Bütünüyle İ. Dünya Savaşı Ve Osmanlinin Savasa Girisi

IDünya Savaşı Nedenleri

Osmanlı İmparatorluğu 'nun yıkılıp yok oluşunu ve yıkıntıları üzerinde yeni bir bağımsız Türk Devleti'nin kurulmasını hazırlayan I Dünya Savaşı dünya tarihi açısından olduğu kadar, Türkiye açısından da büyük önem taşır

Bu savaşın çıkışı, olayların büyük bir savaşa doğru akışı, Osmanlı İmparatorluğu 'nun bu savaşa sürüklenişi tarihsel bir gelişimin bir sonucudur Bu savaş, Fransız Devrimi ve 25 yıla yakın süren devrim savaşlarının meydana getirdiği politik, sosyal ve ekonomik gelişmelerin devamlı ve doğal sonucu oldu Ulusalcılık hareketlerinin liberalizmden daha büyük güç kazandığı, ulusal devletlerin hammadde kaynakları ve üretim mallarına pazar bulmak için yaptıkları mücadele, sömürgecilik ve emperyalizm adı altında 19 yyın 20 yya bıraktığı kötü bir mirastı 19 yyın ikinci yarısında İtalya ve Almanya siyasal birliklerinin kuruluşu Avrupa dengesini bozmakla kalmadı, özellikle Balkan uluslarının ulusalcılık ve bağımsızlık hareketlerini kamçıladı Avrupa'daki ekonomik-politik-askeri gelişmeler Alman-Avusturya-İtalyan yakınlaşmasına, Üçlü İttifak'ın kurulmasına yol açtı Buna karşılık İngiliz-Fransız-Rus yakınlaşması da Üçlü İtilaf'ı oluşturdu

1871'de Alman birliğinin kurulmasından sonra Başbakan Bismark, Almanya'yı Fransız-Rus birleşmesi karşısında bırakmamak, Fransa'nın Alsas-Loren'i geri almak için bir intikam savaşı çıkarmasına fırsat vermemek amacıyla barışçı bir politika izledi Slavcılık tehlikesi karşısında 1879 yılında Avusturya ile bir Rus saldırısı tehlikesine karşı anlaştı 1881'de Fransa'nın Tunus'u işgal etmesi, burada gözü olan İtalya'yı Almanya'nın yanına itti 1882'de Üçlü İttifak oluştu Bu antlaşma 1892, 1907, 1912 yıllarında üç kez yenilendi Fakat İtalya 1902 yılında Fransa ile gizli bir antlaşma yapmıştı Bismark'ın politikası 1890'a kadar sürdü Yeni Alman İmparatoru II Wilhelm, Bismark'ın politikasını beğenmediği için onu görevden uzaklaştırdı ve böylece Almanya'nın da politikası değişmiş oldu Almanya'nın Avrupa'nın en güçlü kara devleti oluşu, endüstrisinin her geçen gün dünya piyasalarında İngiliz mallarına üstün gelmesi ve özellikle Alman savaş donanmasının denizlerde İngiltere'ye rakip olması, Kırım Savaşı'ndan beri Avrupa sorunlarıyla ilgilenmeyen İngiltere'yi uyandırdı Üçlü İttifak'a dayanarak Avrupa'da üstünlük kurmaya çalışan Almanya, 1894'ten sonra, Fransız-Rus, Fransız-İngiliz ve en son 1907 yılında İngiliz-Rus Antlaşmalarıyla oluşan Üçlü İtilaf bloğuyla karşılaştı Bismark'ın korkulu rüyası gerçekleşmiş oldu ve Almanya böylece Avrupa'da çember içine alınmış oldu

Güçlenen Almanya, ekonomisi için kendisine "hayat alanı" olarak Osmanlı İmparatorluğu 'nu seçmişti Bu nedenle Osmanlı Devleti ile yakın ilişkiler kurup, İngiltere'nin Hindistan yolu için büyük tehlike olan, "Bağdat Demiryolu" projesini kabul ettirmişti Böylece Üçlü İttifak'la, Üçlü İtilaf'ın çıkarlarının çatıştığı önemli bir alan da Osmanlı İmparatorluğu oluyordu 1905 yılından itibaren Almanya'nın her olayda karşı tarafla arası açıldı Fas Buhranları'nda bir şey elde edemeyen Almanya, Balkan Savaşları'nın çıkmasına da engel olamadı Oysa, Balkan Savaşı Almanya'ya ekonomik açıdan büyük zarar vermişti Ayrıca Bağdat-Berlin Demiryolu'nun gerçekleşmesi de, Almanya ile Bulgaristan'ın dost olup olmamalarına bağlı idi

1914 yılına gelindiğinde blokların çatışmasının temel sorunları olan ekonomik çıkar, Alsas-Loren sorunu, üstünlük kurma, deniz silahlanması, Fas Buhranları, Bağdat Demiryolu sorunu, Balkanlar'da Avusturya-Rusya çatışması, Balkan Savaşı gibi nedenlerden dolayı savaşın çıkması yalnızca bir bahaneye bakıyordu Savaşın yakın nedeni de hazırdı Avusturya'nın Sırbistan üzerindeki üstünlüğünü sürdürmek ve kendi sınırları içindeki Sırpların yaşadığı şehirleri kaybetmemek için her fırsatta Sırbistan üzerine baskı yapıyordu Bu sürtüşmeler, 28 Haziran'da Avusturya-Macaristan Veliahdı Franz Ferdinant ve eşinin bir Sırplı tarafından öldürülmesi nedeniyle dünyayı 4 yıl kana bulayacak bir savaşa dönüştü

Sırp sorununu kökünden çözmek isteyen Avusturya, Almanya'nın da aynı görüşte olduğunu öğrenince Sırbistan'a 23 Temmuz'da sert bir nota verdi İçişlerine karışma hükümleri taşıyan bu nota, Rusya'nın Sırbistan'ı yalnız bırakırsa, Balkanlar ve Boğazlar üzerinde Almanya-Avusturya egemenliği kurulucağı endişesiyle Sırbistan'ı desteklemesi üzerine reddedildi Rus desteğini sağlayan Sırbistan seferberlik ilan edince de, Avusturya Sırbistan'a 28 Temmuz'da savaş ilan etti Almanya'nın uyarılarına rağmen Rusya'nın 30 Temmuz'da seferberlik ilan etmesi üzerine, Almanya 1 Ağustos'ta Rusya'ya savaş ilan etti Aynı tarihlerde Fransa da seferberlik ilan etmişti Fransa'ya Belçika üzerinden saldırmayı planlayan Almanya Belçika'ya bir nota vererek, bütün zararlarının ödeneceğini ve toprak bütünlüğüne dokunulmayacağı konusunda güvence vererek, topraklarından geçiş izni istedi Belçika bunu reddedince de 3 Ağustos'ta Belçika'ya saldırdı Bunun üzerine İngiltere 4 Ağustos'ta Almanya'ya bir nota vererek Belçika'yı boşaltmasını istedi Almanya bu isteği reddedince, İngiltere aynı gece Almanya'ya savaş ilan etti Böylece Avrupa Savaşı çıkmış oldu Başlangıçta hemen herkes bu savaşın 19 yydaki gibi cephe savaşları olacağını, en çok 1-1,5 yıl süreceğini sanıyorlardı 1871'den beri Avrupa uzun bir barış dönemi geçirmişti Bu arada ekonomik ilişkiler, teknik buluşlar savaş sanayinin gelişmesi ile yeni savaş silahlarının tahrip gücü artmış, savaş yöntemleri değişmişti Bu savaş yalnız Avrupa topraklarında kalsaydı belki bu tahminler doğru çıkabilirdiFakat savaşın gerek yer, gerekse zaman bakımından sınırlarını büyüten bir olay oldu Osmanlı İmparatorluğu kısa bir süre sonra savaşa katıldı Bu yüzden savaş bir Dünya Savaşı oldu

Daha savaş başladığı zaman kuvvetler dengesi İtilaf Devletleri'nin tarafına ağır basıyordu Almanya, Avusturya-Macaristan'ın toplam nüfusu 120 milyon kadardı ve savaş için tüm kaynakları Avrupa'da sahip oldukları topraklarda idiHalbuki İngiltere, Fransa ve Rusya'nın oluşturduğu İtilaf Devletleri'nin yalnızca Avrupa topraklarındaki nüfusları 238 milyon idi Ayrıca sömürgelerde sınırsız hammadde ve insan kaynakları bulunduğu gibi savaşın ilk üç yılında ABD de kendilerine büyük ekonomik destek sağladı Almanya'nın kara ordusu güçlü olmakla beraber, Rusya'nın da zengin insan kaynakları bulunuyordu Denizlerde ise tek başına İngiltere bile üstün durumdaydı Savaş başladıktan sonra İngiltere denizlerde üstünlüğü sağladı Savaşı kim daha zengin kaynaklara sahipse onun kazanacağı daha Marn Savaşı'nda anlaşılmıştı

Osmanlı İmparatorluğunun Durumu

OSMANLI İMPARATORLUĞU'NUN DURUMU 19 yyda Rusya, İngiltere ve Fransa arasındaki en önemli sorunlardan birisi "Avrupa'nın Hasta Adamı" Osmanlı İmparatorluğu idi Rusya'nın boğazları ele geçirerek Akdeniz'e inme politikası, İngiltere ve Fransa tarafından engellendi İngiliz sömürge yolları ve Fransa için Akdeniz'in güvenliği Boğazlardan başlamakta idi Fakat 1869'da Süveyş Kanalı'nın açılmasından sonra İngiliz politikası değişmeye başladı İngiltere Osmanlı İmparatorluğu 'nun bütünlüğünü korumak yerine, Akdeniz'deki İngiliz çıkarlarının güçlü bir donanma ile Kıbrıs Malta arasında savunulabileceğini düşündü 1878'de Kıbrıs'ı 1882'de de Mısır'ı ele geçirdi İngiltere'nin boğazlar politikasının değişmesi Rusya'yı rahatlattıOsmanlı İmparatorluğu 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda yalnız kalmış ve çok ağır bir yenilgiye uğrayarak Avrupa Devletleri'nin denge çıkarları açısından olaya karışmasıyla kurtulmuştu yeni bir denge arayan Osmanlı İmparatorluğu için Almanya bir umut idiFakat Bismark "Doğu Sorunu" ile ilgilenmiyordu Bismark'ın çekilmesi ve Almanya'nın 1890'dan sonra politikasını değiştirip, Osmanlı İmparatorluğu 'nu kendisine hayat alanı olarak seçmesi ile Almanya yeni bir denge olarak belirdi Doğal olarak bu ilişkiler Osmanlı İmparatorluğu 'nu Alman nüfusu altına soktu Almanya'nın ekonomik yayılması ve özellikle Bağdat Demiryolu Projesi en çok İngiltere'yi ve sırasıyla Fransa ve Rusya'yı etkiledi, onların Osmanlı Devleti 'ne daha fazla düşman olmalarına yol açtı İngiliz politikası Osmanlı aydınlarında ve özellikle IIAbdülhamit üzerinde olumsuz bir etki yaptı İngilizlerin Arabistan'ı yutmak ve işgalleri altındaki Mısır Hidivi'ni Halife yapıp, İslam dünyasını kendi çıkarlarına göre yönlendirmek, Rusya'ya karşı koymak için büyük Bulgaristan'ı gerçekleştirmek istediğini, Ermenileri desteklediğini düşünen IIAbdülhamit İngiltere'yi suçluyordu Bu da Osmanlı İmparatorluğu 'nu Almanya'ya daha çok yaklaştırdı Almanya kültür ve ticaret yatırımlarını hızla arttırdı Almanya ve Kayser Wilhelm yeni bir kurtarıcı olarak görülmeye başlandı Hatta İttihat ve Terakki 29 Nisan 1898'de İmparator Wilhelm'e başvurarak, II Abdülhamit'in tahttan indirilmesi için destek olunmasını istedi Osmanlı-Alman yakınlaşmasının gelişmesini en çok Alman uzmanların getirilmesi etkiledi II Abdülhamit, gümrük, maliye ve en önemlisi polis örgütünde ve orduda yapacağı düzenlemeler için Alman uzmanlar getirtti Bunların yanı sıra tıp eğitimini düzenlemek için de Almanya'dan profesörler getirildi Bu ilişkilerin daha da güçlenmesi için, II Wilhelm 1889'da ve 1898'de iki kez İstanbul'u ziyaret etti Diğer yandan Osmanlı Ordusu'nun düzeltilmesi için 1882'de itibaren Almanya'dan subay getirilmesi başladı Bunlar içinde en önemli kişi, uzun yıllar Türkiye'de kalan ve Türk subayları üzerinde etkili olan Colman von der Goltz oldu Türk subayları da Almanya'ya gönderildiler Balkan Savaşı yenilgisinden sonra İttihat ve Terakki ordunun düzenlenmesine büyük önem vererek Almanya'dan yeni uzmanlar getirtti 1913 Kasım'ında General Liman von Sanders İstanbul'da 1 Ordu Komutanlığı'na atandı Beraberinde gelen subaylar da emrinde görev aldılar Burası Türk subaylarının eğitim yeri olarak düşünüldü Artık yalnızca ordu üzerinde değil, Osmanlı İmparatorluğu 'nun her yerinde Alman nüfusu çoğaldı

Osmanlı İmparatorluğu üzerinde bu derece nüfus sahibi olan Almanya'nın bu ilişkideki en büyük çıkarı, Osmanlı İmparatorluğu 'nda ekonomik üstünlüğü ele geçirmekti Osmanlı topraklarını kendisine hayat alanı olarak seçmiş olan Alman İmparatoru II Wilhelm 1898'de Ekim-Kasım aylarında İstanbul, Suriye ve Filistin'i ziyaret etmiş ve bu sırada "Anadolu Demiryolu" ve "Haydarpaşa Rıhtımı"nın yapım hakkı Almanya'ya verilmişti 1899'da Bağdat bölgesinde de demiryolu yapım hakkını elde etti Bağdat demiryolu'nun geçeceği bölge dünyanın en önemli stratejik yerlerinden birisi idi Alman uzmanların 1902'de Mezopotamya'da zengin petrol yataklarını bulmaları bölgenin önemini bir kat daha arttırdı Hem petrol, hem de Almanya'nın Basra Körfezi ve Hindistan için doğurduğu tehlike, bölge üzerinde İngiliz-Alman çıkar çatışmasını hızlandırdı Projenin gerçekleşmesi için Deutche Bank Osmanlı İmparatorluğu 'na 43 milyon Mark borç verdi Osmanlı Bankası İngiliz-Fransız çıkarlarının, Deutche Bank da Alman çıkarlarının temsilcileri olarak rekabete giriyorlardı Almanya'ya bu kadar geniş ayrıcalıklar tanınmasına rağmen Osmanlı İmparatorluğu Trablusgarp ve Balkan Savaşları'nda Alman desteğini sağlayamadı Buna karşılık, Osmanlı İmparatorluğu toprakları emperyalist devletlerin çıkar çatışması alanı olurken, İngiltere, Fransa ve Rusya'nın düşmanlığını kazandı Böylece Bağdat Demiryolu Projesi ve Almanya'nın Osmanlı İmparatorluğu 'ndaki ekonomik-politik-askeri nüfusu Osmanlı İmparatorluğu 'nu da bu çatışmanın içine çekiyordu

19 yyda hep savunma antlaşmaları yapan Osmanlı İmparatorluğu , İttihat ve Terakki'nin iktidara el koymasından sonra aktif bir politika izlemeye başladı Almanya ile yakın ilişkilere rağmen 1911'de İngiltere ile ittifak girişiminde bulundu, fakat İngiltere Osmanlı İmparatorluğu 'nun sorumluluklarını yüklenmek istemediği ve Rusya'yı karşısına almamak için bu isteği kabul etmedi Fransa ile de aynı şekilde ittifak girişimi yapıldı fakat aynı nedenden dolayı kabul edilmedi Hatta Mayıs 1914'te Rus Çarı Kırım'daki yazlığına geldiği sırada Talat Paşa kendisini ziyaret ederek ittifak önerisinde bulundu Çar iyi niyet göstermekle beraber, Alman askeri kurulunun Osmanlı İmparatorluğu 'nda bulunmasından duyduğu hoşnutsuzluğu dile getirdi ve bu girişim de sonuçsuz kaldı Osmanlı İmparatorluğu Yunanistan ve Bulgaristan ile de anlaşma için girişimde bulunduysa da başarılı olamadı

Büyük devletler Osmanlı Devleti 'ni, özellikle Balkan Savaşı bozgunundan sonra askeri bir güç olarak görmüyorlar ve sorumluluğunu yüklenmek istemiyorlardı Hatta Almanya bile, savaş çıkana kadar Osmanlı Devleti ile bir ittifak yapmaya yanaşmadı İngiliz politikası Osmanlı Devleti 'ni Almanya'nın yanına itecek şekilde oluşuyordu İngiltere için Almanya, Rusya'dan büyük bir tehlike idi 1913'ten sonra bir savaş çıkacağı anlaşılmıştı Almanya'nın karşısında Rusya'nın insan kaynaklarından yararlanmak ve Almanya'yı iki ateş arasına almak isteyen İngiltere, Rusya'yı Almanya'ya karşı tutabilmek için, Rusya'nın Boğazlar ve Anadolu üzerindeki ihtiraslarını kışkırtıyordu İngiltere, Osmanlı Devleti 'ni Rusya'ya iştah kabartıcı bir lokma gibi sunarak, kendi tarafında kalmasını sağlıyor ve olası bir Rus-Alman yakınlaşmasını engelliyordu Osmanlı Devleti 'ni de bu nedenle Almanya'nın yanına itiyordu Eğer İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti ile ittifak yapmayı kabul etseler Rusya'yı karşılarına alırlar ve Rus-Alman yakınlaşması gerçekleşebilirdi Görülüyor ki Almanya ile bir savaş çıkarsa, Rusya'yı savaşa çekmek için Osmanlı Devleti üzerindeki Rus istekleri tatmin edilmeliydi Savaş içindeki antlaşmalarla da zaten bu sağlanacaktır

Diğer yandan, 1907'de Reval'de Anglo-Rus yakınlaşması Genç Türkleri kamçıladı 1913'ten sonra ise İttihat ve Terakki Osmanlı Devleti 'ni kurtarmak ve tüm Türkleri birleştirmek için Rusya'yı Alman yardımıyla yenmek istiyordu 1914'te ülke yönetimini elinde bulunduran Enver Paşa, olası bir savaşta Almanya'nın Rusya'yı çok kısa bir sürede yeneceğine, Rusya'da devrim çıkacağına inanıyordu Böylece Osmanlı Devleti bir süre Rus tehdidinden kurtulacak Kafkasya'da toprak elde edebilecekti İttihat ve Terarakki'nin savaşa girilmesindeki acelesinin bir nedeni de buydu Eğer savaşa girilmede gecikilirse, nimetlerinden de yararlanılamayacağını düşünen Enver Paşa savaştan galip çıkarak, Balkan Savaşı'nın kayıplarının giderileceği, Ege'de üstünlük kurularak Yunan "Megalo İdea" sının engelleneceği kanısında idi Kaldı ki Rusya'nın Boğazlara yapacağı bir saldırı İngiltere ve Fransa'yı ilgilendirmiyordu

İttihat ve Terakki'nin Almanya'nın yanında yer almasını hazırlayan bir başka neden de "Kapitülasyonlar" ve "Duyun-u Umumiye" dolayısıyla Osmanlı Devleti özellikle Fransa ve İngiltere'nin ekonomik boyunduruğu altında idi Eğer savaşa Üçlü İtilaf yanında girilirse savaş sonrası hiçbir şey kazanılamazdı Oysa Almanya ile birlikte olunursa, Almanya savaşı kazanacağına göre Osmanlı Devleti İngiliz-Fransız ekonomik baskısı ve kapitülasyonlardan kurtulacak, Rusya'da yaşayan Türkler de kurtulacaktı Rusya'nın ve Balkan Devletleri'nin ihtirasları yanı sıra, 1914'te Osmanlı Devleti Yemen, Hicaz, Filistin, Suriye, Musul ve Irak'taki Arapların kinleri de buna eklenmişti Ermeni sorunu da pusuda idi Bütün bunlar Osmanlı Devleti 'nin çökmesini büyük bir kinle bekliyorlardı

Osmanlı Devleti Üzerinde Ekonomik Mücadele

OSMANLI DEVLETİ ÜZERİNDE EKONOMİK MÜCADELE Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için, 1914'e gelene kadar son 25 yıl Osmanlı Devleti üzerindeki ekonomik çıkarlara bakmakta yarar var

Emperyalizm ve emperyalist terimlerini kullanmadan Osmanlı Devleti 'nin 19 yy ve 20 yy tarihini yazmak ve büyük devletlerin politikalarını açıklamak olanaksızdır Öyle ki emperyalist devletlerin rekabetlerinin yoğunlaştığı en önemli yörelerin başında Osmanlı Devleti gelir Osmanlı Devleti 'nin egemen olduğu bu yöreye batılı yazar ve devlet adamlarının "Orta Doğu" ve "Yakın Doğu" demeleri de emperyalist tutkularının sembolü oldu Süveyş Kanalı'nın açılması, pamuk üretimindeki önemi ve diğer hammadde kaynaklarının bulunması ve büyük devletler için önemli bir pazar olması nedeniyle özellikle 19 yy sonunda Osmanlı Devleti üzerindeki ekonomik rekabet çoğaldı 20 yy başında petrolün ekonomide kazandığı önem ve Osmanlı Devleti 'nin yönetimindeki topraklarda zengin petrol yatakları bulunması, büyük devletlerin arasındaki rekabeti, buralara egemen olmak mücadelesine dönüştürdü Büyük devletler Osmanlı Devleti 'ne kendi çıkarları açısından bakıyordu

1902 yılında Alfred Mahan buraları için "Orta Doğu" terimini kullanırken, yörenin Avrupa, Asya ve Afrika kıtaları arasındaki konumunu ve büyük su yolları ile çevresindeki Karadeniz, Akdeniz, Kızıldeniz'in kavşak noktasında bulunması, Aden Körfezi'ndeki önemini göz önüne almıştı Bu nedenle, Orta Doğu'yu bir tekerleğin merkezine benzetiyordu Yöredeki boğazların ve su yollarının binlerce yıldan beri savaş nedeni olduğu göz önüne alınırsa, Osmanlı Devleti 'nin konumunun önemi ve üzerindeki emperyalist ihtiraslar daha iyi anlaşılır 20 yyda büyük devletlerin Osmanlı Devleti üzerindeki çıkarları, emellerini daha iyi gösterecektir Osmanlı Devleti maliyesini denetim altına alan "Duyun-u Umumiye" içinde devletlerin alacak hisseleri şöyleydi:

Fransa: 2,5 milyar Frank

İngiltere: 600 milyon Frank

İtalya: 120 milyon Frank

Osmanlı Devleti 'nde büyük devletlerce yapılmış olan demiryollarının dağılımı ise şöyleydi:

Osmanlı Devleti : % 31

Almanya % 36,8

Fransa % 21

İngiltere % 10,5

Belçika % 1,7

Demiryoları yalnızca işletme bakımından değil, bu işletmeyi yapanların, demiryolları üzerindeki ekonomik çıkarları açısından da büyük önem taşıyordu Demiryolunun her iki yanında 20 km lik şerit içindeki ekonomik haklar işletmesi devlete aitti 1913-1914 yıllarındaki Osmanlı Devleti 'nin genel ticareti de şöyleydi

İngiltere

İthalat

% 20

İhracat

% 21,4

Fransa

İthalat

% 8,8

İhracat

% 21,1

Rusya

İthalat

% 8,5

İhracat

% 3,8

İtalya

İthalat

% 6,5

İhracat

% 4,3

Toplam (İngiliz Lirası)

İthalat

40908680

İhracat

21430120

Ticarette öncelik İngiltere idi, fakat Alman rekabeti İngiltere'yi rahatsız edecek ölçüde gelişiyordu Rusya'nın ekonomik çıkarlarından çok, stratejik yayılma ihtirasları vardı

1912'de Trablusgarp'ı işgal etmiş olan İtalya, Osmanlı Devleti 'nin paylaşılmasında pay olarak Güney ve Batı Anadolu kıyılarına; Fransa; Suriye, Adana, Mersin yöresine, İngiltere; petrol yataklarının önemi nedeniyle Irak'a göz dikmişti Batı Anadolu'da gözü olan Yunanistan'ın durumu daha ileride antlaşmalarla belirlenecektir Rusya ise tarihi rüyası olan Boğazlar ve Doğu Anadolu'yu ele geçirmek istiyordu Bağdat Demiryolu projesinin ortaya çıkması, büyük devletlerin çekişmelerini daha da arttırınca Almanya bu devletler de hisse vermek zorunda kaldı Rusya bu hisselerden istemedi, fakat kendi nüfus alanı olarak kabul ettirdiği Doğu Anadolu'ya demiryolu yapılmasını engelledi ve böylece Osmanlı Devleti ile Doğu Anadolu'da yapacağı savaşlarda Osmanlı Devleti 'nin asker, malzeme ve cephane naklini de engellemiş oldu Almanya, Rusya, İngiltere, Fransa, İtalya, Avusturya yukarıda belirttiğimiz yöreleri ekonomik nüfus alanları olarak belirlediler 1914 yılında savaş çıktığında Osmanlı Devleti içte ve dışta buraya kadar açıkladığımız koşullar altındaydı ve devletin kaderini belirleyecek kararları vermek Enver, Talat, Cemal üçlüsünün ellerinde idi

Boğazların Rusya'ya Verilmesi

BOĞAZLARIN RUSYA'YA VERİLMESİ Savaş çıktıktan sonra Çar'ın yaptığı açıklama ile, Rusya'nın bu savaşta en büyük kazancının Boğazlar olacağı anlaşılmıştı Yaklaşık 120 yıldan beri Boğazları koruyan İngiltere ve Napolyon'un "Boğazlar tek başına bir ülke eder" sözü ve Akdeniz sınırlarının ve güvenliğinin Boğazlarda başladığını belirten Fransa, Rusya'nın Boğazları ele geçirmesini engellemek için 120 yıldır Osmanlı Devleti 'ni Rusya'ya karşı korumuşlardı Hatta Kırım Savaşı'na fiilen katılmışlardı Fakat şimdi Alman tehlikesi karşısında, her ikisi de Rusya'yı kendi yanlarına almak için her şeye razı oluyorlardı Çar, İngiltere ve Fransa'nın bu durumundan yararlanarak, Boğazların mutlaka Rusya'ya ait olacağını kabul ettirdi Çanakkale Savaşı'nın başlamasından sonra Rusya endişeye düştü Eğer İngiltere ve Fransa Boğazları ve İstanbul'u ele geçirirse, onları oradan bir daha çıkarmak mümkün olamazdı Hele İngiltere ve Fransa'nın Yunanistan'ı da Çanakkale Savaşı'na katmak için baskı yapmaları,İngiltere Ege ve Boğazları Yunanistan'a vereceği endişesini doğurdu ve Rusya'nın tepkisine yol açtı 4 Mart 1915'de İngiltere ve Fransa'ya verdiği notalarla, İstanbul ve Marmara Denizi Rusya'ya katılacak, İmroz ve Bozcaada için ise Rusya'nın oyu olmadan karar alınmayacaktı İngiltere ve Fransa bu Rus notasından hoşlanmamakla beraber, Alman tehlikesi karşısında, 12 Mart 1915'de İngiltere ve 10 Nisan'da da Fransa Rus isteklerini kabul ettiklerini bildirdilerBuna karşılık da Rusya, İngiltere ve Fransa'nın Orta Doğu'daki çıkarlarını kabul ediyordu

İtalya, Bulgaristan, ABD ve Yunanistanın Savaşa Girişi

Avusturya, 28 Temmuz 1914'te Sırbistan'a nota verirken İtalya'ya haber vermemiştiAlmanya, İtalya ile iyi geçinmesi için Avusturya'yı uyarmasına ve İtalya'ya ödün vererek desteğini sağlamasını istemesine rağmen Avusturya bu uyarıyı dikkate almamış ve İtalya'ya danışmadan Sırbistan'a savaş ilan etmişti Almanya ve Avusturya, İtilaf Devletleri'ne savaş ilan edince, İtalya 3 Ağustos'ta tarafsızlığını ilan etti Avusturya'nın İtalya'ya hiç ödün vermemesi İtalya'nın tarafsız kalması için yeterli değildi İtalya'nın içte huzuru yoktu Ülkü yanlısı olanlar, savaşın nimetlerinden yararlanmak için mutlaka savaşa girilmesini savunuyorlardı İtalya 3 Ağustos tarihli tarafsızlık kararını açıklarken, İtilaf Devletleri'ne, iyi bir öneri yapılırsa İtalya'nın, onların yanında savaşa katılabileceğini de hissettirmişti 4 Ağustos'tan itibaren de Petersburg ile ilişki kurdu İtalya'nın amacı, kim daha çok çıkar sağlarsa onun yanında savaşa katılmaktı Kaldı ki Alman-Avusturya tarafının savaşı kazanması durumunda İtalya'nın çıkarı bulunmuyordu Çünkü İtalyan çıkarları ile Avusturya çıkarları çakışıyordu İngiltere, Fransa ve Rusya İtalya'ya 12 Ağustos'ta Trentino, Trieste ve Vallona'yı önerdiler, fakat bunu yazılı şekle dönüştürmek istemiyorlardı Ayrıca Fransa'nın yenilmesi ve İtalya'nın askeri yardım istemesi üzerine görüşmeler kesildi Bu sefer Avusturya ile görüşmelere başlayan İtalya, İtilaf Devletleri'nin endişeye düşürüp daha fazla pay almak istiyordu Rusya'nın Adriyatik'teki İtalyan çıkarlarına karşı çıkması da İtilaf Devletleri ile İtalya'nın anlaşmasını geciktiriyordu İtilaf Devletleri'nin Çanakkale'ye saldırması ve Boğazların Rusya'ya verildiğinin anlaşılmasından sonra İtalya, İngiltere, Fransa ve Rusya ile yeniden görüşmelere başladı ve 26 Nisan 1915'te Londra'da yapılan antlaşma ile Adriyatik'te istediği çıkarları İtalya elde etti Ege'deki 12 ada veriliyor ve Anadolu'nun paylaşılmasında ise Antalya bölgesi İtalya'ya kalıyordu Yine bu antlaşmaya göre İtalya, sömürgesi olan Trablusgarp ve Eritre'de topraklarını genişletebilecekti İtalya buna karşılık bir ay içinde savaşa katılacaktı İtalya bu antlaşmadan bir ay sonra, 20 Mayıs'ta Avusturya'ya savaş ilan etti Ağustos ayında ile Almanya ve Osmanlı Devleti ile savaş durumuna girdi Görülüyor ki İtalya'nın savaşa katılması için Anadolu topraklarından çok önemli bir bölüm savaş nimeti olarak kendisine verilecekti İtalya'nın Anadolu üzerindeki isteklerini ise Almanya kabul edemezdi Nasıl ki, Rusya'yı kendi yanına çekmek isteyen İngiltere ve Fransa, Rusya'ya Boğazları ve Doğu Anadolu'yu veriyorsalar, İtalya'yı da kendi yanlarına çekmek için yine Türk topraklarını vaat ediyorlardı

BULGARİSTAN'IN SAVAŞA GİRİŞİ

Bulgaristan bu savaşa, Balkan Sav aşı'nda Yunanistan, Sırbistan ve Romanya'ya kaptırdığı toprakları geri almak ve Ege Denizi'ne inmek için katılmak istiyordu Onun bu isteklerini ise ancak İttifak Devletleri gerçekleştirebilirdi İtalya'nın çıkarları nasıl İtilaf Devletleri yanında ise, Bulgaristan'ınki de İttifak Devletleri'nin yanındaydı Savaşın başında duraksayan Bulgaristan, İtilaf Devletleri'nin Çanakkale'de hem de Almanya'dan yeterli silah ve malzeme almamış olan Osmanlı Devleti 'ne yenilmeleri üzerine kararını verdi İsteklerinin İttifak Devletleri tarafından kabul edilmesi üzerine Bulgaristan, Ayastefanos Antlaşması ile gerçekleştiğini gördüğü "Büyük Bulgaristan" nı yaratmak amacıyla 6 Eylül 1915'te İttifak Devletleri'yle antlaşma imzaladı ve 12 Ekim'de Sırbistan'a savaş ilan etti Böylece Berlin'den Bağdat'a uzanan zincirin halkaları birbirine bağlanmış oldu

ROMANYA'NIN SAVAŞA GİRİŞİ

1915'den itibaren Rus baskısı altında bulunan Romanya kim kendisine daha çok ödün verirse onun yanında savaşa katılmak isteğinde idi Fakat bir yandan Alman-Avusturya, diğer yandan Rus tehdidi altında bulunuyordu Avusturya'nın ödün vermek yerine Sırbistan işgalini örnek gösterip Romanya'yı tehdit etmesi Romanya'nın İtilaf Devletleri'ne kaymasına yol açtı 17 Ağustos 1916'da Romanya İtilaf Devletleri'yle anlaştı Ağustos sonunda da savaşa katıldı Rusya'da ihtilal çıkmasından sonra yalnız kalan Romanya'yı İtilaf Devletleri'nin galibiyeti kurtardı

RUSYA'DA DEVRİM

1917 yılının en önemli olaylarından birisi Rusya'da devrim çıkması oldu Batı Avrupa demokrasilerinden farklı bir yapıya sahip olan Rusya, hala mutlak bir biçimde yönetiliyordu Büyük çoğunluğunu fakir köylü nüfusunun oluşturduğu Rusya'da yüzyılın başında işçiler de önemli bir yer tutuyorlardı Çok ağır yaşam koşulları içinde yaşayan bu geniş kitlelerin huzursuzluğu daha 1905 yılında çıkan ayaklanmayla görüldü Petersburg ve Moskova'da "İşçi Sovyetleri" kuruldu Aralık ayı içinde bu ayaklanma çok sert bir şekilde bastırıldı Bunun sonunda Çar Duma'yı açarak bazı özgürlükler tanıdı

Birinci Dünya Savaşı Rusya'da büyük bir yokluk ve sefalete yol açtı Boğazların kapalı oluşu yüzünden dış yardım alamıyordu 1916-1917 kışı ise çok sert geçmiş, açlık ve yakacak, giyecek bulunamaması bütün Rusya'yı etkilemişti 8 Mart 1917'de Petersburg'da gösteriler başladı Grevler yaygınlaştı 12 Mart'ta "İşçilerin ve Askerlerin Sovyeti" kuruldu Komutanlar da Çar'a tahttan ayrılmasını öneriyorlardı 15-16 Mart'ta Çar tahttan ayrıldı Devrimci Hükümet kuruldu Nisan'da Petersburg'a gelen Lenin "Ekmek, barış, özgürlük" sloganıyla geniş kitlelerin desteğini sağladı Devrimci Sosyalistlerden Harbiye Bakanı Kerensky'nin Temmuz'da Alman cephesinde taarruzu başarısızlıkla sonuçlanınca yeni ayaklanmalar patlak verdi Bolşeviklerin lideri Lenin kaçtı ve Trotsky tutuklandı Hükümet düştü, Kerensky Başbakan oldu ve 14 Eylül 1917'de de Cumhuriyet ilan edildi Artık ülkenin iç durumu iyice karışmıştı Hükümet hala savaştan vaz geçmemekle en büyük hatasını yaptı Köylülerin ayaklanması ile tüm Rusya karıştı Bundan yararlanan Bolşevikler (aşırıcılar) ordunun da devrime karışmasından yararlanarak, "Askeri Devrim Komiteleri" kurdular 7 Kasım 1917'de Hükümet darbesi ile Bolşevikler iktidarı ele geçirdiler ve 8 Kasım'da Lenin Petersburg'a geldi

ABD'NİN SAVAŞA GİRİŞİ

1917 Devrim'i dolayısıyla Rusya'nın savaşın dışında kalması Almanya ve Osmanlı Devleti 'ne umut verdi Fakat bu uzun sürmedi Almanya'nın başlattığı denizaltı savaşı dolayısıyla birçok ABD gemisinin batırılması Almanya ile ABD nin arasını iyice açtı Diğer yandan 1917 yılında Almanya, Meksika'yı ABD ye karşı savaşa kışkırttı ve Almanya Japonya arasında ittifak önerisinde bulundu Ancak bu yazışmaları ele geçiren İngiltere, durumu ABD ye bildirince, denizaltı savaşı yüzünden zarar gören ABD 2 Nisan 1917'de Almanya'ya savaş ilan etti

YUNANİSTAN'IN SAVAŞA GİRİŞİ

1917'nin Türkiye'yi ilgilendiren yeni bir gelişmesi, Yunanistan'ın savaşa katılması oldu Savaşın başından beri dışta kalmayı başaran Yunanistan'da Venizelos savaş yanlısı idi Fakat Kral Konstantin Alman İmparatoru'nun eniştesi idi Almanya'ya sempatisi vardı Akdeniz'de İtilaf Devletleri güçlü olduğu için Kral yansız bir politika izledi Venizelos ise savaşa katılmak istiyordu İngiltere ve Fransa Yunanistan'a Anadolu'da toprak vaat ediyorlardı Çanakkale Savaşları'na katılması için daha 1915 yılında Yunanistan'a İzmir vaad edilmişti Bulgaristan'ın savaşa katılması üzerine, İngiltere ve Fransa Selanik'e asker çıkarınca Başbakan Venizelos itiraz etmedi Fakat Kral kendisini görevden aldı O da Selanik'e giderek ayaklanma çıkardı ve ayrı bir hükümet kurdu 1917 Haziran'ın da İngiliz-Fransız askerleri Atina'ya girince Kral Konstantin oğlu Aleksandr adına tahttan çekildi Venizelos yeni hükümeti kurdu ve 26 Ekim 1917'de Yunanistan savaşa katıldı

Galiçya Cephesi

ARAP AYAKLANMASI 1916'da Türkiye için en büyük tehlikelerden birisi de Arapların ayaklanması oldu 1865 ten itibaren Arap milliyetçi örgütleri kurulmaya başlamışlardı Birinci Dünya Savaşı'ndan önce İngiltere'nin Araplarla başlayan görüşmelerini, Lord Kitchener ve onun halefi Mac Mahon ile Abdullah arasında sürdürdüklerini ve 23 Ekim 1914'de anlaştıklarını, Arapları bağımsızlık vaadi ve altın vererek ayaklandırmaya kışkırtan İngiltere'nin Basra'yı işgal ettikten sonra, 26 Ocak 1915'te İbn Suud ve 3 Kasım 1916'da Katar Şeyhi ile anlaştığını ve tüm Arap şeyhlerini kendisine bağladığını görmüştük Özellikle Mac Mahon ile Şerif Hüseyin arasındaki mektuplaşmalar ve Arap ihtilalcilerinin Şerif Hüseyin'e başvurması Arap ayaklanmasının hazırlığını oluşturuyordu Bunun sağlanmasında İngiliz casusu Albay Lavrens en büyük rolü yüklenmişti Arapları ayaklanmaya iten diğer bir sebep de, Suriye'deki Arap milliyetçilerinin ayaklanma hazırlığı içinde oldukları için yargılandıktan sonra Mayıs 1916'da Cemal Paşa tarafından idam edilmeleri oldu İngilizler Araplara bağımsızlık vaad etmelerine rağmen İtilaf Devletleri Sykes-Picot Anlaşması'yla Orta Doğu'yu aralarında pay ediyorlardı Araplar, buna rağmen Türkiye'ye karşı örgütleniyorlardı, Şerif Hüseyin Cemal Paşa'yı oyalarken İngilizlerle görüşmeleri sürdürüyordu Hüseyin ilk ayaklanma hazırlığını 27 Haziran 1916 'da ilan ettiği beyanname ile duyurdu 10 Haziran da Mekke ve Cidde'de ayaklanma zaten başlamıştı Taif ayaklanması ve diğer yerlerdeki ayaklanmalar hızla yayıldı Amman'dan Medine'ye kadar olan yerlerdeki 30000 Türk askeri hareketsiz kaldı Yemen'deki Türk ordusu ile ilişki koptu Mısır'daki İngiliz ordusunun Filistin seferi sırasında sağ kanadında Türk ordusuna karşı önemli hizmetler gören Arapların bu ayaklanması Suriye cephesinin kaderini de belli etti Türk ordusu bir yandan İngiliz ordusu ile savaşırken bir de arkasındaki Araplarla vuruşmak zorunda kaldı Sina ve Filistin yenilgilerinden sonra Türk ordusu Güney Suriye'yi terk ederek kuzeye, anavatana doğru çekilmeye başladı 1917 yılında Suriye, İngilizlerin eline geçti İngiliz ordusu Aralık ayında Kudüs'e girdi Kudüs'e İngiliz komutanı General Allanby'nin girişi Hıristiyanlığın kutsal kentinin Müslümanların elinden kurtarılışı, bütün Hıristiyan dünyasında olduğu gibi, Türkiye'nin müttefiki Avusturya'nın başkenti Viyana'da da kutlanıyordu Arapların bu başarıları onların birlikten yoksun olduğunu çabuk ortaya koydu Osmanlı egemenliği kalkınca Arap Şeyhleri arasındaki rekabet ortaya çıktı Aralarındaki mücadeleden yararlanan İngiltere ve Fransa bütün Arabistan'ı Manda adı altında yağmaladılar İngilizlere karşı Cihad ilan etmiş olan Darvur Sultanı Ali Dinar'ın ayaklanması ise İngilizler tarafından Mayıs 1916 da bastırıldı Bu tek olayın da hiç etkisi olmadı

Bu topraklardaki Türk egemenliğinin kalkışı ise Yahudilere, İsrail devleti kurmak için büyük fırsat yarattı 1897 yılında Bale'de toplanan Siyonist Kongresi'nde ortaya atılan "ecdatlarının eski topraklarında bir Yahudi merkezi kurmak" fikri dünya Yahudileri arasında hızla yayılmıştı "Dünya Siyonist Konseyi" bu politikayı hızlı bir propaganda ile yaymış , özellikle ABD ve İngiltere'deki Yahudi gücü bu propagandanın etkisini kısa zamanda geliştirmişti Birinci Dünya Savaşı'nın çıkışı Yahudi milliyetçiliğini güçlendirdi Türkiye'nin egemen olduğu sıralarda, Orta Doğu'da Yahudi yerleşimi için yaptıkları öneri Abdülhamit tarafından red edilmişti Savaş içinde Türklerin yenilmeye başlaması ve Türk egemenliğinin sona ereceğinin ve İngiltere'nin Orta Doğu'ya egemen olacağının anlaşılması, Yahudi devleti kurmak için dünya Siyonistlerine umut kapısını açıyordu Türk ordularını arkadan vurarak İngilizlerle anlaşan Araplar, gelişen bu yeni olayın kendileri için tehlikesini geç anladılar 1917'de "Dünya Siyonist Konseyi "nin Orta Doğu'da bir yerleşme yeri isteği İngiliz Hükümeti'ne resmen bildirildi İngiltere Kasım 1917 de verdiği yanıtta "İngiltere'nin Filistin'de milli bir Yahudi merkezi kurulmasını, burada Yahudi olmayan cemaatin dini ve hukuki haklarına hiç bir zarar vermemek şartı ile kabul edeceğini" bildirdi "Balfour Deklarasyonu" adıyla anılan bu yanıt İsrail'in kurulmasını oluşturan ilk önemli adımdır Burada yüzyıllardır yaşayan Müslümanların dini ve hukuki haklarına dokunulmadan bir Yahudi yerleşiminin sağlanması sözü ise yalnızca bir İngiliz aldatmacasıydı Böyle bir olay ancak zorla gerçekleşebilirdi ABD deki 3 milyonu aşkın Yahudi ve İngiltere'deki Yahudi gücü "Kutsal Topraklar" üzerinde bir yerleşim yeri elde etmek için Türk egemenliğinin yıkılmasından doğan bu fırsatı kaçırmadılar Arap-Yahudi savaşının tohumları böylece 1917 yılında ekilmiş oldu

Arapların ayaklanmasından sonra Türk ordusu İngilizler karşısında kısa zamanda çözüldü Cihat ilanı ve din kardeşliği hülyalarının da işe yaramadığı acı bir şekilde anlaşıldı Suriye cephesindeki başarısızlıkları gören Mustafa Kemal Paşa 2 Ekim 1917'de buradan Enver Paşa'ya yolladığı mektupta çok gerçekçi bir biçimde ülkenin durumunun çok kötü olduğunu, her yerde asayişin bozuk, ekonominin çöküntü içinde, sefaletin yaygın ve ordunun savaş gücünün kalmamış olduğunu belirtti ve "Harbin anahtarı bizim elimizde değildir" sözleriyle galibiyet umudunun bulunmadığını dile getirerek daha fazla zarara uğramadan savaşa son verilmesinin gerektiğini anlattı Fakat Rusya'da devrim çıkmasından umutlanan Enver Paşa bu uyarıları dikkate almadı Çünkü hala Almanya'nın galip geleceği umudunu taşıyordu

I Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti

I DÜNYA SAVAŞI'NDA OSMANLI DEVLETİ 1914 yılının ilk altı ayı içinde Almanya Osmanlı Devleti 'nin kötü askeri durumu yüzünden Anadolu'ya yönelik bir Rus saldırısına karşı Türk topraklarını korumanın sorumluluğunu yüklenmek istemediği için Osmanlı Devleti ile bir ittifak yapmayı düşünmüyordu Temmuz 1914'te savaş durumu belirince Almanya, Osmanlı Devleti ordusunun iyi donatılması ve yetenekli komutanlar elinde olması halinde kendisine yararlı olacağını düşündü Asıl amacı Halife'nin dinsel gücünden yararlanmak idi Bu savaştan yengi ile çıkması durumunda Almanya'nın en büyük kazancı Orta Doğu'ya yani Osmanlı Devleti topraklarına egemen olmaktı Bu savaşın Osmanlı Devleti 'ni ilgilendiren bölümü Orta Doğu'ya Almanya'nın mı, yoksa İngiltere-Fransa'nın mı egemen olacağı idi Almanya, Osmanlı Devleti 'nin egemen olduğu Orta Doğu'yu elde etme tasarısı yanı sıra, özellikle Hıristiyan sömürgeci dünyasına İslam taassubunu kabartmak ve Osmanlı Halifesi'nin aracılığı ile kendisine milyonlarca taraftar kazanmak ta istiyordu Almanlar, Osmanlı Devleti ordusunun sağlayacağı yarardan çok, Hindistan Müslümanlarının ve Arapların ve diğer İslam Ülkeleri'nin İngiltere ve Fransa'ya karşı ayaklanmalarından umutluydular Öyle ki, Kayzer'in 30 Temmuz 1914'te Petersburg Alman Elçisi'nin bir telgrafının altına yazdığı notta "bizim (Almanya'nın) Osmanlı Devleti ve Hindistan'daki konsoloslarımız, adamlarımız, bütün İslam alemini bu dükkancı, menfur,yalancı, vicdansız ulusa (İngiltere) karşı vahşi bir ayaklanmaya kışkırtmalı" diyerek, bu umudunu belirtiyordu Alman Baş Komutanı Moltke ise, Ağustos'ta Dışişleri Bakanı'na yolladığı yazıda, "Hindistan, Mısır ve Kafkasya'daki ihtilalci kışkırtmanın son derece önemli" olduğunu vurguluyordu Görülüyor ki savaşın başında Almanya'nın Orta Doğu'daki en büyük umudu, İslam Dünyası'nda gerçekten manevi bir nüfusu olduğunu sandıkları Halife'nin aracılığı ile Müslümanları ayaklandırmaktır Bunun için de Halife'nin elinde bulunan en büyük güç ise "Cihat" ilanıdır

İttifak önerisi yine de Osmanlı Devleti 'nden geldi 22 Temmuz'da Enver Paşa Alman Büyükelçisi'ne doğrudan ittifak önerisinde bulunurken; Sadrazam da aynı öneriyi Avusturya Büyükelçisi'ne yaptı İttihat ve Terakki'nin ileri gelenleri buna zorunlu olduklarını, Osmanlı Devleti 'ni yalnızlıktan kurtarmak için İngiltere ve Fransa'ya yapılan önerilerin geri çevrildiği için Almanya'nın böyle bir ittifaka yanaşmasının bir fırsat olduğunu savunuyorlar ve isteğin Almanya'dan geldiğini ileri sürüyorlardı Alman Elçisi Von Vangenhayn ile yapılan görüşmelerden sonra 2 Ağustos 1914 tarihinde, savaşın başlamasının ertesi günü, Osmanlı Devleti Almanya ile ittifak antlaşması imzaladı ve seferberlik ilan etti Antlaşma açıklanmadı Sadrazam Sait, Harbiye Nazırı Enver, Talat Paşa ve Halil Bey antlaşmanın imzalanmasının sorumlusuydular Osmanlı Devleti 'nin geleceğini Almanya'nın yenilmezliği varsayımına bağlayan ve antlaşmanın baş sorumlusu Enver Paşa, Almanya'nın savaşı çok kısa bir sürede kazanacağını düşünerek, fırsatı kaçırmamak için bir an önce savaşa girmek istiyordu Osmanlı Devleti -Almanya ittifakına göre:

1 İki devlet Avusturya-Sırbistan arasında çıkan bir anlaşmazlıkta tam tarafsızlık göstermeyi kabul ediyor

2 Eğer Rusya askeri olarak karışır ve Avusturya ile Rusya savaşır ve Almanya da Avusturya'nın yardımına gitmek zorunda kalırsa, Osmanlı Devleti de savaşa girecektir

3 Almanya, savaş durumunda askeri heyetini Osmanlı Devleti 'nde bırakacaktır

4 Almanya Rusya'ya karşı Osmanlı Devleti 'ni silahla koruyacaktır Osmanlı Devleti , ülkede kalan Alman askeri komuta heyetine, ordusunun 1/4'nün kumandasını, savaş ilanında vermeyi de kabul ediyordu

Bundan sonra Almanya'nın çabaları, Osmanlı Devleti 'nin en kısa zamanda savaşa fiilen girmesi için yoğunlaştı İttihat ve Terakki liderleri de aynı görüşte idiler Almanya, Osmanlı Devleti 'ni savaşa sokma görevini Akdeniz'de bulunan iki savaş gemisi Goben ve Breuslav komutanı Amiral Şason'a verdi

İngiliz haber alma kaynaklarının da verdiği bilgilere göre, savaşta Osmanlı Devleti , Karadeniz'de üstünlük elde etmeyi, Rusya'nın Almanya ve Avusturya ile savaşmasından yararlanarak Kafkasya'yı ele geçirmeyi amaçlıyordu Fakat Doğu Anadolu'ya demiryolu olmadığı için, Trabzon deniz yolunu elinde bulundurmaya ve güçlü bir donanmaya gereksinimi vardı Osmanlı Devleti 'nin savaştan önce İngiltere'ye ısmarladığı ve parası halk tarafından sağlanmış bulunan iki savaş gemisi, bu donanmanın ağırlığını oluşturacaktı Enver Paşa'nın en büyük kaygısı, bu gemilerin zamanında gelemeyeceği idi Diğer yandan Türk ajanları Kars ve Ardahan dolaylarında, Türk birliklerinin Rusların gerilerine geçmelerini kolaylaştırmak üzere erzak biriktirmek için Müslüman köylüleri organize ediyorlardı

Donanma Bakanı Churchill, emriyle 28 Temmuz'da Osmanlı Devleti 'nin sipariş ettiği iki gemiye el koydu Churchill gemilerin ne amaçla kullanılacağını bildiği için İngiltere'nin ulusal çıkarları bakımından bunu yaptırdığını belirtmektedir Churchill'in de belirttiği gibi tek başına bile Karadeniz'deki Rus donanmasını yenmeye yeterli olan Goben ve Breuslav'ın Osmanlı Devleti donanmasına katılması Türk liderlerinin tek düşüncesi oldu İngiliz donanmasının Akdeniz'deki üstün durumunu bilen Enver Paşa, Alman gemilerinden umudunu kesince 3 Ağustos gecesi Rus Ataşesi General Leontev'e, bir gün önce imzaladığı antlaşmayı bir kenara itip, Batı Trakya'daki Türk çıkarlarını da kapsamak üzere bir ittifak önerdi, fakat bu öneri sonuçsuz kaldıAkdeniz'de Messina'da kömür alan Alman gemileri komutanı Şoson, gece saat 01:00'da denize açılmaları emrini aldı Tarihsel düşmanı Fransa'ya ait iki Cezayir limanını topa tutmak emrini alan gemilere yolda yeni bir emirle, acele İstanbul'a gitmeleri emri bildirildi 4 Ağustos günü üç İngiliz gemisi peşlerine düştü Henüz İngiltere ile Almanya arasında savaş durumu yoktu, fakat savaş yapmaları bir an meselesiydi Messina'ya gelen gemiler kömür alırken İngiltere'nin savaş ilan ettiği duyuldu Aynı sırada iki İngiliz filosu Messina Limanı'nın ağzını tutmuşlardı İtalyanlar Alman gemilerinin 24 saat içinde limanı terk etmelerini istediler 6 Ağustos'ta Alman gemileri bu ablukadan kurtulmayı başardılar ve Çanakkale'ye doğru yol aldılar ve İngiliz gemileri de peşlerine takıldılar Böylece Osmanlı Devleti 'nin kaderini tayin edecek bir kovalamaca başlamış oldu İngiliz donanmasından kurtulan gemiler önce İzmir'e ve 10 Ağustos'ta Çanakkale'ye geldiler Enver Paşa'nın özel izniyle Boğaz'a girdiler ve dört saat sonran İngiliz gemileri Çanakkale'ye ulaştılar Belki de bu gecikme olmasaydı Osmanlı Devleti 'nin kaderi başka olabilirdiBu olaydan da kabinenin daha sonra haberi oldu Artık Amiral Şoson Osmanlı Devleti 'ni savaşa sokmak görevini yerine getirebilecektir

Alman gemileri acaba İngilizlerin beceriksizliği yüzünden mi, ablukadan ve kovalamacadan kurtulabilmişlerdi? Rusya'yı savaşa sokmak, Almanya ile ayrı bir barış yapmasını engellemek ve Rusya'nın insan kaynaklarından yararlanabilmek isteyen İngiltere ve Fransa, Rusların Boğazlar üzerindeki ihtiraslarını biliyorlar ve bunu kışkırtma aracı olarak kullanıyorlardı Boğazlar üzerinde Rus egemenliği, Alman tehlikesi karşısında hiç istenmeden kabul edilmişti Osmanlı Devleti 'nin savaştan önce İngiltere'ye ısmarladığı savaş gemilerine el koyan İngiltere, Boğazların savunmasız kalarak Rusya'nın eline geçmesini de istemiyorlardı İki Alman gemisinin Osmanlı Devleti donanmasına katılmasıyla, Boğazların ve İstanbul'un Rusya'ya karşı güvenliğinin sağlanabileceğini düşünerek ikili bir oyunla, bu gemilerin Çanakkale Boğazı'na girmelerine fırsat vermişti Böylece Rusya'nın emelleri engellenmiş oluyordu Ayrıca Osmanlı Devleti 'nin Almanya yanında savaşa katılmasını hazırlayacak böyle bir fırsat sayesinde, Rusya'nın Almanya yanına kayma tehlikesi de ortadan kalkmış oluyordu Churchill, bu gemilerin Karadeniz'e geçmeleriyle, buradaki Rus üstünlüğünün sona ereceğini biliyordu İngiliz donanması iki gemi kazanırken, Alman donanması iki gemi kaybediyor ve Osmanlı Devleti donanması da Rus donanmasına karşı kendini savunacak iki gemiye kavuşuyordu İngiltere'nin Osmanlı Devleti 'nin ısmarladığı iki savaş gemisine el koyması Türk kamuoyunda İngiltere aleyhinde büyük bir tepkiye ve İngiliz ihanetine karşı gösterilere yol açtı İttihat ve Terakki liderlerinin, Almanya yanında yer almaları için de büyük bir gerekçe hazırlandı

Bu sırada Rus Elçisi ile Osmanlı devlet adamları arasında görüşmeler yapılıyordu İki Alman gemisinin satın alınması, öyle görülüyordu ki, Rusya'yı endişelendirmiş, Osmanlı devlet adamlarına da moral kazandırmıştı Her iki taraf da bu görüşmelerde samimi değillerdi ve amaçları zaman kazanmaktı İstanbul'daki İngiliz ve Fransız Elçileri'nin iki geminin enterne edilmesi, Osmanlı Devleti 'nin kendi yanlarında savaşa katılması veya tarafsız kalınması yolundaki pek de inandırıcı olmayan, girişimleri kabul edilmedi Osmanlı devlet adamlarının birbirini tutmayan açıklamaları, yabancı elçiler üzerinde Türklerin kesin bir politikası olmadığı kanısını uyandırırken, Churchill, Osmanlı Devleti 'ne yapılan bu önerilerin hiç bir devlete yapılmayan sağlamlıkta olduğunu ve Osmanlı Devleti topraklarının bütünlüğünün garanti edildiğini ileri sürmektedir İtilaf Devletleri, Osmanlı Devleti 'nin tarafsız kalmasını sağlamak için çaba harcıyorlardı, fakat buna karşılık Osmanlı Devleti 'nin istediği kapitülasyonların kaldırılması, Ege Adaları'nın geri verilmesi, Mısır Sorunu'nun çözülmesi gibi isteklerini ise kabul etmiyorlardı İngiltere ve Rusya, Osmanlı Devleti 'ni askeri bir kuvvet olarak görmemekle beraber, Osmanlı Devleti 'nin Almanya yanında savaşa katılmasını istemiyorlardı Osmanlı Devleti savaşa girerse; Boğazlar kapanacak, Rusya yardım alamayacak, Kafkasya'da Osmanlı Devleti 'ne karşı bir ordu bulundurulacak, bu da Alman cephesindeki Rus kuvvetlerinin zayıflamasına yol açacaktı bu nedenle Rusya, Osmanlı Devleti 'ni kışkırtmak istemiyordu Fakat Osmanlı Devleti , Rusya'nın tarihi ihtiraslarından vazgeçmediğini, İtilaf Devletleri savaşı kazanırsa "Türkiye Sorunu"nun da Rusya'nın istediği gibi çözüleceğini biliyordu İttihat ve Terakki'nin ileri gelenlerinin Almanya konusundaki tercihleri Almanya'nın savaştan galip çıkacağı ve dolayısıyla Osmanlı Devleti 'nin de bundan payına düşen hisseyi alacağı şeklinde idi Elçilere oyalayıcı yanıtlar verilirken, 19 Ağustos'ta Talat Paşa Sofya'da Bulgaristan ile bir savunma antlaşması imzaladıBöylece İngiltere ve müttefiklerine karşı tutumunu da belirtmiş oldu Osmanlı Devleti 'nin Almanya tarafını seçmesinde, İngiltere'nin Osmanlı Devleti 'ne karşı 1878'den beri izlediği politika etkili olmuştu Savaşın çıktığı dönemde ise, İngiltere ve Fransa'nın Boğazları, Almanya'ya karşı insan kaynaklarından yararlanabilmek için Rusya'ya bırakmak gibi bir savaş stratejisi uygulamaları Osmanlı Devleti yöneticilerinin kararlarında çok büyük etki yapmıştı

İtilaf Devletleri'nin elçileri ile görüşmeler devam ederken, Osmanlı Hükümeti 1 Ekim 1914'ten geçerli olmak üzere "Kapitülasyonlar" ı kaldırdığını 9 Eylül'de yabancı elçilere bildirdi ve 17 Eylül'de resmen yayınladı Buna ilk tepki Almanya ve Avusturya'dan geldi Gerçi bu haklarından sonradan vazgeçtilerse de, niyetlerinin hiç de dostça olmadığı anlaşılıyordu

Almanya'nın Marn Savaşı'ndaki başarısızlığı üzerine, Osmanlı Devleti Genelkurmayı kararsızlığa düşüp, ordunun sefer gereksiniminin tamamlanması için bir yıl beklemelerini ileri sürdü Hatta Mustafa Kemal Sofya'da bulunan Fethi Bey'e savaşın kazanılmasının mümkün olmadığını belirtti ve durumun hükümete bildirilmesini istediHiç değilse bir yıl beklenilmesini ö nerdi Genelkurmay'ın, savaşın Almanlar tarafından kazanılacağına güvenleri olmamasına karşılık, Enver ve Talat Paşa'lar Almanya'ya güveniyor ve savaşa girilmesinde acele ediyorlardı

Ağustos Ayı içinde Osmanlı Devleti yöneticileri savaşa girmekte henüz kesin kararlı görülmediklerinden, Almanya savaşa girilmesinde acele edilmesi için baskı yapıyordu Eğer Osmanlı Devleti savaşa katılmakta gecikirse, savaşın nimetlerinden yararlanamayacağını açıkça bildirmişti Bulgaristan ve Romanya'nın takınacakları tutum konusunda ise Almanya, Enver Paşa'ya eğer Osmanlı Devleti donanması Karadeniz'de Rus limanları ve donanmasına saldırarak üstünlük elde ederse, bu iki devletin duraksamalarının geçeceği ve Almanya yanında savaşa katılacaklarına inandırmıştı Bu amaçla Amiral Şoson, 16 Eylül'de Osmanlı Devleti donanması 1 Komutanlığı'na atandı Görevi Osmanlı Devleti 'ni savaşa sokmak olan Amiral, amacını gerçekleştirebilecek çok önemli bir mevki elde etmiş oldu Eylül Ayı sonunda ve Ekim Ayı başında donanma Karadeniz'de eğitim yaptı Bu sırada Rus donanmasının Osmanlı donanmasına karşı düşmanca tutum izlediği ve Boğaz'ın ağzına mayın döktüğü açıklandı

Enver Paşa'nın Bronzart Paşa'ya gizli olarak hazırlatmış olduğu savaş planı, 21 Ekim'de Alman Genelkurmay Başkanı Moltke'ye yollandı Bu plana göre :" Osmanlı donanması Amiral Şoson komutasında Karadeniz'de Rus donanmasını batırarak üstünlük sağlayacak ve savaş ilanından sonra Padişah düşmanlarına Cihat ilan edecektir"

Mustafa Kemal gibi bir kaç kişinin dışında, özellikle İttihat ve Terakki'nin liderleri dar görüşlü düşünceleri nedeniyle, savaşa hemen girilmesinden yana idiler Kamuoyunda, bu savaşın çabuk biteceği ve büyük kazançlar elde edileceği düşüncesi yaratılmaya çalışılıyordu

Bu gelişmelerin sonunda Osmanlı Devleti donanması Karadeniz'e açıldı Çeşitli kaynaklarda ve anılarda değişik biçimde anlatılmasına rağmen, 29 Ekim 1914'te Osmanlı Devleti donanması Rus donanmasına saldırdı ve Rus limanları topa tutuldu Osmanlı resmi belgelerinde Ruslar suçlu gösterilmekle beraber, bu saldırının da kabine üyelerinin büyük bir bölümünün bilgisi dışında özellikle Enver Paşa'nın izniyle yapıldığı anlaşıldı Osmanlı Devleti kaderini belirleyen bu savaşa fiilen katılmış olduRuslar 1 Kasım'da Kafkasya'da saldırıya geçtiler 5 Kasım'da da İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti 'ne savaş ilan ettiler

Osmanlı Devleti bu savaşa, ülkenin yönetimini elinde bulunduran İttihat ve Terakki liderlerinin sorumsuz davranışları sonucu sürüklendi Olayların akışından da anlaşılacağı gibi bu sürükleniş, birbirini izleyen üç olup bittiyle gerçekleşti

BİRİNCİSİ

2 Ağustos 1914 tarihli Osmanlı-Alman ittifakı,

İKİNCİSİ

İki Alman gemisinin Çanakkale Boğazı'na girmesi,

ÜÇÜNCÜSÜ

Karadeniz'de Rus donanmasına yapılan saldırıdır

Bu üç olay da Meclis'in, Padişah'ın ve Hükümet'in bilgisi dışında, yalnız Enver ve kısmen Talat, Halil ve Sait Halim Paşaların sorumluluğu açıkça görülmektedir

Osmanlı Padişahı Halife sıfatıyla 11 Kasım 1914'te "Cihad-ı Ekber " ilan etti ve Fetva yayınladı İngiltere, Fransa, Rusya İslam düşmanı, Almanya ise Halife'nin ve İslam'ın dostu olarak gösterildi Sünniler için yayınlanan fetvanın yanı sıra Şiiler için yayınlanan Fetva da önemli yer tutar 22 Ocak 1915 tarihli Tanin Gazetesi'nde de bir örneği bulunan bu Fetva'da "Sünni, İmami, Zeydi, Vahhaki, Havarız fırkaları (mezhepleri) " nin, kafirlerin İslam dünyasında saldırısına ve yağmasına karşı birleşmeleri isteniyordu

Halifeyi manevi lider tanımayan İran, Şii olması nedeniyle Cihad ve Fetvalara önem vermedi Ayrıca 1907 yılında Rusya ile İngiltere arasında paylaşılmış olduğu toplumsal yapısının sömürgecilerin çıkarlarına karşı koyacak durumda olmaması, dolayısıyla 1914 yılında İran siyasi ve askeri bir güç olmaktan çok, yalnız coğrafi bir görünümdeydi Afganistan ise, 1914 yılında iç işlerinde serbest olmasına rağmen, dış işlerinde İngiltere'ye bağımlı idiAfgan Emiri Hindistan Hükümeti'nden yılda 120000 İngiliz Lirası ödenek almakta idi Askeri gücü de yoktu İngiltere ve Rusya arasında bulunan Afganistan'ın, Osmanlı Halifesi'nin cihat ve fetvalarına uyması olanaksızdı Gerek Almanya'nın, gerekse Osmanlı yöneticilerinin Arap ve Hint Müslümanlarını ayaklandırmak girişimlerine karşı, İngiltere aktif ve dengeli politika izliyordu Hindistan İşleri Bakanı Lord Crove, Mezopotamya'daki İngiliz iktisadi ve stratejik çıkarları için yoğun bir çaba içerisindeydi Daha 1914 Eylül'ünün başında Hindistan Hükümeti Askeri İşler Bakanı General Sir Edmond Barrow tarafından "Osmanlı Devleti savaşlarında Hindistan'ın Rolü " başlıklı bir rapor hazırlanmıştı Bu raporda, psikolojik ortamın uygun olduğu belirtilerek, Basra Körfezi Bölgesi'nin derhal işgal edilmesi isteniyorduBöylece Türkler hazırlıksız yakalanarak Araplar Osmanlı Devleti 'ne karşı ayaklanmaya kışkırtılacak, yöredeki petrol yatakları korunacaktı Ancak bu rapordaki istekler İngilizlerin Çanakkale saldırısı dolayısıyla uygulanmadı Lord Kitchner, Orta Doğu'da savunma politikası izlenmesinden yanaydı Hatta başlangıçta Lord Curzon, Hindistan'da Müslüman ayaklanmasından çekindiği için Mezopotamya'daki askeri harekat için karar veremiyordu Fakat buna rağmen Osmanlı Devleti 'nin henüz resmen savaşa girmediği, İngiltere ve Rusya ile anlaşma fırsatının bulunduğu bir sırada, 23 Ekim 1914'te İngilizler Şattülarab'ın ağzındaki Abadan Adası'nı işgal ve petrol kuyularını, depolarını, boru hattını korumak, Arapları ayaklandırmak ve ileride gönderilmesi olası İngiliz kuvvetlerine bir köprü başı hazırlamak ve gerekirse tüm Basra'yı işgal etmek için General Belemain'i görevlendirdiler Osmanlı Devleti egemenliğinde olan Hicaz'da hüküm süren Haşimi Ailesi'nden Şerif Hüseyin'in oğlu aracılığıyla bir anlaşma ortamı hazırladılar Daha yeni vefat eden Ürdün Kralı Hüseyin'in büyük babası ve eski Maveraün Ürdün Emiri olan Abdullah, Kahire'deki İngiliz Yüksek Komiseri Lord Kitchener ile temasta bulundu Kitchener'in halefi Mac Mahon zamanında da süren bu ilişki sonunda 23 Ekim 1914'te antlaşma yapıldı Bu antlaşmaya göre İngiltere, müttefiki Fransa'nın çıkarlarına zarar vermeden, Arapların bağımsızlığını tanıyacak ve destekleyecekti İskenderun, Mersin, Şam Arap toprağı sayılıyor ve Hüseyin'e "Büyük Arap Krallığı" tahtı vaad ediliyordu Osmanlı Devleti daha savaşa girmeden, İngiltere Orta Doğu'da gerekli önlemleri alıyordu Osmanlı Devleti 'nin savaşa katılmasından kısa bir süre sonra 22 Kasım'da Basra'yı bu önlemlerin ilk adımı olarak işgal ettiler İngiltere Arap Emirlikleri ile ilişkilerini savaş başladıktan sonra daha da yoğunlaştırdı 3 Kasım 1914'te İngiltere, koruyuculuğu altında bağımsızlığını tanıdı 18-19 Aralık'ta da Mısır üzerinde İngiliz koruyuculuğunun (protectorate) kurulduğunu ilan etti Savaşın başından beri tarafsızlığını korumaya çalışan ve öyle görünen ABD ise, yakından ilgilenmeye başladığı Orta Doğu'da İngiltere'nin tek başına egemen olmasını, Mısır üzerindeki koruyuculuğunu ve Mısır Hidivi'nin Sultan unvanını kullanmasını kabul etmedi, fakat etkili de olamadı İngiltere, 26 Ocak 1915'te İbn Suud ve 3 Kasım 1916'da da Katar Şeyhi ile anlaşarak tüm Arap Şeyhleri'ni kendine bağladı Cihad ilanı emir ve şeyhler üzerinde örneğin başlangıçta Mekke Şerifi Hüseyin üzerinde biraz duraksama etkisi yaptıysa da İngiltere'nin politikası ve etkinliği sonucu onun yanında yer aldılar Halife'nin cihat ilanının ve fetvalarının etkisiz kalışı İngiltere ve Fransa'ya, kendi sömürgelerinden gelen Müslüman askerlerini güvenle kullanmak olanağı verdi İngiltere'nin, çoğunluğu Hint Müslümanlarından oluşan 941000 kişiyi seferber ettiği ve bunların % 80'nin (756000 kişi) Türk cephelerinde savaştığı göz önüne alınırsa, Halife'nin Müslümanlar üzerinde dini etkisinin olmadığı açıkça görülür Cihad ve fetvaların etkisiz kalmasının nedenlerini:

1 Müslüman toplulukların gerçekte kendi bağımsızlıklarını bile korumaya güçlerinin bulunmayışı

2 Müslüman topluluklar içinde Hilafet makamının bir kaç tane olduğunun kabul edilmesi

3 Bu makamın etkisinin bulunmaması

4 Emperyalist devletlerin, İslam Dini'ni iyi inceleyip, kendi çıkarlarına uygun olarak en akıllı şekilde kullanmaları

5 İslam toplumlarının yapılarının ve kültürel seviyelerinin ulusalcılık çağının gerisinde bulunuşu ve sömürgecilerin bunu iyi değerlendirmeleri

1914-1915 Yılları

1914-1915 YILLARI Türk Ulusu'nun Kurtuluş Savaşı'nı hangi koşullar altında, ne gibi olanaksızlıklar, yokluklar içinde ve hangi güçleri yenerek gerçekleştirdiğini anlamak için Birinci Dünya Savaşı'nda "Türk Savaşı" nı ve bunun Osmanlı Devleti 'ndeki yıkımını iyi bilmek gerekir Çünkü Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı'nda Rusya, İngiltere, Fransa gibi büyük devletlerin ordu, donanma ve tükenmez insan kaynaklarına karşı dört yıl süreyle Kafkasya, Çanakkale, Irak, Suriye, Galiçya, Sina gibi büyük cephelerde ve ulaşım olanaksızlıkları, yokluklar içinde savaştı Kolera, tifüs, verem, zatürree, açlık ve daha bir çok hastalıktan yüz binlerce insan öldü Silahsız, cephanesiz, ilaçsız, yiyeceksiz ve bin türlü ulaşım güçlüklerine rağmen dört yılın sonunda Türk vatanı işgal edilmemişti Bu dört yıl savaşta Osmanlı Devleti orduları düşmandan çok hastalık ve yokluklara yenilmişti İşte TÜRK BAĞIMSIZLIK SAVAŞI bu büyük yıkımdan sonra yapıldığı için ayrıca büyük önem taşır Çünkü Türk Bağımsızlık Savaşı, hiçbir zaman Türk-Yunan Savaşı değil, Lozan'da karşımızda birleşen İtilaf Devletleri'ne karşı yapılan bir savaştır, emperyalizme karşı yapılan bir savaştır Yunan Devleti ise, İtilaf Devletleri'nin yalnızca maşası oldular

Seferberlik ilanı ile birlikte Osmanlı Devleti , 1700000 km2 arazi üzerinde yaklaşık 22 milyon nüfusunun ancak 15 milyonundan yararlanabildi 21 Temmuz 1914'ten 1915 yılı sonuna kadar 2523000 insanı silah altına aldı Daha sonra bu sayı 28 milyona ulaştı Görülüyor ki seferberlik rasyonel bir biçimde yapılmamış, ülkenin üretici gücü kısa zamanda silah altına alınmıştı

1916-1918 Yılları

1916-1918 YILLARI 1915 yılı sona erdiğinde savaşın genel gelişmesi, sonuç hakkında kesin bir bilgi vermiyordu 1916 yılına girildiğinde savaşın büyük bir kısmı Avrupa cephelerinde geçiyordu Türkiye, bütün güçlüklere ve olanaksızlıklarına rağmen Galiçya cephesinde Avusturya'ya yardım etmek için 33 bin kişilik bir kuvvet gönderdi

Irak cephesinde ise daha önce söz ettiğimiz Kut-ül Amare'de İngilizler teslim oldular Fakat Enver Paşa Almanların isteğine uyup, İran'daki Rus birlikleri için kuvvet ayırınca İngilizler Aralık ayında taarruza başladılar Kanal Cephesi'nde ise Cemal Paşa iki kez daha taarruz ettiyse de başarısız oldu İngilizler Sina'yı ele geçirip Suriye'ye girmeye başladılar Fakat Türkiye'nin en büyük kayıpları Kafkas cephesinde oldu Ruslar 1916 Nisan'ından itibaren taarruza geçtiler Eylül ayına kadar Trabzon, Erzurum, Gümüşhane ve Erzincan'ı ele geçirdiler Sarıkamış'ta sorumsuzca ve bilgisizce yitirilen insanların yokluğu acı bir şekilde anlaşıldı Zayıf kadrolu 3 Ordu Rusların karşısında dayanamadı Mustafa Kemal Paşa'nın komuta ettiği 16 Kolordu bir ara Muş ve Bitlis'i kurtardı Fakat Rus üstünlüğüne karşı fazla bir şey yapılamadı

Osmanlı İmparatorluğunun Paylaşilması (Gizli Antlaşmalar)

İtilaf Devletleri Osmanlı İmparatorluğu 'nu iki ana bölüme ayırarak kendi aralarında paylaşmayı düşünüyorlardı Birinci kısım İmparatorluktan ayrılan Arap toprakları, ikinci kısım da Anadolu toprakları idi

Birinci Dünya Savaşı'nın sorumlusu hiç kuşkusuz yalnızca Almanya ve Avusturya değildi İngiltere, Fransa ve Rusya'da aynı oranda, suçluydular İngiltere ve Fransa savaş boyunca dünyanın her yerinde "Hak, adalet, küçük ulusların hakları" gibi kavramlar uğruna savaştıklarının propagandasını yaptılar O kadar ki buna ABD halkını bile inandırdılar Buna rağmen savaş içinde yaptıkları "Gizli Antlaşmalar" ile kendi prensiplerini çiğnediler İngiltere, daha 9 Kasım 1914'de Boğazları Rusya'ya vaad ederek bu yola başvurmuştu Bunun sonunda Mart ve Nisan 1915'de İngiltere ve Fransa Boğazlar ve İstanbul'u Rusya'ya bırakmışlar, İtalya'yı savaşa sokabilmek için de 26 Nisan 1915'de İtilaf Devletleri Antalya yöresini İtalya'ya vaad etmişlerdi Bu iki anlaşma da Türkiye üzerindeki pazarlıklarla ilgiliydi Tüm Orta Doğu'nun paylaşılması için Fransız temsilcisi General Jorj Picot ile İngiliz temsilcisi Mark Sykes arasında uzun görüşmelerden sonra 3 Ocak 1916'da anlaşmaya varıldı "Sykes-Picot Anlaşması" denilen bu anlaşmaya göre, Suriye ve Irak'ın tümü ve Türkiye'nin güney kısmı İngiliz ve Fransız bölgesi olarak ayrılmıştı Filistin'de ise uluslararası bir yönetim kurulacaktı Sykes-Picot Anlaşması'ndan sonra İngiltere ve Fransa,Rusya ile görüşmeye başladılar Bu görüşmelerden sonra 26 Nisan 1916'da üç devlet arasında anlaşmaya varıldı Sykes-Picot Anlaşması'yla Orta Doğu'da saptanan İngiliz-Fransız üstünlüğünü Rusya kabul ediyor, fakat buna karşılık Trabzon'un batısından geçen bir hattın doğusunda kalan Van, Bitlis, Muş, Siirt yöreleri Rusya'ya kalıyordu Fakat bu anlaşmadan İtalya'ya haber verilmemişti Durumdan kuşkulanan İtalya'nın müttefiklerinden açıklama istemesi üzerine kesin bir anlaşma bulunmadığı Osmanlı İmparatorluğu 'nun paylaşılması için görüşmelerde bulunulduğu yanıtı verildi Bir yandan Avusturya'nın İtilaf Devletleri ile ayrı barış istemesi, diğer yandan Rusya'da Şubat 1917 ihtilâlinin çıkması İtalya'yı endişelendirdi Kesin bir anlaşma yapmak için İngiltere ve Fransa'ya baskı yapmaya başladı 19-21 Nisan 1917'de St Jean de Maurienne'de yapılan görüşmeler sonunda Mersin dışında, Antalya, Konya, Aydın ve İzmir İtalya'ya veriliyordu Buna karşılık İtalya, 1916 yılında İngiltere, Fransa ve Rusya arasındaki anlaşmaları kabul ediyordu Taraflar birbirlerine ait olan Türk limanlarından serbestçe yararlanabileceklerdi Ancak bu anlaşmaların yürürlüğe girmesi için Rusya'nın onayı gerekiyordu İtalya, İngiliz-Fransız oyununa geldiğini Paris Barış Konferansı'nda anlayacaktır Böylece; hak ve adalet öncülüğünü ileri süren İtilaf Devletleri savaş içi gizli anlaşmalarıyla tüm Orta Doğu'yu yağmalıyorlardı

İttiihat ve Terakki Dönemi Yenileşme Ve Milli Ekonomi Uygulamaları (1908-1918)

İkinci Meşrutiyet'in hazırlayıcısı ve 1918'e kadar Türkiye'yi yöneten İT bütün hatalarına rağmen Türk sosyal ve ekonomik yaşantısında büyük bir değişimin de temelini atmıştır Siyasette "Milliyetçilik" ilkesini savunan İT, ekonomide de "Milli Ekonomi" düşünce ve eylemini de başlatmıştır Fakat kuşkusuz 19ll yılında 160 milyon altın dış borcu olan, kapitülasyonlar altında ezilen ekonomik mirası devralan İT nin, "Milli Ekonomi" politikasını uygulama zamanı olmadığını, 1912 den 1918 sonuna kadar devamlı savaşlarda yaşandığı ve bu sebeple hep savaş dönemi ekonomisi esaslarının uygulanması gerektiği göz önünden uzak tutulmamalıdır Geri kalmış ülke ekonomisinin en büyük gereksinimi olan barış ve dış ekonomik yardım, 1908-1918 arasında hemen hiç gerçekleşmeyen bir olaydır Hatta 1923'te Cumhuriyetin İlanı'na kadar Türkiye, en az on yıl, savaş ekonomisi koşulları içinde yaşadı

İktisadî milliyetçilik konusunda İTye ve o dönem aydınlarına en çok etki Alman örneğinden geldi Almanya'da ilerlemenin ve yükselmenin kaynağı "Milliyetçilik" ilkesiydi Alman malı olan milli iktisadı örnek alan aydınlar, Alman millî iktisat ekolünün önemli kişisi Friedrich List'in etkisinde kaldılar İktisadiyet Mecmuası Türklerin Alman Ulusu'nu örnek alması gerektiğini ileri sürerken, milli iktisatçılar "Bir ülkede ihtiyaç ve menfaat ortak bir nitelik taşımalı, birey ortak çıkar uğruna her türlü özveride bulunabilmelidir" diyorlardı Ziya Gökalp'e göre Birinci Dünya Savaşı dolayısıyla, Osmanlı ülkesi dışa kapanarak kendi yağı ile kavrulacağından, sosyal bir bütünlük kazanacak, hem tarım, hem sanayi ülkesi olabilecekti Bunun gerçekleşebilmesi için savaş içinde "Milli Türk Burjuvası"nı yaratabilmek amacıyla ekonomik bir uygulamaya gidildi Yabancıların tekelinde bulunan ticaretin Türk-Müslüman tüccarının eline geçebilmesi için, çeşitli yollara baş vuruldu, Milli Şirketlerin gerçekleşmesi için Birinci Dünya Savaşı'nın yarattığı ortamdan yararlanma yoluna gidildi Sermaye birikiminin sağlanabilmesi için de İTye yakın çevrelere ticari ayrıcalıklar tanındı Milli iktisat uygulamasının en önemli adımı Eylül 1914'de, yani savaşın ilk günlerinde, henüz Türkiye savaşa girmediği bir tarihte, kapitülasyonların kaldırılması kararı oldu İşin ilginç yanı bu karara en büyük tepki Türkiye'nin müttefiki Almanya'dan geldi Yabancıların statüsünü değiştiren kanunla, yabancı tüccarların ayrıcalıklarına son verildi Osmanlı Bankası'na ait olan para çıkartma yetkisi, bu bankadan alındı Gümrük vergilerinde köklü değişikliklere gidilerek, tarım, yerli sanayi ve üreticiyi koruyucu önlemler alındı Yabancı Şirketlere ve fabrikalara Türk personeli kullanma ve bu şirketlerde Türkçe'nin zorunlu olması uygulamaları getirildi Hatta yabancı şirketler tabelalarını da Türkçe yazacaklardı Sanayi Okulları'nın açılışı gerçekleştirilirken, Almanya'ya staj için işçi ve öğrenci alınması için okullar açıldı Köylüye karşılıksız tohum verilirken, "Ziraat Hizmet Konusu" ile bir çok Türk şirket ve dernek ziraata yardımcı kılındı Ziraat Bankası'nın yetki ve görevleri arttırılırken, kooperatifçiliğe de önem verildi İTnin ileri gelenlerinden Kara Kemal özellikle bu konuda önemli bir kişi oldu Diğer yandan sanayiyi teşvik etmek için Türk sanayicisine gümrük ve vergi muafiyeti, bedava fabrika arsası vermek gibi büyük olanaklar ve ayrıcalıklar tanındı Bunları sağlamak, özellikle kredi sorununu çözmek için yeni milli bankalar kuruldu İthalat ve ihracat'ın, Türk-Müslüman tüccarların eline geçmesi, yabancıların tasfiye edilebilmesi için mevzuat buna göre düzenlendi

1914-1918 döneminin bütün bu uygulamalarının başarısı için barışa ihtiyaç vardı Oysa ülke savaşa girdi Üretim alanlarından 2850000 insan alınarak cephelere gönderildi Üretici genç neslin üretim alanından uzaklaşıp, büyük bir tüketici kütle olması, ekonominin üzerinde büyük yıkım yaptı Savaş ihtiyaçları, ordunun beslenmesi, silah, cephane, ilâç vs nin sağlanabilmesi için ülke kaynakları hemen büyük bir çoğunluğu ile savaş giderlerine ayrıldı Diğer yandan yine savaş giderlerinin karşılanabilmesi için Almanya'dan borç alındı Ancak bu da yeterli olmadığı için iç borçlanmaya da gidildi Hükümet 398,5 milyonu bulan savaş giderlerinin büyük kısmını emisyonla karşıladı Almanya'dan 86,8 milyon, Avusturya'dan 14,5 milyon ve Anadolu Bağdat Demiryolu avansından 1,1 milyon olarak toplam 120,4 milyon dış borç aldı Dış borç ve iç borç müsadere yoluyla elde edilen gelirlerle 203,7 milyonluk olağanüstü bütçe elde edildi Gerek dış gerekse iç borçlanma ve emisyon yoluna başvurulması enflasyon hızını daha da arttırdı Yiyecek ve diğer tüketim mallarının fiyatları görülmemiş bir hızla artarken, yiyecek bulmak güçlükleri savaşın sefaletini beraberinde getirdi Gelir dağılımını ise büyük ölçüde sarstı ve dengesizlik yarattı Öyle ki 1915'den sonra yıllık enflasyon hızı yüzde 300'e ulaştı Un, şeker, yağ, süt, peynir vb gıda maddelerinin fiyatları halkın ödeme gücünün çok üstüne çıktı Birçok gıda maddesinin karneye bağlanmasına rağmen yeterli besin maddesi sağlanamadı Bu da karaborsa fiyatlarının doğmasına yol açtı Örneğin etin resmi fiyatı 20-35 kuruş iken, piyasada 200 kuruşa, yumurtanın tanesi 0,5'den 8 kuruşa, şekerin okkası 3 kuruştan 300 kuruşa yükseldi Maaşlar çoğu kez gecikmeli olarak ödenirken işçi ve memurların maaş ve yevmiyeleri satın alma gücü yönünden savaş öncesine göre yüzde 60-80 oranında değer kaybetti Bu durum özellikle sabit gelirlilerin yoksullaşmasına sebep oldu

İT 1914-1918 arasında, "Milli Burjuva", "Milli tüccar ve sanayici" yetiştirebilmek için, ordu ve büyük şehirlerin beslenmesi için, başvurulan yöntemle, devlet eliyle sermaye birikimi sağlama olanağını verdi Özellikle demiryolu taşımacılığı Topal İsmail Hakkı Paşa'ya verildi İstanbul halkının beslenme ve diğer tüketim mallarının sağlanmasıyla görevlendirilen Kara Kemal, Rum ve Ermeni tüccarlara karşı, Türk tüccar yetiştirilmesinin en açık örnekleriydiler Biri taşımacılığı, diğeri de tüketim malları dağıtımını büyük karlarla yaptıkları için kısa zamanda savaş zengini olan örneklerdi Bu sebeple "Savaş tüccarı", "spekülasyon erbabı", "muhtekir" gibi sıfatlarla anılan yeni bir zengin kesim oluşmaya başladı• Türk-Müslümana tanınan bu ticari haklar, köklü sermaye birikimi ve tecrübesi olmayan bu tüccarların büyük kısmının komisyon karşılığı, Rum, Ermeni, Yahudi tüccarların aracısı durumuna gelmesine yol açtı

Savaş döneminin enflasyon ve yokluk etkileri sosyal yaşamı da sarstı Rüşvet ve yolsuzluk söylentileri yanı sıra, sefaletin sebep olduğu kötü hayat özellikle İstanbul'da dikkati çekmeye başladı Savaş döneminin zorlukları yüzünden, istenen "milli ekonomik politika" başarılı olamadı Yeni zenginler yeterince sermaye birikimi yapamadıkları gibi, sonuçta ancak küçük bir azınlık savaş zengini oldu, bu da halkın nefretini çekti

Fakat bütün bu sıkıntılara ve ekonomide savaşın etkisiyle uğranılan başarısızlığa rağmen, İ,T eğitim, sanat, laikliğe doğru ilerleme, kadın hakları, gibi konularda ileri adımlar attı Takvim ve alfabelerin değiştirilmesine çalışıldı Fes yerine orduda yeni bir başlık giyildi Kur'an Türkçe'ye tercüme edildi ve "cuma hutbeleri" Türkçe yapıldı, gerici yayın susturuldu

Eğitime gerçekten çok önem veren İT savaş boyunca, öğretmenleri askerlikten muaf tuttu Türkçe ve Türk tarih ve coğrafyasının öğretilmesine önem verildi Kızların lise ve üniversiteye gitmesi sağlandı Çarşafın kaldırılması için yoğun bir kampanya açıldı Bu sayede peçenin kalkması sağlandı Kadına çalışma hayatında yer verildi Yeni kuşakların yetişmesinde mütevazı Türk öğretmenlerinin çok hizmeti geçti Batı sanatına ve müziğine yöneliş için önemli uygulamalar yapıldı Türk kadınlarının sahneye çıkabilmeleri sağlandı Din ve devlet işlerinin birbirlerinden ayrılmasının uygulanması ve yeni Adliye Kanunu Şubat 1917'de, bütün tepkilere rağmen kabul edildi Gregoryan takviminin kabulü, ağırlık ve uzunluk ölçülerinde birlik için önemli adımlar atıldı Enver Paşa eski harflere bağ!ı kalmakla beraber orduda bir harf reformu denedi Fakat İT' nin yaptığı tüm bu yenilikler, Mondros Mütarekesi sonrası, iktidarı ele geçiren ve milliyetçiliğe karşı olan gerici çevrelerin partisi, Hürriyet ve İtilaf tarafından kaldırıldı Fakat 1914-1918 yılları arasında, Türkiye'de ulusal inançla yetişen bir taban oluşmuştu Bu taban Türk İstiklal Savaşı sırasında özellikle "Müdafaa-i Hukuk"un oluşmasını sağlayacaktır

ABD Başkanı Wilson'un Barış Bildirisi

1918 yılının başında tüm uluslarda savaşa karşı bıkkınlık ve barış özlemleri açıkça görülüyordu Milyonlarca insan ölmüş, açlık ve sefalet tüm Avrupa'yı etkilemişti l918 yılının başında ise hangi tarafın kazandığı kesin belli olmamakla beraber, savaş uzadıkça İtilaf Devletleri'nin kazanacağı görülüyordu 1917 yılında Almanya ve Avusturya'nın barış girişimleri ile İtilaf Devletleri'nin barış koşullarını ağırlaştırmak istemeleri yüzünden başarılamamıştı

İşte bu ortam içerisinde Başkan Wilson, gelecek barışın esaslarını saptayan "14 Nokta" sını açıkladı 8 Ocak 1918'de Kongre'ye gönderdiği mesajda barışın ve ondan sonra dünya da demokrasinin ve küçük milletlerin bağımsızlığının esaslarını saptamaya çalışıyordu Başkan Wilson'un bu çabalarından haberi olan Fransa Başbakanı ve Dışişleri Bakanı 27 Aralık 1917'de Fransa'nın savaş amaçlarını açıklarken, Fransa'nın istila amacı gütmediğini, kul hayatı yaşayan doğu halklarına kendi kaderlerini kararlaştırmak hakkını verecek "uluslar prensibi" için savaştıklarını belirtiyorlardı İngiltere Başbakanı Lloyd George ise 5 ocak 1918'de yaptığı konuşmada, Türklerin başkentinde gözleri, Türk halkına dayanan bir Osmanlı İmparatorluğu 'nun varlığına karşı olmadıklarını belirtti Böylece hem Wilson tatmin edildi hem de İttifak Devletleri kamuoyu savaştan çıkmak isteyeceklerdi Daha sonra eklenenlerle birlikte 27'ye ulaşan bu noktalar, 11 Şubat'ta Wilson'un bir konuşmasında, devletlerin yeni topraklar kazanamayacakları, savaş tazminatı alınamayacağını açıklanmasıyla özet olarak şu esasları belirliyordu:

1- Barış antlaşmaları açık olacak, gelecek uluslararası antlaşmaların açık olması

2- Karasuları dışında, savaş ve barışta denizlerde mutlak serbesti bulunması

3- Uluslararası bütün ekonomik engeller kaldırılacak ve eşitlik sağlanması

4- Ülkelerin silahlanmayı bırakıp, yalnızca iç güvenlikleri seviyesine indirilmesi için karşılıklı garanti verilmesi

5- Sömürgeler üzerindeki isteklerin serbestçe ve tam yansızlıkla incelenerek, bu bölgeler halkının çıkarların göz önünde tutularak sonuca bağlanması

6- İşgal edilmiş Rus toprakları boşaltılacak ve Rusya'ya kendi gelişmesini sağlamak için her çeşit imkan verilmesi

7- Belçika'nın egemenlik haklarına dokunulmaksızın, boşaltılıp yeniden kurulması

8- İşgal edilen Fransız topraklarının boşaltılıp, Almanya'nın 1871 yılında Alsas-Loren'i almakla yaptığı hatanın düzeltilmesi, yani bu toprakların tekrar Fransa'ya geri verilmesi ve barışın garanti altına alınması

9- İtalyan sınırlarının ulusal esaslara göre düzeltilmesi

10- Romanya, Sırbistan, Karadağ topraklarının boşaltılması Sırbistan'a denizden serbest bir kapı verilmesi Balkan Devletleri'nin ilişkilerinin ulusallık bakımından, tarihsel esaslara göre dostça düzenlenmesi, Balkan Devletleri'nin siyasal ve ekonomik bağımsızlıkları ve sınırlarının dokunulmazlığı için uluslararası garantiler verilmesi

11-Osmanlı İmparatorluğu 'nda Türklerin oturdukları bölgelerin bağımsızlığının sağlanması Türk egemenliği altında bulunan diğer uluslara da özerk bir gelişme için tam ve engelsiz bir fırsatın sağlanması Boğazların uluslararası garanti altında bütün devletlerin ticaret gemilerine açılması

12-Denizden bir kapısı bulunan bağımsız bir Polonya kurulması

13-Büyük ve küçük ulusların siyasal bir bağımsızlıklarının ve toprak bütünlüklerinin karşılıklı güvenliğinin garanti altına alınması amacı ile bir millet teşkilatı kurmak

Bu bildirinin yayınlanmasında Wilson'un insanlık ve barış inancının bulunduğunu kabul etmekle beraber, açıklamanın yeterli olamayacağını belirtmek gerekir Rusya'nın Almanya ile ayrı bir barış yapma hazırlıkları içinde olduğunu gören Wilson, Rusya'nın bu isteğinden vazgeçeceğini umuyordu Çünkü Rusya'nın savaştan ayrılması Almanya'nın Doğu Cephesi'ni boşaltacak ve buradaki kuvvetlerini aktaracak ve İtilaf Devletleri'nin işini zorlaştıracaktı Lenin'in "Ulusların kendi kaderini tayin etmeleri" sloganına karşı, Wi1son ulusların demokrasilere özgü olarak kendi kaderlerini ve bağımsızlıklarını sağlamaları garantisi için Milletler Cemiyeti kurulmasını getiriyordu Bunlardan da önemlisi bu bildirinin arkasında yatan başka bir gerçek daha vardı ABD 20 yy da emperyalist bir aşamaya erişmiş ve deniz aşırı ticaret yapmak için olanakların kısıtlanmış olduğunu görmüştü Çünkü dünyanın 2/3 ü İngiliz, Fransız ve diğer devletlerin sömürgesi halinde idi Sömürgelerde ticaret yapma olanakları kısıtlıydı Eğer sömürgecilik yıkılırsa, bunun yıkılışını sağlayan ABD bu sayede dünya ticaretine kolaylıkla ağırlığını koyabilecekti Gerçekten de dünyada sömürgeciliğin yıkılışının teorisini Wilson ilan etmiş, uygulamasını da Türkiye göstermiştir Bildirinin etkisi özellikle İttifak bloğunda görüldü "Wilson Bildirisi" esaslarına dayanarak barış yapılacağına göre yenilenler fazla bir şey kaybetmeyeceklerdi Bu sebeple yıpranmış olan Avrupa kamuoyunda barış eğilimleri görülmeye başladı Bildiri Orta Doğu'da Türk kamuoyunda olduğu kadar Ermeni, Rum ve Araplar üzerinde de etki yaptı İtilaf Devletleri'nin verdikleri söze ve Wilson Prensipleri'ne göre kendilerine bağımsız devlet kurma hakkı tanıyacaklarına inanıyorlardı Gerçekte İngiltere ve Fransa bu programı benimsememişlerdi Fakat Başkan Wilson'a karşı sayılacak açıklamalardan da kaçındılar Savaşın kendi lehlerine geliştiğini gören bu iki ülke, yengiyle çıktıktan sonra savaşın nimetlerinden de yararlanmayı düşünüyorlardı Almanya ve Avusturya kamuoylarında ise bu on dört nokta "adalete uygun sürekli bir barışın" sembolü olarak karşılandı Barışın sağlanmasında Almanya, Avusturya, Osmanlı İmparatorluğu , Bulgaristan bloğu üzerindeki etkisi bir süre kendini gösterdi ABD aracılığı ile barış yollarını aramaya başladılar

Mondros Ateşkes Antlaşması(30 EKİM 1918)

İngiltere Devleti temsilcisi Amiral Calthrope ile Osmanlı Devleti temsilcisi Bahriye Nazırı Rauf Bey'in başkanlıklarında süren görüşmelerden sonra 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması hükümleri şöyleydi:

1Çanakkale ve İstanbul Boğazları'nın açılması ve Karadeniz'e serbestçe geçiş, Çanakkale ve İstanbul Boğazları'nın İtilaf Devletleri tarafından işgali

2Türk sularındaki tüm torpil tarlaları ile torpido ve kovan yerleri, diğer engellerin yerleri gösterilecek ve bunları taramak veya kaldırmak için istenildiğinde yardım edilecektir

3Karadeniz'de bulunan torpil yerleri hakkındaki bilgiler verilecektir

4İtilaf Devletleri'nin savaş esirleri ile Ermeni esirleri, tutukluları İstanbul'da toplanacak ve kayıtsız koşulsuz İtilaf Devletleri'ne teslim edilecektir

5Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması için gerekli görülecek askeri kuvvetten başkası hemen terhis edilecek (İşbu askeri kuvvetin sayısı durumu İtilaf Devletleri tarafından Osmanlı Devleti ile görüşüldükten sonra kararlaştırılacaktır)

6Osmanlı kara sularında güvenlik ve buna

Savaşın Sonu

Rus İhtilali'nden sonra Bolşevikler Almanya ile barışa hazır olduklarını daha 21 Kasım 1917'de bildirmişlerdi Diğer yandan, Çarlık Rusya'nın yaptığı tüm gizli anlaşmaları açıklayarak onun emperyalist isteklerini taşımadıklarını göstermek istediler Rusya'da kurdukları yeni düzeni yerleştirmek için barışa gereksinim duyan Bolşevikler, özellikle Lenin'in baskısı ile 3 Mart 1918'de Almanya, Avusturya ve Devleti ile Brest-Litowsk Antlaşması'nı imzaladı Avrupa'da Polonya, Kurtlan, Litvanya, Estonya üzerindeki tüm egemenlik haklarından vazgeçen Rusya Almanya'nın bütün iktisadi isteklerini kabul ediyor ve 1878 yılında ele geçirdiği Kars, Ardahan ve Batum'u Osmanlı İmparatorluğu 'na geri veriyordu Bu barışla büyük bir bozguna uğradıklarını kabul eden Lenin "Uluslararası proletaryanın ayaklanmasını bekleyeceklerini" belirterek yandaşlarını umutlandırıyordu Bundan iki gün sonra da Romanya İttifak Devletleri'yle ateşkes imzalayarak savaştan çekildi 7 Mayıs'ta da Bükreş'te barış anlaşması yapıldı

Rusya ve Romanya'nın yenilerek savaş dışı kalmaları Almanya'yı doğu cephesinde serbest bıraktı Bu kuvvetlerini batıya kaydırması durumuna İngiltere, Mezopotamya ve Suriye'deki kuvvetlerini azaltmak zorunda kalacaktı ABD nin katılması ise zaman istiyordu Bu durumda İngiltere Başbakanı Lloyd George 5 Ocak 1918 'de yaptığı bir konuşmada, Türklerin başkentinde gözleri bulunmadığını, Türk halkına dayanan bir Osmanlı İmparatorluğu 'nun varlığına karşı olmadıklarını belirtti Bu konuşma ve Başkan Wilson'un on dört noktası ve hatta Ekim 1917'de M Kemal Paşa'nın, ülkenin içinde bulunduğu kötü durumu ve savaşın kazanılması umudunun bulunmadığını bildiren mektubu da Enver Paşa üzerinde barış istemesi için etkili olmadı Irak ve Suriye cephelerindeki yenilgileri önemsemeyen Enver Paşa hala Turan hayali peşindeydi Fakat 29 Eylül 1918'de Bulgaristan yenilerek ateşkes imzaladıArtık Almanya ile ilişki koptuğuna göre yalnız kalınmıştı Suriye ve Irak cephelerinde ordularımız bozulmuşlardı Asker kaçakları sayısı 300000'e ulaşmıştı Filistin cephesindeki tehlike uzaktı fakat Bulgaristan'ın teslim olması ile Trakya ve İstanbul şimdi, Franchet d'Esperey'in kuvvetlerinin tehdidi altında bulunuyordu Ayrıca İngiliz donanması, Çanakkale Boğazı'nı geçmeye hazırlanıyordu Türkiye ise böyle iki büyük saldırıyı karşılayabilecek kuvvette değildi 1915 'in gücü kalmamıştı Ülkeyi yöneten İT'nin liderleri umutlarını yitirmiş ve birbirlerini suçluyorlardı Türkiye dört yıl süreyle dünyanın en büyük devletleriyle Irak, Suriye, Kafkasya, Çanakkale, Galiçya gibi cephelerde amansız bir mücadele vermiş ve 1918 yılı sonunda kaynakları tükenmişti Filistin cephesinde yapılan ve 19 Eylül'den 26 Ekim 1918'e kadar süren İngiliz taarruzunda, yalnızca Yıldırım Orduları Grubu'nun kayıpları 75 bin esir, 360 top, 800 makineli tüfek , 210 kamyon, 44 Otomobil, 89 Lokomotif, 468 yük ve yolcu vagonu idi Bu kadar araç ve silahı tüm Kurtuluş Savaşı'nda güçlükle

tamamlayabildiğimizi hatırlarsak, kayıpların büyüklüğü daha iyi anlaşılır Bu koşullar altında 7 Ekim 1918 'de Hükümet Mebusan Meclisi'nde güvensizlik oyu aldı ve ertesi gün Sadrazam Talat Paşa istifa etti Yeni Hükümeti, İttihatçıların politikasına karşı olan Ahmet İzzet Paşa 14 Ekim'de kurdu Suriye cephesinde bulunan M Kemal Paşa bu yeni kabine de Harbiye Nazırı olmak istedi, tavsiye ettiği Fethi Bey Dahiliye Nazırı oldu Bahriye Nazırlığı'na da Rauf Bey seçildi A İzzet Paşa, Harbiye Nazırlığı'na kimseyi atamadı Bu Hükümetin görevi, Almanya teslim olmadan önce, en kısa sürede barışı sağlamaktı Wilson'a barış için başvuruldu, fakat yanıtını beklemeye tahammül edilecek zaman yoktu Almanya'dan ayrı barış yapılırsa İtilaf Devletleri'nin daha yumuşak davranacağı umuluyordu Balkanlar'dan İstanbul'a yürüyecek ordunun komutanının İngiliz mi, Fransız mı, olacağı tartışması bu ilerleyişi ertelemişti Kut-ül Amare'de esir düşmüş olan General Tawshand acele olarak, İngiltere'nin Akdeniz Filosu Kumandanı Amiral Catrhrope ile görüşmesi için 18 Ekim'de serbest bırakıldı 23 Ekim de Calthrope'un delegelerin gönderilmesini bildiren telgraf geldi Padişah delege olarak Damat Ferit Paşa'yı göndermek istiyordu, Fakat İzzet Paşa'nın kararlı davranışı sonunda vazgeçti Bahriye Nazırı Rauf Bey'in Başkanlığında seçilen bir heyet görevlendirildi Padişah bu heyete "Hilafet-i celile ve Saltanat-ı seniye ve Osmanlı Hanedanı'nın hukukunun bütününün dokunulmazlığının sağlanması ve ayrıca bazı eyaletlere idari muhtariyet tanınması fakat siyasi muhtariyet verilmemesi" gibi son kısmı pek açık olmayan bir talimat verdi Heyete asıl talimatı 24 Ekim'de Hükümet verdi Wilson'un barış bildirisinin çok etkisinde kalmış bulunan Hükümet, iyimser bir biçimde, Hükümet yönetimine karışılmaması, ülkenin hiç bir yerine yabancı askeri çıkartılmaması, Alman yardımı sona erdiğine göre İtilaf Devletleri'nin para yardımı yapması, Yunan gemilerinin geçmemesi koşuluyla Boğazların açılacağını ve askerin terhis edileceğini bildirdi Bu iyimser görüşle Limni Adası'nın Mondros Limanı'nda demirli bulunan Agamemnon zırhlısına giden Osmanlı Heyeti 4 gün süren görüşmeler sonunda Amiral Calthrope'un dikte ettirdiği barış şartlarını kabul etti "Mondros Ateşkes Antlaşması" 30 Ekim 1918'de imzalandı Bu ateşkes ile Osmanlı İmparatorluğu fiilen tarihe karışıyordu, ülkeyi savaşa sürükleyen ve savaş içinde izledikleri yanlış uygulama ve savaş stratejisi Türkiye'yi bir uçurumun kenarına getiren İT liderleri 1 Kasım 1918'de Parti Kongresi'ni topladı Kendisini dağıtma kararı alan Parti'nin liderleri Enver, Talat ve Cemal Paşalar ise ateşkes imzalanmış olduğundan İngilizlerin her an İstanbul'a geleceklerini düşünerek 8-9 Kasım gecesi bir Alman denizaltısı ile Karadeniz üzerinden ülkeden kaçtılar İT'nin dağıtılması üzerine Parti, Teceddüt Fırkası'na dönüştürülmeye çalışıldı Enver Paşa daha sonra Moskova'ya gelip, İtilaf Devletleri'nin de düşmanı olan Bolşeviklerle anlaşabileceklerini belirtti Oysa Talat Paşa artık siyasi yaşamlarının sona erdiğini, haklı veya haksız, ulusun kin ve gazabını kazandıklarını söyleyerek, Avrupa'ya kaçmalarının gereğini daha gerçekçi bir biçimde açıklıyordu Birinci Dünya Savaşı boyunca birbirinden binlerce kilometre uzaklıklarda, her çeşit olanaksızlıklar içinde savaşan Türk orduları dört yıl boyunca 2850 000 kişiyi askere aldı Bunlardan 550000'i savaşlarda şehit düştü 891000'i yaralanarak sakat kaldı 240000 hastalıktan öldü 103731 kayıp ve 129000'i esir oldu Diğer yaralılarla beraber bu rakam 2167841'e varır Ayrıca savaşta düşman işgalinden kaçan Türk göçmenlerden yaklaşık 500000'nin ve 250000 Ermeni'nin tehcir sırasında, 200000 Rum'un da geri hizmetlerde amele taburlarında çeşitli sebeplerden öldükleri tahmin edilmektedir Balkan Savaşı'nın yıkıntıları da eklenince Anadolu'da, savaşlarda çocuklarını kaybetmemiş aile yok gibiydi Yokluk, açlık, hastalıktan perişan savaş yılgını bir ulus kalmıştı geride

konu icerigi internetten alıntılanarak derlenmistir