Kırım'da Nogay Yerleşimleri

Kırım'da Nogay Yerleşimleri

Kırım Hanlığı'nın kurucusu Nogay kabileleri Kırım yarımadasına yukarıdaki gibi yerleşmişlerdi KIPÇAK, BARIN, ARGIN, ŞIRIN, MANGIT Yedisan(Cetsan) Nogay uruğlarından yedisi (Şırın, Barın, Kıpçak, Argın, Alçın, Katay ve Mangıt) Yedisan adıyla biliniyordu Bunlardan başta Şırın olmak üzere ilk dördü (yani Şırın, Barın, Kıpçak ve Argın) Kırım tarafına gitmişti; kalanlar ise bir müddet aşağı İdil boyunda göç etmişler ve geriye kalanlar içinde çok etkin bir duruma gelen Mangıt uruğunun ismi bir ara Nogay adı yerine kullanılır olmuştu Daha sonra Mangıtlar Özbekleri oluşturmak üzere Özbekistan taraflarına gittiler, Mangıtlar'ın bir kısmı da Kırım'a gitti 16 yüzyılda haki renkteki bölümde Türkler oturmaktaydı, Nogaylar'ın Cetsan boyundan ayrılan Kıpçaklar, Şırınlar, Argınlar, Barınlar ile Mangıtlar ve Han sülalesi Kırım yarımadasının çeşitli yerlerine yerleşmişlerdi Or, Gözleve tarafına Şongar; Kerç, Kefe tarafına Kerış diyorlar


TÜRKİYE, ROMANYA, BULGARİSTAN'DAKİ KIRIM TATARLARI'NIN ÇOĞU NOGAYCA KONUŞUYOR

Qırımtatarlar üç subetnik gruppasından er birisiniñ (Tatlar, NOĞAYLAR ve Yalıboylular) öz şivesi bar Yalıboylu (cenübiy) şivesi Oğuz tillerine mensüp ve Türk tiline pek yaqındır İşbu şive Türkçeniñ şivelerine baqqanda edebiy Türkçeden az farqlı Yalıboylu şivesiniñ daa da böyle hususiyeti bar ki, onda bayağı Yunan ve bir qaç İtalyan alınmaları bar ÇÖL (ŞİMALİY, NOĞAY) ŞİVESİNDE NOĞAYLAR LAF ETELER, o Qıpçaq tillerine mensüp olıp Qaraçay-Balqar, Noğay ve Qumıq tillerine yaqın ÇÖL ŞİVESİNDE ROMANİYADAKİ, BULGARİSTANDAKİ, QIRIM TATARLAR EM DE TÜRKİYEDEKİ KIRIM TATARLARIN ÇOQUSI LAF ETELER (Ekleme: Yani Nogay asıllı Kırım Tatarları'nın Romanya, Bulgaristan ve Türkiye'ye göçlerinden sonra şu anki Kırım'da) Eñ ziyade darqalğan Orta yolaq (Tat) şivesinde Qırım dağ ve dağ aldı rayonlarından çıqmalar laf eteler Bu şive yuqarıda añılğan eki şive içün arasındakidir Onda em Qıpçaq, em de Oğuz hususiyetleri mevcut Şimdiki edebiy Qırımtatar tiliniñ esasıdır Oğuzlaşmasına baqmadan Orta yolaq şivesi Kuman tiliniñ devamıdır, bu tilde XIV asırda Qırımda laf ettiler (Codex Cumanicus yazı abidesi yazılğan tildir)

1847 yılı haritasında nogaylar

Nogaylar ikiye ayrılarak aralarındaki irtibat kesilmiş, Kırım Hanlığı artık ortadan kalktığından Kırım bölgesinde yaşayan halkın ismi yazılmış NOGAİ -

TATAR ETNONİMİNİN KABUL ETTİRİLMESİNDEN ÖNCE HALK KENDİSİNE NOGAY DİYORDU

"Nugаy" süzе Аltın Urdа tаrkаlıp, bеrniçe хаnlıklаrgа (Estеrхаn, Kаzаn, Kırım һ b) bülеngeç te хаlık tеlеnde kullаnıştа yúri: Estеrхаn nugаylаrı, kırım nugаylаrı (Kırımnıñ túnьyagındаgı tаtаrlаr) Üzbekler tаtаrlаrnı bügеn de "nugаy kilmеşeklerе" dip аtıylаr Nugаy Urdаsı sûñınnаn üzе de bаşındа mûrzаlаr tûrgаn bеrniçe ûlıslаrgа bülеnеp kite "Nugаy" аtаmаsı bаşkа túrki хаnlıklаrdа (Kаzаn, Kаsıym, Sеbеr, Estеrхаn, Túnьyak Kırım) sûñınnаn "tаtаr" etnûnimı bеlen аlıştırılsа dа, Túnьyak Kаvkаz, Kаspiy buе túrеklerеnde ul хezеrgeçe sаklаnıp kаlgаn

Nogay sözü Altınorda dağılıp bir nice hanlıklara (astrahan,kazan,kırım,) bölündüğün de halk dilinde kullanılışta yürürlükte kaldı: Astrahan nogayları, kırım nogayları(kırımın üsttarafındaki tatarlar(yani kırım tatarlarının tat tatarı olmayan nogay tatarı olan kısmı çöl şivesi konuşan kısmı kastediliyor), buna doğal olarak nogayorda nogayları da eklenmeliydi),özbekler tatarlara bugün de nogay torunları derler Nugay ordası sonradan özü de başında mirzalar duran bir nice uluslara bölünüp kider, Nogay adlandırması başka türki hanlıklarda (Kazan,Kasım,Sibir,Astrahan,üstKırım(çölkır ım)) sonradan tatar etnonimi ile değiştirilse de kafkasyanın kuzeyi, karadeniz taraflarında o(nogay ismi) şimdiye kadar korunup kalmıştır


HANGİ ŞİVEYİ KONUŞUYORUZ?

Konuştuğunuz kişinin söyleyiş özellikleri ve telaffuzu da çok önemlidir “cavun cava” şeklinde telaffuz eden br insanın soyu (y yerine c kullanan) büyük ihtimal Kırım’ın Kerç, Gözleve, Orkapı vb gibi Çöl kesimlerinden gelmektedir Yani cımırta (cımırtka), col, cılan diyorsanız Nogay'sınız yumurta, yol, yılan diyorsanız Tat'sınızdır


TAT MIYIZ? NOGAY MI?

Fatma Saylık ile röportaj
- Hatırlar mısınız Ayserez Köyü’nde Nogaylar yaşar mıydı?
- Nogaylar hiç yoktu Sadece Tatlar vardı Kapuskol’da, Ayserez’de hepsi Tatlardı Çöl diyorlar Çöl’e çıkınca Nogaylar vardı Benim beyim Nogay'dı Beyim çöllüydü Nogaylar: "Qayda ketesin, qaydan kelesin, aruvsun mu?", Tatlar da: "Yakşı mısın?" der Sobaya keçker eğer "aruvsun mu" diyorsanız Kırım Nogayı'sınız "yakşısın mı" diyorsanız Kırım Tatı

KIRIM ÇÖL ŞİVESİ NOGAYCA'DIR

Günümüz Kırım Tatarcası'nın üç şivesi vardır: Yalıboyu, Orta Yolak ve Çöl Kırım'ın güneyinde konuşulan Yalıboyu şivesi, Osmanlı'nın etkisinin en fazla olduğu yer olması nedeniyle Türkiye Türkçesi'ne en yakın şivedir ve kolaylıkla anlaşılabilir Orta Yolak şivesi Bahçesaray civarında konuşulmaktadır Oğuz ve Kıpçak lehçelerinin bir karışımı olduğu söylenebilir Türkiye Türkçesi konuşanlar tarafından bazı güçlüklerle karşılaşılsa da anlaşılabilir Çöl şivesi ise Kırım'ın kuzeyinde yaşayan Nogaylar'ın konuştuğu şivedir ve tamamıyla Kıpçak özelliklere sahiptir Bu nedenle Kazakça'ya yakındır ve Türkiye Türkçesi'nden farklıdır Sözü edilen üç şiveden anlaşılması en zor olanıdır


NOGAYLAR KIRIM'DA


HAKAN KIRIMLI ANLATIYOR

Kırım hanlığı nasıl teşekkül etti? Hacı giray degen yine han soyundan kelgenlerden bir tanesi de o da bu yerdeki itil boyundaki kabilelerden bir kısmı, yine Nogay kabileleri, Nogay kabilesi deyip aytmak kıyın ama çünkü akkaten ayırt etmek kıyın çagırdı (Ek: neden kıyın çünkü kırım Nogayları Nogayorda Nogaylarından değiller) Sındırdıp,cebren iskat etti, akikaten de bu onun son derece akıllılıgını körsete eger öyle olmagaydı, kırım da belki ketecek edi, ve bu insanlar bugün kırım tatarı degenimiz adamlar onlar, yani o Nogaylardır tabiî ki onlar değil, başkaları da tabii ki var ama pek çogusu hele hele şu yerdeki adamlar (kırım yarım adasının içini kuzey taraflarını gösteriyor) onaltıncı asırda kırımın içine iskan etilgen adamlar, yani benim kartbabalarım bilmem kimin kart babaları, işte bunlar


Bilahare Kırım yarımadası üst tarafındaki steplere, bucaka, Cetsan, Cemboyluk, Kuban ordalarından oluşan Kiçi Nogaylar

Onlardan sonra da Ulu Nogaylar Kırım'ın kuzeyine ve Kafkasya'ya yerleşiyorlar