Kıbrıs'ın Fethi Ve Fethin Hazırlık Süreci

Kıbrıs'ın Fethi

ve Fethin Hazırlık Süreci



Osmanlı Deniz İmparatorluğu 16 yüzyıl boyunca -Kıbrıs hariç- bütün Akdeniz'i adeta bir Türk gölüne çevirmişdi Stratejik ve ticari açıdan çok önemli ve bölgenin en büyük adası olan Kıbrıs ise hâlâ Venedikliler'in elinde bulunmakta idi Venedikliler, Memluk Devleti'ne ödemekte olduğu 8000 Florinlik yıllık haracını Mısır'ın fethinden sonra 1520 yılında imzalanan Osmanlı-Venedik sözleşmesiyle Osmanlı Devleti'ne ödemeyi kabul etti ve bu durum 1570 yılına kadar devam etti

Sultan II Selim daha şehzadeliği sırasında adanın ne derece önemli olduğunu anlamış ve Padişah olması halinde ilk işinin adayı fethetmek olduğunu dile getirmişti Venedik idaresindeki Kıbrıs'ı kendilerine üs edinen hristiyan Avrupa devletlerinin korsan gemilerinin Türk ticaret ve yolcu gemilerine yer yer zarar vermesi dikkatleri bu adaya çevirmişti Nitekim o sıralarda Mısır'a gitmekte olan Mısır Defterdarı'nın gemisine el konularak yağmalanması haberinin Padişah'a ulaşması Kıbrıs Seferi'nin başlamasına sebep teşkil etti

Bu sırada Venedik'in ahitnamelerle belirlenmiş sınırları ihlal etmesi, bölge halkını kışkırtarak yeni köyler oluşturmaya teşebbüs etmesi ve Kilis Sancağı'na bağlı bazı köylere baskın yaparak esir alması iki devlet arasındaki köprülerin iyiden iyiye atılmasına sebep oldu Osmanlı Devleti'nin Kıbrıs üzerindeki niyetinin gittikçe belirgin hale gelmeye başlamasıyla birlikte Venedik-Osmanlı ilişkilerindeki anlaşmazlıklar da giderek derinleşmeye başladı

Öncelikle diplomatik yolu kullanarak Venedik'i Kilis civarındaki baskınları sebebiyle protesto eden Osmanlı yönetimi Venedik'in uzlaşmaz tutumu sebebiyle bir sonuç çıkmaması üzerine bölgedeki Sancakbeyleri'ne gönderilen fermanlarla Kıbrıs'ta yeni kurulan Venedik köylerinin vurulması emredildi

Kuvvet kullanma emriyle eşzamanlı olarak Venedik'in Kıbrıs Adası'nı barış yoluyla teslim etmesini sağlamak üzere Kubad Çavuş elçi olarak resmen Venedik'e gönderildi Bu esnada Bosna ve Hersek Beyleri de uyarılarak Elçi geri dönene kadar yerlerini terk etmemeleri talimatı verildi

Kubad Çavuş'un Venedik'ten olumsuz bir cevap getirmesi üzerine Şeyhülislam Ebussuud Efendi'nin "fetva ve onayıyla" Akdeniz'in bu en önemli adası üzerine "sefer kararı" verilerek hızla savaş hazırlıklarına geçildi

[size="1">[Şeyhülislam Ebussuûd Efendi'nin de; "][/size]

şeklindeki fetvâsı üzerine Kıbrıs'a resmen savaş ilan edilmesine karar verildi

Şavaş kararının ardından tersanelerde kadırga, baştarde, mavna ve at gemileri yapılması için emirler yayınlandı Donanmanın ihtiyaçlarının tamamlanması yanında ordunun yiyecek-içecek ihtiyaçlarını karşılamak üzere zâhire temini ile sefer sırasında yaklaşık 3 yıl yetecek miktarda silah ve mühimmat hazırlanmasına başlandı

Kıbrıs Seferi öncesinde İstanbul Tersanesi'nde yapılan hazırlıklar arasında gemilerin inşa ve bakımları da yapılmaktaydı Bunun yanı sıra Karedeniz'e kıyısı olan çeşitli illerdeki tersanelerde de -verilen emir üzerine- gemi yapımları hızla devam etmekteydi

Savaş hazırlıkları bütün hızıyla devam ederken bu hazırlıkların Kıbrıs tarafında bilinmemesi amacıyla bazı tedbirler alınmaya başlandı Öncelikle adaya gidiş-gelişi engelleme yoluna giden Osmanlı Devleti daha sonra adaya yakın bulunan önemli ticaret merkezlerindeki Venedik Balyosları'nı tutuklattı Ardından Venedikliler'in Bosna ve Hersek topraklarındaki saldırıları gerekçe gösterilerek Halep ve Mısır'daki Venedik Konsolosları hapsedildi Kıbrıs'a gidip gelen tüccar ve konsolos adamları ile Venedik casuslarının derhal yakalanarak beraberlerinde bulunan mektup ve yazılı evraklara el konulmak suretiyle en kısa zamanda İstanbul'a gönderilmeleri istendi

Osmanlı Devleti bir taraftan Venedik'in seferle ilgili bilgi toplamasını engellemeye yönelik teşebbüslerde bulunurken diğer yandan da adaya kendi casuslarını gönderip bilgi toplamaktaydı

Kıbrıs'a karşı aldığı tedbirleri daha da sertleştiren Osmanlı Devleti, Trablus ve İskenderiye gibi Osmanlı limanlarındaki Venedik gemilerine -içindeki yolcu ve mürettebatıyla birlikte- el koymaya başladı Aynı zamanda bütün Venedikli tüccarların aranarak; akçe, altın ve mektuplarına el konulup İstanbul'a gönderilmeleri emredildi

Divan-ı Hümayun'dan çıkan fermanlarda Sultan II Selim'in önceleri kendisinin de Kıbrıs Seferi'ne bizzat katılma fikrinde olduğu görülmektedir II Selim'in Şehzade Murat'ın Lalasına gönderdiği bir fermanda Kıbrıs Seferi'ne bizzat katılma arzusunun kesinleşmesi halinde Edirne'ye giderek şehrin muhafazasını üstlenmesini istemekte ve yol hazırlıklarının yapılması tembih edilmekteydi Ayrıca kara ordusunun bizzat Padişah'la gideceği hesaba katılarak Üsküdar'dan İçel'e kadar olan konak yerlerinin asker için hazırlanması ve konaklarda ihtiyaç olan ekmek, arpa, odun ve diğer iaşenin toplanması istenmekteydi Hatta Silifke'deki Kestel Yaylası'nın bizzat Padişah'ın ikameti için hazırlatılması, bakımının yapılarak yaylada var olan bir hamamın onarılması ve yanına bir kubbelik ek yapılması, ayrıca ordunun konaklamasına uygun olan yerlerin temizlenip genişletilmesi talimatı verilmişti Bu konaklar arasında Maldepe, Gekivize, Çınarlı, İznikmid, Derbendağzı, Dikilitaş, Gölbaşı, Yenişehir, Akbıyık, Pazarcık, Bozüyük, İnönü, Kalburcu, Kütahya, Saka, Döğer, Kazlıgöl, Karahisar, KızılKilise, Akşehir, Ilgın, Suluzengi, Bozuk, Konya, Peykârîoğlu, İsmil, Karapınar, Kayağun, Akçaşehir, Kertilköyü, Yörükyeri, Deregeçeli, Beğköprüsü, Çay, Göksin, Kestel Yaylası yer alıyordu Donanmanın ihtiyacı olan peksimet ve zahire ise deniz yolları üzerinde bulunan kaza ve sancaklardan temin ediliyordu Bunlar arasında yer alan Yenişehir, Aydın, Saruhan, Menteşe ve Teke Nâzırları'na hükümler gönderilerek hazırlanan peksimet, un ve arpanın gemilerin yanaşacağı sahillere taşınması emrediliyordu

Kıbrıs Seferi için düzenlenen organizasyona Cezâyir-i Bahr-i Sefîd Eyaleti ile Anadolu, Rumeli, Rum, Zülkadriye, Karaman, Haleb, Şam ve Trablusşam Eyaletleri çağrılmış, bu eyaletlere ait bazı Sancaklar ise bulundukları bölgenin stratejik önem taşıması ve güvenlik gerekçesiyle yerlerinde bırakılmışlardı

Osmanlı Devleti sefere hazırlık hızını arttırdıktan sonra Kıbrıs Halkı ile temas kurma çalışmalarına başladı ve bu doğrultuda İçel Beyi'nden, Kıbrıs Halkı'na mektuplar göndererek desteklerini sağlamaya çalışması istendi Psikolojik Savaş stratejilerinin de uygulandığı bu mektuplarda Osmanlı Ordusu'na destek vermeleri durumunda fetih sona erdikten sonra tımarları ile ev ve mülklerinin kendilerine bırakılacağı, aksi taktirde hepsinin öldürülerek çocuk ve kadınlarının esir edilecekleri ilan edildi

Kıbrıs Halkı'nın da uyarılmasından sonra Kıbrıs'a açılan savaş resmen başlatıldı Osmanlı kara ve deniz ordularının Sefer Serdarlığı'na 6 Kubbe Veziri Lala Mustafa Paşa getirildi ve emri altına verilen 3 Vezir Piyale Paşa da Donanma Serdarı olarak görevlendirildi Cezayir Beylerbeyi ve Kapudan Müezzinzade Ali Paşa'dan da Lala Mustafa Paşa ile birlikte deniz yolu ile Kıbrıs'a giderek Piyale Paşa'nın emrine geçmesi istendi

Kıbrıs'a doğru 3 grup halinde İstanbul'dan harekete geçen Osmanlı Donanması'nın 25 gemiden oluşan 1 Filo'sunun başındaki Murad Reis Rodos'u üs edinmekle görevlendirilmişti Asıl vazifesi düşman donanması hakkında bilgi toplamak ve Kıbrıs'a deniz yoluyla yapılması muhtemel yardımları önlemek olan bu filo 1570'in Mart ayında İstanbul'dan ayrıldı 1 Filo'nun aynı zamanda Ege Adaları ve Girit taraflarında keşif hareketlerinde bulunduğu da görülmektedir Donanmanın diğer bir büyük kısmını teşkil eden Piyale Paşa komutasındaki 2 Filo ise 65 baştarda ve kadırga ile nakliye amaçlı 30 kalyon türü gemi ile birlikte 26 Nisan 1570'de İstanbul'dan ayrıldı Bu filonun asıl vazifesi ise düşman donanmasını bulduğu yerde vurmak ve Kıbrıs'a yardım ulaşmasını engellemekti Donanmanın en büyük grubunu teşkil eden ve Kıbrıs Serdar'ı Lala Mustafa Paşa ile Kapudan Paşa'nın emrindeki 36 kadırga, 12 Çektiri, 8 Mavna ile asker, yiyecek ve top taşımada kullanılan 40 Karamürsel ve hayvan taşımada kullanılan 40 gemiden oluşan 3 Filo ise Kurban Bayramı olan 16 Mayıs 1570 sabahında Beşiktaş'ta bayram namazlarını kıldıktan sonra Padişah'ı selamlamak üzere Saray-ı Amire önüne geldi Düzenlenen şenliklerle beraber yapılan top atışlarıyla Padişah'ın selamlanmasından sonra harekete geçen Donanma'ya Padişah da Saltanat Kayığı'yla Yedikule'ye kadar eşlik etti Yedikule'de demirleyen Donanma aynı gün gece saat 4'den sonra yeniden harekete geçerek ikindiye doğru Tavşan Adası'na geldi ve gece saat 4 buçukdan sonra buradan da ayrılarak akşama doğru Gelibolu'ya ulaştı 2 gün burada kalan Donanma, Rumeli Eyaleti'ne mensup Sancakların da askerlerini alıp Cuma namazını takiben kalkış yaparak 30 mil mesafedeki Boğazhisarı'na akşam üzeri ulaştı

Aynı gün Piyale Paşa'dan gelen bir mektupta 120 Kadırga, 12 Mavna ve 30 Barça'dan oluşan düşman donanması hakkında bilgi verilmekte ve düşmana karşı yapılacakları konuşup kararlaştırmak için bir araya gelinmesi istenmekteydi Yine aynı gün Ankara Beyi ile Dumdum Memi Reis, İzmir ve Foça taraflarına peksimet temin etmek üzere gönderildi 21 Mayıs Cumartesi günü Donanma su ikmalini yaptıktan sonra Boğazhisarı'ndan ayrıldı ve 22 Mayıs'da Bozcaada'da demirledi 23 Mayıs'ta Midilli'nin Sığrı Limanı'na yanaşan Donanma ertesi gün Kalina Limanı'na geçti ve 25 Mayıs'ta Sakız'a vardı 6 gün burada kaldıktan sonra 31 Mayıs sabah saat 6'da hareket edip Sığacık yakınında bir limancıktan ağaç almaya gidildi ve 1 gün Sığacık'ta kalındı Donanma Sakız'dayken Vezir Mustafa Paşa'ya Divan-ı Hümayun'dan 27 Mayıs tarihli bir ferman geldi; buna göre geride kalan bazı levent kayıkları etrafa zarar vermeye başladıklarından Kurdoğlu Abdülcebbar Bey'in veya münasip bir başkasının kendi gemisi dışında 2 kalyata ve 1 firkate ile Midilli-Sakız civarlarını gözetlemekle görevlendirildi

Bu sırada Piyale Paşa'dan ve çeşitli yerlerden düşman donanmasıyla ilgili haberler gelmekteydi Mora Sancakbeyliği'nin yaptığı tahkikata göre düşman 90 Kadırga ve 20 Barça ile Girit'te bulunuyordu Bunu öğrenen Piyale Paşa, Rodos civarında bulunan Murad Reis'in gemileriyle birlikte kendi yanına gelmesini ve düşmanı Girit'te kıstırıp imha etmeyi, sonra da Mustafa Paşa'ya katılmayı planlamaktaydı Halbuki Eğriboz Beyi'nin bir adamının batan bir Venedik barçasından elde ettiği bilgilere göre düşman 60 Kadırga ile Holomiç'e asker çıkarmıştı Kocaeli Beyi Kaya Bey'in Andre Adası'ndan topladığı bilgilere göre ise düşman donamasının sayısı 100'den fazla değildi Bu farklı bilgiler merkezin dikkatini çekmiş olmalı ki Venedik Donanması'nın Korfos'a gitmeden Girit'e geçmesinin imkansız olduğu değerlendirilerek düşman donanmasıyla ilgili bilgilerin doğru olmadığı sonucuna varıldı Bu sebeple Murad Reis kumandasındaki filonun Piyale Paşa'ya yardıma gitmesi yerine Kıbrıs'a asker taşımak üzere Lala Mustafa Paşa'nın hizmetinde olması tavsiye edildi

1 Haziran'da Sisam Boğazı'na gelen Donanma 2 Haziran'da İstanköy'e geçti Donanma burada demirlemişken Rodos Beyi Hamza Bey de donanmaya katıldı ve ertesi gün Kıbrıs Seferi için İstanbul'dan ilk ayrılan Murat Reis 25 Kadırgadan oluşan filosuyla gelerek asıl donanmaya katıldı Osmanlı Donanması'nın Rodos civarında toplanmaya başladığı sıralarda müslüman gemisi şekline bürünmüş 2 Kadırga ve 3 Firkateden oluşan bir düşman filosu Trablusşam Limanı'na gelerek sabun yüklü bir tüccar gemisini alıp götürdü ve etraftan dil aradıkları haberleri geldi Bunun üzerine Rodos ve İskenderiye Beyleriyle Şam Beylerbeyi gereken tedbirleri almaları konusunda ikaz edildiler

Donanma 4 Haziran'da Rodos'a geçti ve ertesi gün Piyale Paşa beraberindeki Donanma ile gelip Lala Mustafa Paşa ve Kapudan Ali Paşa donanmasıyla birleşti, böylece Kıbrıs seferine katılan bütün Osmanlı Donanması bir araya gelmiş oldu 7 Haziran'da hep birlikte Meis Adası'na geçen donanmanın kadırgaları burada yağlandı 3 gün Meis'te kaldıktan sonra yeniden yola çıkan Donanma 10 Haziran'da Finike'ye ulaştı Donanma 30 Haziran'a kadar 20 gün süre ile henüz bölgeye gelmemiş olan Anadolu'daki sancak askerlerinin gelmeleri için bekledi Bu süre zarfında zahire, un ve koyun ihtiyacı sağladığı gibi daha önce verilen emirler çerçevesinde yakın civardan ihtiyaç olan malzemeler temin edildi

Donama Finike'de demirlemiş ve gerekli taşınma hazırlıkları yapılıyorken 19 Haziran 1570'de Piyale Paşa, Mustafa Paşa ve Kapudan Ali Paşa hep birlikte bir kaç kadırga ile iskelesinin durumunu incelemek üzere Antalya'ya gittiler Ertesi gün yakın civarda bulunan Atrasan Limanı'nda konaklayan 3 paşa yeniden Finike'ye döndü Askerin Kıbrıs'a bu civardan geçeceği daha önce belirlenmiş olmalı ki yolların genişletildiği ve iskelelerin geçiş ve asker yükleme için tamamlandığı haberleri İstanbul'a geldi Karayoluyla gelen askerlerin toplanıp Kıbrıs'a geçeceği iskeleler de bu sahillerde bulunuyordu Bu sebeple Antalya ve Elmalı Kadıları'na hitaben gönderilen hükümlerde askerden at gemilerine yetişemeyenlerin süratle rençber gemileri buldurularak adaya taşınmaları emredildi

Osmanlı Donanması'nın Kıbrıs'a çıkarma hazırlıkları sürerken İstanbul'dan Piyale Paşa'ya bazı haberler geldi Cerbe'den Trablusgarb'a giden ve oradan Moton'a geçerek sonra İstanbul'a ulaşan bir tüccar gemisinden alınan bilgiye göre İspanya'ya ait 25 Kadırga Venedik'e yardım amacıyla Halk-ul Va'd'e zahire ve silah götürmüştü Dubrovniklilerin verdiği haberlere göre ise Venedik'in 100 Kadırga ve 12 Mavnası vardı ve 20 Kalyatanın da inşası istenmişti Buna rağmen İspanya'nın Venedik'e yardıma gelip gelmeyeceği haberleri kesin değildi

Osmanlı Donanması 30 Haziran 1570 Cuma günü öğle vakti Finike'den ayrıldı ve 2 gün sonra 2 Temmuz Pazar günü Kıbrıs'ın Limosa Kalesi önüne geldi Osmanlı Donanmasını karşısında gören Kale halkı kaçarak mekanı terk etti ve karaya çıkan asker kaleyi yağmalayarak geceyi orada geçirdi Hatta bu ilk çıkışta atlı birinin peşinden giden Ahmed adlı zaim, düşmanın elinden bayrağını alarak getirdiği için terakki aldı 3 Temmuz akşama doğru Tuzla'ya gelen Donanma 4 Temmuz Serdar Lala Mustafa Paşa'nın emriyle karaya asker çıkarmaya başladı Önce Piyale Paşa adaya çıktı ve bir miktar asker ile kendi adamlarını yanına alarak serdar'ın otağını kurdu Orduda bulunan Beylerbeyi, Sancakbeyi ve diğer askerler atlı ve yaya olarak deniz kenarına dizildikten sonra Lala Mustafa Paşa karaya çıktı ve otağına gitti Önce Piyale Paşa'yı ve sonra sırasıyla diğer Beylerbeyi ve Sancakbeyleri'nin selamlamalarını kabul etti Bu merasimde Anadolu Beylerbeyi İskender Paşa, Karaman Beylerbeyi Hasan Paşa, Sivas Beylerbeyi Behram Paşa, Maraş Beylerbeyi Mustafa Paşa, Halep Beylerbeyi Derviş Paşa, Kilis Hakimi Canpolad Bey, Şehri-i Zor Beylerbeyliği'nden Mazul Muzaffer Paşa hazır bulundular Bu sırada yapılan görüşmelerde Piyale Paşa önce Magosa'nın kuşatılmasını tavsiye ettiği halde Lala Mustafa Paşa Adanın idari merkezi olduğu gerekçesiyle Lefkoşa Kalesi'nin kuşatılmasına karar verdi ve kuşatmada kullanılacak toplar süratle karaya çıkarıldı

Lefkoşa'nın kuşatılması kararının alınmasından sonra Piyale Paşa hem Serdar hem de Kapudan olarak donanmaya döndü ve yardım için adaya gelerek düşman donanmasına engel olmak, ayrıca Halep ve Şam askerlerini adaya taşımak üzere harp gemileriyle denize açıldı Kapudan Ali Paşa ise eski Yeniçeri Ağası olduğundan kara savaşlarındaki tecrübesi sebebiyle Lefkoşa'nın kuşatılmasında vazife aldı Tuzla Limanı'nda kalan zahire ve cephane gemilerinin korunması görevi Rum Beylerbeyi Behram Paşa'ya, Magosa'nın dışarıyla irtibatının kesilmesi görevi ise Maraş Beylerbeyi Mustafa Paşa'ya verildi

Bu sırada Venedik de hazırlıklarını sürdürmeye devam ediyordu Dubrovnik'ten gelen haberlere göre o civarda asker ve silah dolu 65 küçük ve 10 büyük Kadırga ile 10 nakliye gemisi Girit'teki 30 gemiyle birlikte bir kaç gün içinde hareket edecekti

Piyale Paşa donanmayla Kıbrıs'tan ayrıldıktan sonra Trablusşam ve Silifke'ye giderek geride kalan yaklaşık 20000 askeri Tuzla'ya taşıdı 22 Temmuz'da beraberine aldığı 30 gemiyle denize açıldı ve Kıbrıs'ta 45 kadırgayla 40 at gemisi bıraktı

İlk çıkarma tarihinden itibaren 26 Temmuz'a kadar Tuzla'da kalan ve bütün hazırlıklarını burada tamamlayan ordu nihayet kuşatmayı başlatmak üzere yola çıktı ve 27 Temmuz Lefkoşa Kalesi yakınlarında Ağlança Köyü'ne gelerek burada konakladı Önceden otağ kurmakla görevlendiren Kırşehir ve Akşehir Beyleri'ne karşı Lefkoşa Kalesi'nden engel olma girişimleri Karaman Beylerbeyi Hasan Paşa'nın yetişmesiyle püskürtüldü ve kalenin kuşatılmasına başlandı

Kuşatmada Anadolu Beylerbeyi İskender Paşa,Müezzinzade Ali Paşa, Halep

Beylerbeyi Derviş Paşa, Karaman Beylerbeyi Hasan Paşa ve Muzaffer Paşa birer taraftan katıldılar ve karargahta bulunan Lala Mustafa Paşa kolu ile yeniçerilerin bulunduğu Yahya Kethüda kolu ayrı bir grup oluşturdular

Lefkoşa kuşatmasının üzerine Lala Mustafa Paşa İstanbul'a kalenin durumunu anlatan bazı mektuplar göndererek kalenin içinde ve dışında kat kat derin hendekler bulunduğunu, etrafı taşlı ve kuru olduğundan su sıkıntısı çekildiğini anlattı ve kuşatmanın diğer zorluklarını dile getirdi İstanbul'dan verilen cevapta ise kış mevsimini adada geçirmek gerekirse Şam, Halep ve Karaman'dan toplanan zahirenin vakit geçirmeden Trablus, Payas ve Silifke'den adaya taşınması gerektiği belirtiliyordu

Lefkoşa kuşatmasının başlamasından 44 gün sonra Serdar Mustafa Paşa son bir durum değerlendirmesi yaptıktan sonra yeni bir hücuma geçilmesi emrini verdive nihayet 9 Eylül 1570 Cumartesi günü sabah namazından 2 saat sonra Lefkoşa Kalesi fethedildi Aynı gün Kıbrıs Beylerbeyliği kurularak Avlonya Sancakbeyi Muzaffer Paşa bu göreve getirildi 12 Eylül 1570'de Lefkoşa'nın en büyük kilisesi camiye çevrildi Bu savaşta pek çok ganimet ve esir alındı ki Serdar Lala Mustafa Paşa'nın verdiği bilgiye göre esir sayısı 20000'di 10 Eylül-8 Ekim 1570 tarihleri arasında bir pençyek defterinde kayıtlı 13719 Kıbrıslı esirden 1650'sinin donanmadaki gemilere dağıtılmış olduğu görülmektedir

Lefkoşa kuşatmasının henüz devam ettiği sırada Venediklilerin ne tür hazırlıklar yaptığını öğrenmek üzere Ağustos 1572'de 2 Kalyata ile Girit tarafına gönderilen Piri Reis el koyduğu bir filkateden aldığı esiri İstanbul'a götürmüş ve ondan önemli bilgiler elde etmiştir Bu bilgiye göre 130 gemiden oluşan Venedik Donanması'na İspanya 49, Papalık 11 gemi ile yardımcı olmaktaydı Kıbrıs'ın durumu hakkında bilgi almak üzere Korfu ve Girit'ten 4 kadırga gönderen Venedik Donanma gemilerinde hastalık çıktığı için Girit'ten ayrılmamış ve Kıbrıs'ın Osmanlılar tarafından alındığını öğrenince de ileri gitmekten vazgeçmiştir Müttefik donanmasının bu hazırlıkları üzerine Piyale Paşa bir miktar gemiyi Kıbrıs'ı muhafaza amacıyla adada bırakarak 150-160 gemiden oluşan donanmayla düşman üzerine gitme emrini aldı

Lefkoşa'nın alınmasının ertesi günü teslim olmaları için Girne ve Baf yöneticilerine haber gönderilmesi üzerine bu kaleler savaşmadan teslim oldu Girne'ye elçilikle giden Kapudan Ali Paşa'nın kethudası ile Hasan b Pîrî bu hizmetlerinden dolayı ödüllendirildiler 11 Eylül 1570'de Baf Kapudanlığı 200000 akçe ile sancak statüsünde olarak hassa reislerden Receb Reis'e 15 Eylül 1570'de Girne Sancağı yine hassa reislerden Kâid Mustafa'ya verildi

Lefkoşa ve civarının fethinin tamamlanmasından sonra Lala Mustafa Paşa 16 Eylül'de Magosa üzerine hareket etti ve 21 Eylül'de Magosa'ya ulaştığında derhal kuşatmaya başlattı Aynı zamanda Piyale Paşa komutasındaki Donanma da Magosa'ya gelerek kaleyi denizden kuşatma altına aldı Ancak kuşatmanın uzun sürme ihtimali ve donanmanın demirlemesine müsait geniş bir liman bulundurmaması sebebiyle Rodos Beyi Arab Ahmet Bey 40 Kadırga ile adada bırakıldı Piyale Paşa ve Kapudan Ali Paşa 7 Ekim 1570'de donanmaya binerek Kıbrıs'tan ayrıldılar Asıl maksat Rodos ve Girit taraflarını gözetlemek ve korumak amacıyla bölgede bir miktar gemi bırakmak ve sonra İstanbul'a gitmekti Nitekim Piyale Paşa hava muhalefeti sebebiyle Girit'e kadar gitmemiş ve donanmanın İstanbul'a dönmesi halinde düşman donanmasının da dağılacağını düşünmüştü Ancak İstanbul'dan Kapudan Ali Paşa'ya gönderilen Kasım 1570 tarihli fermanda düşman donanması dağılmadan donanmanın İstanbul'a dönmesinin uygun olmadığı, eğer gelinecekse 60-70 donanımlı geminin muhafaza için adalar arasında bırakılması istendi Düşman donanmasının dağılıp 30-40 geminin kalması halinde ise Osmanlı Donanması'ndan da 40 geminin bırakılması ve diğerlerinin İstanbul'a gelmesi uygun görüldü

Kış mevsimi geçtikten sonra İstanbul'dan Müezzinzâde Ali Paşa ve Pertev Paşa kumandalarında iki donanma Akdeniz'e çıkarıldı Bu donanmaların desteğini alan Lala Mustafa Paşa da Magosa'yı iyice sıkıştırdı Nihayet Kale Komutanı Bragadino 1 Ağustos 1571'de beş maddelik bir anlaşmayla kaleyi teslim etti ve böylece Kıbrıs'ın fethi tamamlanmış oldu

1 Ağustos 1571'de vire sözüyle teslim olan Venedik'in Magosa Beyi arada varılan anlaşmaya uymadığı için 6 Ağustos 1571'de tutuklanarak idam edildi

[Faydalanılan Kaynak: Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi (AAhmetbeyoğlu - EAfyoncu)]

Osmanlı Devleti'nin Kıbrıs Halkının

Hak ve Hürriyetlerine Gösterdiği Saygı

Osmanlı Devleti, hem Akdeniz'in içinde ve özellikle de Mısır, Suriye ve Anadolu'nun arasında bir çıbanbaşı gibi durması açısından stratejik sebeplerle; hem Ebussuûd Efendi'nin Kıbrıs'ın belli zamanlarda Dar'ül-İslâm statüsüne gelmesi ve bu sebeplerle ve hem de Kıbrıs'da idareyi elinde tutan idârecilerin hem halka ve hem de gemicilere zulm etmeleri gibi sosyal sebeplerle, Sokullu Mehmed Paşa'nın görüşü hilafına, Lala Mustafa Paşa ve Ebussuûd Efendi'nin görüşlerini esas alarak fetih kararını vermiştir II Selim'in emriyle 1570 yılının Mayıs ayında ve Kaptan-ı Derya Müezzinzâde Ali Paşa komutasında başlayan fetih hareketi, 978/1571 yılının Ağustos ayında Magosa'nın da ilhak edilmesiyle tamamlanmıştır

Osmanlı Devleti, bundan tam 421 sene evvel fethet*tikleri Kıbrıs'da yaptıkları ilk icraat, adanın tapu-tahrir işlemini yaptırdıktan sonra, ada ahalisi arasında hak ve hukukun hâkim kılınması gayretleridir Fetihden önce Venediklilerin bu ada halkına yaptığı zulümler ve Avrupalıların tasallutu altına girmeleri ve hususan Rumların ista*lasına uğradıktan sonra meydana gelen zulümleri hayale getirip tefekkür etmek şartıyla, Osmanlı Devleti'nin bu ada halkı arasında nasıl hak ve hukuku hâkim kıldığını, şu iki belgeden anlamak mümkündür:

Kıbrıs Halkının Hukukuna Ri’âyet

Ve Adaletle Hükmetmeyi Emreden Bir Ferman



II Selim, Kıbrıs'ın fethini tamamladıktan sonra hemen, Venedikliler devrindeki şiddetli baskı idaresinin izlerini silmiş; araziye bağlı esaret demek olan feodalite sistemini kaldırmış ve yerli gayr-i müslimlere meşru dairede tam bir din hürriyeti tanımıştır Ada, Kıbrıs Eyaleti haline getirilip Tarsus, Alâiye ve İçel buraya bağlandıktan sonra, ilk Osmanlı valisi zamanında yapılan bir nüfus sayımına göre, 120000 erkek nüfusu bulunan Kıbrıs halkı arasında hak ve adaletin tesisi için gönderilen (23 Zilhicce 979) 1572 tarihli şu ferman, Osmanlı Devleti ve Kıbrıs münasebetleri açısından tarih içinde parlayan altın bir sayfadır:

Fermanın Asıl Metni

"Kıbrıs çavuşlarından Ali'ye verildi Fî 23 Zilhicce sene 979

Kıbrıs beglerbegine ve Kadısına ve defterdârına hüküm ki:

Cezire-i Kıbrıs kuvvet-i kâhire-i hüsrevânem ile begile feth olunmuş memleket olup re‘âyâsına dahi nev‘an za‘f târi olup cezire-i mezbûre re‘âyâsına zulüm ve te‘addî olunmayup adâlet olunup, eger icrây-ı şer‘-i şerîfde ve eger tahsil-i emval-i beytülmalde ve eger sâir tekâlif-i ör*fiyye ve avârız-ı divaniyeden himâyet ve sıyânet olunub; takviyet verilmekle memleket ve vilayet eski hali üzere ma‘mûr ve âbâdân olmak mühimmâtdan olmağın buyur*dum ki;

Bu bâbda her biriniz bizzat mukayyed olub tâife-i re‘âyâ beğe vedâyi‘-i hâlık-ı berâyâdır Mehmâ emken himâyet ve sıyânet eyleyüb kimesneye zulm ve te‘addî et*dürmeyüb, eğer icrây-ı ahkâm-ı şer‘-i şerîfde ve eğer mîrî hidemâtda ve eğer beytülmal cem‘ ve tahsilinde tedrîc ve adâlet ile tutub eyleyesiz Eyyâm-ı hümâyûn-ı adâlet-makrûnumda her biri ferâğ-ı bal ve huzûr-ı hâl ile kâr u kisblerinde olmağla cezire-i mezbûre eski hali üzere ma‘mûr ve âbâdan ve re‘âyâ ve berâyâsı emn ü emân ve refâhiyyet ve itmi‘nân üzere olması, nihâyet-i âmâl-i behçetme‘âbımdır

Bu hususda gereği gibi her birinüz mukayyed olub her vechi ile şeneldüb ma‘mûr ve âbâdân olması bâbında mesâ‘i-i cemilenüz vücuda getürüb bâb-ı ikdâmda dakika fevt eylemeyesiz fiöyle ki, re‘âyâya zulm ve te‘addî olunub fevkal-hadd tekâlif ile müte’ezzi olmağla mâbeynlerine tefrika ve ihtilâl verüldüği istimâ‘ oluna, beyân olunan gadrinüz kabul olmak ihtimâli yokdur Âna göre gaflet eylemeyesiz"

Fermanın Sadeleştirilmiş Şekli

"Kıbrıs beylerbeyi, kadısı ve defterdârına hüküm;

Kıbrıs adası beyim vasıtasıyla fethedilmiş bir memle*kettir Yeni fethedildiğinden ahali, kısmen zayıf düşmüştür Ada ahalisine zulüm ve haklarına tecavüz olunmayıp adaletle hareket edilmek; ister şer‘î hükümlerin yani İslâm hukukunun tatbikinde ve ister hazine gelirlerinin tahsilinde azami titizlik göstermek ve gerekse örfî ve divanî vergilerden ada ahalisini muaf tutarak ahaliyi koruma yolunu takip etmekle, adanın güçlenmesine çalışmak ve adayı eski hâli üzere ma‘mûr kılmak en önemli hizmetlerdendir

Bu sebeple buyurdum ki, her biriniz azami dikkat gösterip zulüm etdirmeyesiz ve haklara tecavüze müsaade etmeyesiz

Gerek İslâm hukukunun hükümlerini icrada, gerek hazineye ait vergi gelirlerinin tahsilinde ve gerekse devlet hizmetlerinin görülmesinde, adalet ve tedrîcilikle hareket edip ahaliye tefrika ve ihtilal verebilecek hallerden kaçınasız

Adaletle dolu olması gereken benim saltanat günlerimde ahalinin her ferdi, gönlü hoş ve huzurlu olarak iş ve kârına devam eyleye, eski halleri aynen koruna, ma‘mûr kalalar

Mezkûr adanın şen ve ma‘mûr, ahalisinin ise emniyet, refah ve itminan içinde olması, en güzel emelimdir

Bu hususa gereği gibi dikkat edesiz Her açıdan adanın şen ve ma‘mûr olması için güzel gayretler gösteresiz Üzerinize düşeni yapmakda dakika fevt etmeyesiz şöyle ki, ahaliye zulüm ve haklarına tecavüz olunarak güçlerinin üstünde vergiler yüklenerek rahatsız edildikleri ve aralarına tefrika ve ihtilal verecek davranışlara girildiği tarafımdan duyula, gadr ve zulmünüzün kabul edilmesi ihtimali asla mevcut değildir Âna göre gaflet eylemeyesiz"

Kıbrıs Kanunnâmesi Ve Venediklilerin Zulmüne Karşılık

Osmanlı Devletinin Vergi Adaleti

Osmanlı Devleti, bu fermanı göndermekle de kalmamış ve Kıbrıs'da adaletin tam tesisi ve Venediklilerin vergi adaletsizliklerinin ortadan kaldırılması için gereken bütün hukuki düzenlemeleri de yapmıştır İslam hukukunun tatbiki yanında, özellikle haracî arazi vergilerinin düzenlenmesi ile alâkalı olarak 1572 tarihli Kıbrıs Adası Kanunnâmesi hazırlanmıştır Kıbrıs'daki vergi adaletini sağlayan giriş mahiyetindeki kısmının özeti ise şöyledir:

Kıbrıs Kanunnâmesi'nin Mukaddemesi:
"Venedikli kâfirler zamanında Kıbrıs ahalisinin mahsulatından, bazılarından altıda bir; bazılarından beşte bir; bazılarından dörtte bir ve bazılarından da üçte bir alınıyordu

Ada halkı arasında Farikoz denen bir gurup haftada iki gün beglerine ve toprak sahiplerine çalışmakla mükellefdi

Ahali ve büluğa eren gençler, 60, 80, 90 akçe arasında değişen maktu vergilerini verdikden sonra kendileri, oğulları ve kızları için ayrı ayrı tuz hakkı adı altında ayrıca beşer akçe verirlerdi

Ziraat edilen arazilerden kesin olarak üçte bir ürün alınırdı

Ahalinin kısrağı katır doğursa 60 akçe; tay doğursa 25 akçe; inekleri doğursa beş akçe; her koyun ve kuzudan bir akçe alınırmış

Limasol ve Odime kazalarında mahsulatdan üçte bir aldıktan sonra her dönüme 15 akçe dönüm resmi verirlermiş

Bütün bu vergiler kaldırılmış ve yerine daha hafif olan şu şer‘î vergiler konmuştur:

Parikoz denen grup haftada bir gün devlet hizmet*lerini ifâ edecek: Ürünlerinden üçte bir yerine beşte bir haraç verecekler; harac-ı muvazzaf denilen şer‘î vergileri 30'ar akçe olacak; cizye olarak da mükellef olanlardan durumuna göre 100, 80 veya 60 akçe alınacak; koyun zekâtı da iki koyuna bir akçe olacaktır

Kıbrıs adası böylece tahrir edilmiş; vergileri kanunla tayin olunmuştur Kanuna aykırı olarak ahaliden kimseden bir habbe nesne taleb olunmayacaktır

[ Kaynak: Prof Dr Ahmet Akgündüz ]

Kıbrıs Seferine Katılan Bazı Osmanlı Gemileri

Baştarda-i Üveys Danişmend Reis

Baştarda-i Hacı Osman Reis

Baştarda-i Behram Reis

Baştarda-i Memi Reis Dumdum

Baştarda-i Ali-i Zerd Dümenî

Baştarda-i Hacı Mustafa Kapudan

Baştarda-i Ali-i Büzürk

Baştarda-i Hüsrev Reis-i Hassa

Kadırga-i Mehmed Reis

Kadırga-i Ali Nakkaş Reis

Kadırga-i İskenderiye

Kadırga-i Ali-i Çerkes Reis-i Hassa

Kadırga-i Hacı İlyas Reis

Kadırga-i Ahmed

Kadırga-i Memi-i Koska Reis-i Hassa

Kadırga-i Ahmed Arab Kapudan

Kadırga-i Mehmed Dümenî Reis

Kadırga-i Şuca Çavuş

Kadırga-i Hüsam Tâbi-i Sipah-ı Küçük

Kadırga-i Süleyman Reis

Kadırga-i Hasan Birader-i Hüseyin Bey

Kadırga-i Mahmud Tâbi-i Turgut Bey

Kadırga-i Mustafa Reis

Kadırga-i Memi-i Kürekî

Karamürsel-i Derviş Reis

Karamürsel-i Hasan Reis

Karamürsel-i Murad Reis

Karamürsel-i Nasuh Reis

Karamürsel-i Rasül Reis

Karamürsel-i Pervane Reis

Karamürsel-i Mahmud Dîvane

Karamürsel-i Muslu-ı Zerd Reis

Karamürsel-i Mehmed

Karamürsel-i Hüsam İskandil

Karamürsel-i Hacı Bayram Reis

Karamürsel-i Hacı Reis

Karamürsel-i Hüsam Birader-i Şaban Çavuş

Karamürsel-i Hasan Faakı

Karamürsel-i Memi-i Billur Reis

Karamürsel-i Bekir Çavuş

Karamürsel-i Sefer Çavuş

Karamürsel-i Memi-i Aydın

Keştihâ-i esb Hasan Pilavî Reis

Keştihâ-i esb Sipah Ali Tâbi-i Emin-i Şehr

Keştihâ-i esb Hacı Nebî

Keştihâ-i esb Kara Mustafa Ser-Oda

Keştihâ-i esb Arab Mehmed Reis

Keştihâ-i esb İsa Reis

Keştihâ-i esb Ali Reis Vardiyan

Keştihâ-i esb Nasuh Reis

Keştihâ-i esb Mehmed bin Hasan Reis

Keştihâ-i esb Hüdaverdi Reis

Keştihâ-i esb Muslihiddin Reis

Keştihâ-i esb İsa Reis

Keştihâ-i esb Hüseyin Karamanî

Mavna-i Kara Muslu

Mavna-i Sarı Ahmed Reis

Mavna-i Abdi-i Zerd Reis ve Musa Reis Arab

Mavna-i İskender Reis

Mavna-i Hıdır bin Müeyyed Reis

Mavna-i İsa bin Yusuf Sipah

Igrîb-i Yunus Divane

[Bu liste Kıbrıslı esirlerin kaydedildiği Pençyek Defteri'nden yararlanılarak hazırlanmıştır Kıbrıs Seferine katılan donanmanın bir kısmını ihtiva etmektedir Kaynak: İdris Bostan / Osmanlılar ve Deniz]