bu hazirliga girecek, sahitler huzurunda taraflar birbirlerini kari-koca kabul ederek nikâhlarini kiyacaklardir Yani cemaatle namazda oldugu gibi, nikâhta mutlaka imam bulunacak diye bir sart yoktur Sartlari bellidir ve ona göre akit yapilir

Sadece resmî nikâh yeterli midir?

"Sadece resmî nikâhi olanlar Allah katinda evli sayilir mi?"

Bir önceki sualde de temas ettigimiz gibi, nikâh dinî bir müessesedir ve belli sartlari vardir Ayni sart ve esaslar resmî nikâhta, yani belediye memuru tarafindan kiyilan nikâhta mevcutsa nikâh nikâhtir Ancak sart ve esaslara dikkat edilmiyor, hattâ kaale alinmiyorsa mesele degisir, nikâha gölge düsebilir Söyle ki:

Resmî nikâhta evlenecek kisiler evlendiklerine dair ifadelerini açikça belirtiyorlar Ancak bu ifadelerin kesinlik bildirmesi gerekir Baska türlü bir yoruma müsait olmamalidir

Bir diger önemli nokta, sahitlerin Müslüman olmasi ve iki sahitten birisinin erkek olmasidir Oysa laik düzende sahidin TC vatandasi olmasi kâfi geliyor

Evlenecek taraflar süt kardesi olmamalidir Oysa resmî nikâhta bu husus arastirilmadigi gibi, memur tarafindan da sorulmuyor

Müslüman bir hanim gayr-i müslim bir erkekle evlenemez Halbuki yürürlükte olan mevzuatta bu meseleye dikkat edilmiyor, memur sormaya gerek duymadan nikâhi kiyiyor

Bu mahzurlar söz konusu degilse, sadece resmî nikâhla da helâllik mümkün olur Zaten nikâhin rüknü: iki sahit huzurunda taraflarin birbirlerini kari-koca olarak kabul etmeleridir

Ancak bütün bunlarla birlikte Islâmî ölçüler çerçevesinde nikâh akdini ihmal etmemeli, yaptirmalidir

1- Nur Sûresi 32 ve 33

2- Nisa Sûresi 23

Selam ve dua ile