Sivas Efsaneleri

Yamaçtaki Ejderha

Sivas’a bağlı Çaygören ve Küpecik köylerine giden yolun kıyısındaki tepeciklerden birinin yamacında, aşağıya inen bir ejderhaya benzeyen bir taş vardır Yörede bu taşa dair bir efsane anlatılır:

Çok eskiden bu köyde yaşayan bir karı-koca, sabana koştukları bir çift öküzle tarlalarını sürerken tepeden bir ejderhanın üzerlerine geldiğini görür ve çok korkarlar O esnada adam, 'Ey Allahım, bu musibeti başımızdan al Ben de sana bir öküz kurban edeyim' der Allah da ejderhayı taşa dönüştürür Karı-koca evlerine döner ve öküzün birini kurban etmeden ertesi gün öküzleri ile tarlaya gelip çalışmaya koyulurlar Derken birden bir gürültü kopar, bir de bakarlar ki dün taş kesen ejderha canlanmış, üzerlerine geliyor Kadın kocasına sinirlenerek 'Dün sen öküzün birini kurban edeceğim dedin, ama etmedin Şimdi öküzün birini buracıkta kendi ellerimle kurban edip köye dağıtacağım' der, ve öyle de yapar Ejderha ikinci kez taşa dönüşür

Rivayete göre taş kesen ejderhanın burun deliklerinin birinden su, diğerinden de -çok eskiden- irin gibi bir sıvı sızarmış Bu irinin, çiftin adadıkları kurbanı hemen kesmedikleri için sızdığı söylenir İrinin sızdığını gören kimse artık hayatta değilse de, suyun aktığını gören çoktur Son dönemlerde ejderhanın baş kısmı tahrip olarak bozulmuş; burnundan sızan su da kurumuştur Ancak aynı kaynaktan beslendiği tahmin edilen ince bir su yamacın dibinde hala akmaktadır



Kızlar Sinisi

Kızılırmak, Kızıldağ'dan doğar Kızıldağ'da 'Beş Gözeler' denilen su kaynağının yakınlarında, peri bacalarına benzeyen kayalıklar vardır Halk arasında buranın adı 'Kızlar Sinisi'dir

Efsaneye göre çok eski zamanlarda bir gelin alayı, Kızıldağ yamaçlarından geçerken eşkıya hücumuna uğrar Eşkıya düzlükteki yolu kestiği için, düğün alayı Kızıldağ'a tırmanmaya başlar Gelin, eşkıya elinden kurtulamayacağını anlayınca Allah'a yalvarır 'Ya onları taş kes, ya beni taş kes' der Düğün alayı o anda Kızıldağ'ın yamacında taş kesilir

Gerçekten de o yörede, uzaktan bakıldığında, dağın yamaçlarına yayılmış ve bir düğün alayını anımsatan irili ufaklı kayalar görülür; hatta bunların arasında bir çeyiz sandığı bile vardır



Tilki Hüyük Efsanesi

Efsaneye göre zamanında bu köye ilk yerleşen adam, üç kızı ve karısıyla yalnız başına yaşar ve çiftçilikle geçinirmiş

Tarladan döndüğü bir ilkbahar günü kızlarıyla karısını, derenin kenarında ağlaşırken görmüş Dövüne dövüne ağlayan karısına ve kızlarına ağlamalarının sebebini sormuş Büyük kız hıçkırarak anlatmaya başlamış

-Ben kocaya varırsam, çocuğum olursa, yürümeye başlarsa, sizi görmeye gelirsem; çocuğum da bu çayın kenarına gelir de düşer buğulursa… Vah benim başım, talihsiz başım…

Diğerleri de bir ağızdan ona katılmışlar:

- Değil mi ya? Ah bizim talihsiz kız, kaderi kara yazılan yavrumuz… Ah!

Birbirlerinin boynuna sarılıp ağıtlar söyleyerek ağlamışlar

Olan bitenleri sabırla izleyen baba, onlara sormuş:

- Bitti mi?

- Bitti… diye cevap vermişler

Babaları:

- Tuuu… Allah belanızı versin… Aha ben gidiyorum, sizlerden aptalını buluncaya kadar köye dönmeyeceğim… Demiş

Bir turşu küpünün alt tarafını kırarak, üstü ile yola çıkmış Nihayet bir köye varmış Altı olmayan, iki tarafı açık küpü havaya dikip bağırmaya başlamış:

- Antika satıyorum… antika satıyorum…

Kadının biri önünü kesip sormuş:

- Bu ne antikası?

- Adam:

Bak, demiş

Küpü havaya dikip kadına göstermiş:

- Bak, şunu dikip içine bakınca gökyüzünü, geceleri de yıldızları görürsün…

Kadın, kocasının sakladığı on altını verip küpü almış Az sonra kadının kocası çıka gelmiş Kadın, kocasını sevinçle karşılayıp, on altına satın aldığı küpü gösterip:

- Bak demiş, bütün altınlarımızı verip bunu aldım Antika bu… Antika bu… Bunu dikip yukarıya baktın mı gündüz gökyüzünü, gece yıldızları görürsün…

Kocası, kadının elinden küpü kaptığı gibi yere çarpmış; saçına yapışıp kafasını yukarıya kaldırmış:

- Bak bakalım gökyüzünü görüyor musun?

- Görülmeye görülüyor ya küpün göstermesi başkaydı, diye söylenmiş

Kocası atına atladığı gibi altınları alan adamın peşine düşmüş Epey sonra yetişmiş

- Selam ey yolcu… Buradan elinde on altın bulunan bir adam geçti mi?

- Aha şimdi önümden geçti, demiş; adam kurnazca Fakat siz ona yetişemezsiniz ki…

- Niye? Diye, kızmış altının sahibi

- O yayan, siz atlısınız da ondan…

- Amma da yaptın, at daha çabuk gider ya…

- Gider gitmesine ya, o iki ayaklı olduğundan hemen çabucak “Bir, iki… bir iki…” der, gider Senin atın dört ayaklı, “Biiir İkiii… üççç… dörttt…” diye gidecek ki yetişmesine imkan yok

- Doğru, demiş adam; at sende kalsın, dönüşte alırım

Atından inen adam gösterilen tarafa koşmaya başlamış Beriki yönünü değiştirerek bir başka köye gitmiş

-Tavuk alıyorum… Pahalı tavuklar alıyorum, diye bağırmış

Yine önüne bir kadın çıkmış:

-Bende kırk tavuk, bir horoz var… Alır mısın? Demiş

Kadının evine varıp pazarlığı yapmışlar Kadın kırk tavuğu yakalayıp denk etmiş, adama vermiş Fakat bütün çabalara rağmen horozu yakalayamamış

Adam:

-Canım, demiş; niye kendini boş yere yoruyorsun Ben şimdi tavukları alıp gidiyorum Eğer bunların bedelini getirirsem horozu verirsin, yok getiremezsem, horoz senin olsun

Kadın:

-Hay Allah senden razı olsun; deminden beri boş yere yoruldum durdum, demiş

Adam tavukları alıp gitmiş Biraz sonra tavukları satan kadının kocası gelmiş Karısı, koşarak karşılamış

-Gözün aydın, demiş; tavukları bir pahalı sattım ki…

Adam memnun olmuş

-Ver bakalım paraları, demiş

- Para alamadım ki!

- Niye?

Horozu vermedim Parayı getirmezse horoz bizim Yok tavukların bedelini getirirse horoz onundur Ben enayi miyim? O, parayı tıpış tıpış getirecek…

-Allah’ın sersemi diye bağırmış kocası hiddetle… Horoz eskiden de bizim değil miydi?

- “Aboooo! Doğru ya…” demiş, kadın boynunu büküp

Onlar çekişe dursun, tavukları alan adam kendi karısıyla kızlarından daha aptalların bulunduğu sevinci içinde köyüne dönmüş

Ve şimdi o tek ev, 45-50 hanelik şirin bir köy olmuş Hepsi de birbirinden akıllıymış Adamın tilki gibi kurnaz oluşu nedeniyle de köyün adı Tilki Höyük olmuş



KÖSEDAĞ EFSANESİ VE DİKİLEN TAŞLAR
Sivas'ın 80 km doğusunda Zara-Suşehri ilçeleri arasında yer alan Kösedağ koynundaki efsanelerle bu savaşın hatıralarını taşımaktadırHalkın inanışına göre bu savaşta esir düşen Köse Süleyman bir selçuklu komutanıdır ve mezarı Kösedağ'ın zirvesinde bulunmaktadırTarihi belgelerde adı geçmemesine rağmen halk Köse Süleyman'ın beraberinde az sayıda askerle Kösedağ'ı terketmeyerek şehit düşene kadar savaşmış bir Selçuklu komutanı olduğuna inanırBir başka inanışa göre ise Danişmentliler döneminde şehit olan bir askere ait olması da muhtemeldirKöse Süleyman ziyareti 2812 metre yükseklikte,kabir ve namazgahtan oluşur
Moğolların yöreyi kasıp kavuran istilasından kurtulan bölge insanı,gönlünde yatan yenilmezlik duygusunu,Moğollar'a olan kinini Köse Süleyman'ın şahsında sembolleştirirOnu destan kahramanı yaparAsırlar boyu gönüllerde yaşatılan bu kahramanla teselli bulmaya çalışır
Her yıl Temmuz ayının birinci Cumartesi günü Kösedağ daki türbesi ziyaret edilir ve bu tören bu bölgede yaşayan halk tarafından yıllardır gelenek olarak sürdürülürBu törenlerle ilgili olarak hiç kimseye bir çağrı yapılmaz ancak ülkenin her tarafından ve yurt dışından akın akın gelen ziyaretçiler Köse Süleyman'ın kabrini ziyaret eder adağı olanlar kurbanlarını keserler
Gelen ziyaretçiler ve yöre halkı belirtilen tarihte Kösedağ'ın iki yanında soğuk suları ile ünlü Sakaröküz ve Çataloluk yaylalarında konaklarKesilen kurbanların etinden yapılan etli pilav ve ayran ile ziyafetler verilirÇok hasta olupta gelemeyenlere şifa niyetiyle etli pilav götürülürÖğlen namazı cemaatle kılınırŞehitler için Kuran-ı kerim okunurZirve ile konaklanan yerin arası yaklaşık 1 saat sürerBuraya gelen ziyaretçiler Köse Süleyman'ın kabri etrafında dönerek Fatiha ve İhlas surelerini okuyarak şehitlerin ruhlarına hediye ederek isteklerini dile getirirler
Ziyaretçilerin yaptığı bir diğer iş ise, ziyaretçilerin tabiri ile Asker DikmektirZiyaretçiler dağın yamaçlarında bulunan uzun taşları arkasına bir başka taş koyarak dikerler ve ''Benim yerime Köse Süleyman'a asker ol'' derlerDikilen her taş Köse Süleyman'ın askeri olarak vatanı korurBilhassa dağın yamacına çıktıkça bu taştan askerlerin sayısının arttığı görülürHalk orada önceden dikili olan taşlarıda Köse Süleyman ile şehit olmuş askerler olarak düşünmektedirHer yıl başka bir coşkuyla savaş yad edilirSelçuklu dönemine ait ok uçları,kalkan parçaları,düğmeler hatta askerlerin giydiği kaputlara benzeyen giysiler Kösedağ'ında sürü otlatan çobanlar tarafından bulunmuşturGeminderesi'nde bir yol yapım çalışması sırasında bulunan demir örme iki zırh Sivas Müzesi'nde sergilenmektedir
Kösedağ'ın dumanlanan başı ile memleketimizin sorunları arasında ilişkiler kurulmuş,IDünya Savaşı'nda Ruslar Çardaklı'ya girdiklerinde Kösedağ'ın zirvesinde topların patladığı,Kore savaşı'nda ve Kıbrıs Barış Harekatı'nda dağdan seslerin geldiği ve akşamları ışıkların saçıldığı söylenmektedirKöse Süleyman ziyareti ve çevresi Kültür Bakanlığı,Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu'nun 07031986 tarihli kararı ile SİT alanı olarak tescil edilmiştir
Köse Süleyman'ın kabrinin 5 km uzağında kadınların dua okuduğu Allı Gelin adı verilen taş ile 5-6 km kadar uzaklıkta iki ayrı yerde Osman Gazi ve Hacı Ahmet Evliyalarının türbeleri bulunmaktadır



SAKAR ÖKÜZ EFSANESİ

Kendisi başlı başına bir efsane olan Kösedağ'ın yaylarında biri olan Sakaröküz yaylası için şu efsane anlatılırYayladan inme zamanıdırEşyalar,peynirler, yağlar toplanıp hazırlıklar tamamlanırYayladan inecek köylülerden birinin bir deri bir kemik kalmış bir öküzü vardırKöylü gidilecek yola bakar ve hayvanının yolda başına bela olacağını düşünerek orda bırakmaya karar verirVe hasta cılız öküzünü orada bırakarak yayladan iner
Kış geçip tekrar yaylaya çıkıldığında köylü öküzünün akibetini merak eder ve ona ait kemik parçası aramaya koyulurDüşüncesine göre sakar öküzü ya soğuktan yada kurda kuşa yem olarak ölmüştürBirde bakar ki öküzü bıraktığı yerde tovnaklarıyla yerleri eşeleyen,tozu dumana katan,böğürdüğü zaman etrafı inleten bir öküz varBakar ki geçen yıl bıraktığı sakar öküzü tavlanmış gelişmiş eşi bulunmaz bir öküz olmuşBu durumdan çok utanmış ve demişki 'Ey Allahım senin koruduğun, senin sakladığın ancak sana kurban olur' diyerek sakar öküzünü orada kurban ederÖküzün kanının aktığı yerden soğuk bir su kaynamaya başlar ve etrafı yeşil gür otlarla kaplanırO günden sonra o suyun çıktığı yaylaya Sakaröküz yaylası adı verilir



* Emekli öğretmen Turan Akpınar 1944 yılında ailesiyle birlikte Kösedağ'daki yaylaya giderBabası Hüseyin efendi,yaylaya yeni bir yurt yapmaları gerektiğinde oğlu Turan ve işçisi Aziz'i kağnı arabasıyla taş sökmeye gönderirTuran ve Aziz,yurt yapımı için gerekli olan taşları kolayca yaylalarının yakınındaki şehitlikten söküp arabalara yüklerken ak sakallı bir atlı yanlarına yaklaşır,öfkeli bir şekilde elindeki kamçı ile Turan'a vurmaya başlarBir müddet Turan'ı kamçıladıktan sonra,kimin oğlu olduğunu sorarTuran ''Hüseyin'in oğluyum'' deyince atını obaya doğru sürerHüseyin efendiyi bulup aynı şekilde sorgusuz sualsiz onuda kamçılamaya başlarKızgın bir ifade ile ''Adamların şehitliği söküyor,hemen oraya git söktükleri taşları eksiksiz yerine koy'' diye bağırırHüseyin efendi doğru şehitliğe gelir,taşların hepsini eksiksiz yerine koyup,yaptıklarına bin pişman obaya döner
* Aksu köyünden Hasan Şahin'in anlattıkları:Ben Kösedağ'da 20 sene davar yaydımKıbrıs savaşında Köse Süleyman'ın kalkıp gittiğini gördümGece zifir karanlıkta davar yayarken türbeden yeşil bir ışık yandı gece gündüz olduO ışık ebemkuşağı gibi açtı ve gittiYörede yaşayan bir çok insanda Hasan Şahin'in anlattıklarını teyit ederek kendilerininde bazı şeylere şahit olduklarını ifade ettilerAynı şekilde yine birçok kişi Köse Süleyman'ın Kore ve Kıbrıs savaşına gittiği konusunda hemfikirdir