Hakkari Hakkında Herşey

HAKKARİ’NİN KÜLTÜREL YAPISI
Kültür,bir milletin,bir toplumun sahip olduğu ve kökeni bilinmeyen çağlara uzanan,tarihin seyri içerisinde teşekkül etmiş kendisine has yaşam tarzı ve değerler

Bir başka deyişle kültür,yazılı ve sözlü halk edebiyatının,halk müziğinin halk oyunlarının,geleneksel tiyatronun,halk sanatlarının,inançlarının,giyim kuşam geleneğinin,törenlerinin belirli olaylar ve durumlar karşısındaki tavırlarını belirleyen maddi ve manevi değerler bütünüdürKısaca ifade etmek gerekirse kültür bir millettin hafızasıdır

Konuya bu perspektiften bakınca Hakkari bölgesinin coğrafi yapısı,tarihi geçmişi halkın ekonomik yaşam tarzı ve üretim şekli kültürel dokunun belirlenmesinde en önemli etken olarak görülmektedir

Hakkari yöresi ilk çağlara kadar uzanan tarihi geçmişi boyunca çeşitli milletlerin ve topluluklarının yerleşim yeri olduğundan günümüze kadar varlığı devam eden değişik kültür ve medeniyet izlerini görmek mümkündürAşılması güç,sarp ve yalçın dağlarla çevrili bulunan bölgeye devamlı olarak muhkem bir kale gözü ile bakılmıştır

Hakkari yöresi zengin ve renkli bir folklora sahiptir Bu zenginliğin en can alıcı,en gözde ve en önemli kaynağı el sanatlarıdırEl sanatları doğal yaşamın vazgeçilmez bir parçası,yaşama tarzının en canlı unsurlarıdırDoğanın renkli mozağini,halıda,kilimde,çantada ve çorapta nakış nakış görmek mümkündürKoyunlardan elde edilen yün ve yapağılar yöre genç kız ve kadınlarının maharetli ellerinde,kilime,çantaya,çoraba,parzuna ve diğer nadide el sanatlarına dönüşürHünerle üretilen,yaşatılan eserlerin tümünde dokuyucusunun zeka seviyesi,ruh incelikleri,yaşam tarzı ve anlayışı,dünya görüşü,geleneği,göreneği,sevinçleri,
Hüzünleri ve daha nice duyguları ilmek ilmek işlenir Bunlar kimi zamanda bir çizgide kimi zaman da bir motifte gizlenmektedir

Düğünler, bayramlar ve şenlikler bir başka hareketli ve renkli yaşamı gözler önüne serer Hakkari yöresinde bayramlarda ve özel günlerde giyilen kendine özgü kadın ve erkek giysileri, halay türü, halk oyunları, türküleri ve ezgileri milli kültür mozayiğine apayrı bir canlılık katar Şairin dediği gibi:

Bayramlarda milli giysi giyilir
Ezgileri dilden dile yayılır
Hakkari’yi gören gözler bayılır
Bir başka güzelliktir dağı bayırı,
Vadi,çamı,çayırı

Hakkari’de doğum,evlenme ve ölüm adetleri de toplum fertlerini birbirine yakınlaştıran, sevgi ve saygı bağlarını pekiştiren toplumda sosyal ve kültürel ilişkileri geliştiren günümüze kadar tüm canlılığıyla devam ettiren bu hasletleri yöre kültürlerini yaşayan zenginlikleri olarak görülmektedir Yöresel maniler,türküler masallar,hikayeler,fıkralar ve anılar sözlü olarak halk arasında dilden dile yaygın bir şekilde söylemektedir Yakın zamanlara kadar uzun kış gecelerinde yörede tanınmış yaşlı gün görmüş bilge kişiler tarafından toplanarak her akşam ayrı bir evde misafirperverlik ve cömertliliğine en güzel örnekleri ile geç vakitlere kadar sohbetler yapılır Yaşanmış olaylar hikayeler dinlenilir Yaşlı ve bilge kişilerin nasihat ve tecrübelerinden yararlanılırdı Böylece toplum fertleri arasında milli birlik sevgi ve saygı bağları güçlenerek devam ederdi

O dönemlerde bile şarktaki aşiretler arasındaki geri kalmışlık ve fakirliğinin bertaraf edilmesini ancak eğitimini yaygınlaştırarak modern asrın akıl, fen ve teknoloji ilimlerine dayalı bir eğitim sisteminin yerleştirilmesi ve cehalet çemberinin kırılarak gerçekleştirebileceğine işaret edilmiş, ilim adamları bütün himmet ve gayretlerini ilim ve irfanını ihya edilmesi için seferber etmişlerdir Medrese halkı maddi ve manevi katkıları ile yaşatıyordu Bugün de halen ayakta kalan medresesi bulunan en önemlisidir

Milli birlik ve beraberliğimizin çimentosu durumundaki kültür ve tarih değerlerimizi araştırmak,geliştirmek ve gelecek nesillere intikal ettirmek milli ve insani, bir görevdir
Kültürel gelişme ekonomik gelişme kalkınmanın da sağlam temellerini oluşturur Bir başka deyişle kültürel kalkınma olmadan sağlıklı ekonomik yapılanmalardan söz edilemez

Evet; tasada,sevinçte, iyi ve kötü günde toplum fertlerini birbirine kenetleyen sevgi,saygı,yardımlaşma ve dayanışma duygularını getiren,vatan, millet ve bayrak sevgisini pekiştiren milli kültür değerlerimizdirKültürel değerleri yozlaşan milletlerin tarih sahnesinden yok olup gittikleri veya sömürgeleştikleri görülmüştür

Özetle:Yöre kültürünün renkliliği ve çeşitliliği milli kültür değerleri içinde bir farklılık olarak değil bir zenginlik olarak yöre halkının devleti ve milleti ile bir bütün halinde milli kültür değerlerinin özüne bağlı geleceğine güvenle bakabilen mutlu bir toplum profilini teşkil edecektir

Hakkari,tarihi ve kültürel değerleri,sosyal yapısı,aşiret yapısı,doğum ve sünnet adetleri,düğün ve evlenme adetleri, taziye adetleri,el sanatları ve diğer yaşayan gelenek ve görenekleriyle yerli ve yabancı araştırma meraklılarının gezmek ve görmek istedikleri ülkemizin müstesna illerinden biridir

HAKKARİ’YE KÜLTÜREL BİR BAKIŞ;

Yayla yaşamı Hakkari halkının sosyal kültürel ve ekonomik yaşamında çok önemli bir yeri vardırİlkbahar yaylası,yaz yaylası ve güz yaylası diye üç dönem halinde çıkılan yaylalarda tereyağı,peynir,yoğurt vb hayvansal ürünler elde edilirOtlucanın Bisome mevkiine keçi kılından örülmüş kara çadırların kurulduğu yaz yaylası

Hakkari’nin yöresel giysileri şıklığı ve estetik görünüşüyle dikkat çekicidirBaşa takılan rengarenk püsküllerle süsülenmiş kesrevanlar,ayak bileklerine kadar uzanan Kıras ve Fistanlar,kollara dolanan levendiler ve ince bellere takılan gümüş kemerler ve diğer aksesuarlarla yöre kültür ve yaşamın en renkli örneklerini sergilemektedirYöresel kıyafet giymiş genç kızların değişik görüntüleri

Hakkari Halk Oyunları folklorik bir hazinedirAraştırması,gün ışığına çıkarılması durumunda ülkemizin kültürel zenginliklerine önemli bir ivme kazandırılacaktır Hakkari oyunları yapı itibari ile halay bölgesi içine girerHalay tutanlar çevirme müzik sözleri eşliğinde oynarlar

Hakkari’de düğünler düğün salonunda başlayıp düğün salonunda bitmezDüğünler 2 gün hem damat evinde hem de gelin evinde düzenlenen değişik eğlence programlarıyla yapılırBu günün önemine binaen davetliler,en güzel elbiselerini giyerler,genç kızlar ve kadınlar düğün töreninde iç açıcı renklerden oluşan rengarenk,ayak topuklarına kadar uzanan mahalli kıyafetlerinden en güzellerini giyerlerDüğünler renkli,hareketli ve geniş katılımlı olurGelen davetlilere yer sofraları serilir ve yöresel yemekler ikram edilirMisafir perverliğin en güzel örnekleri gösterilir

Gelmiş geçmiş bir çok medeniyetin beşiği olan Hakkari’de el sanatlarının çok zengin bir geçmişi vardırÖzellikle kilimciliğin halkın sosyal,kültürel ve ekonomik yaşamındaki yeri ve önemi büyüktürHünerle üretilen,yaşatılan tüm eserlerde dokuyucunun zeka seviyesi,ruh incelikleri,yaşam anlayışı,dünya görüşü,geleneği,sevinçleri,hüzünleri ve daha nice nice duyguları ilmek ilmek işlenirBunlar kimi zaman bir motife gizlenerek insanların duygu ve düşüncelerinin aktarma aracı olur,sevgilerini tutkularını sergiler

Dokuyucu o anda dile getiremediği açıkça anlatamadığı duygularını kilimine işlemiştirYaşadığı dönemin kötülüklerini kilime koyduğu “kurt ağzı”ve”akrep”motifi ile,muhabbeti,sevgiyi ve sohbeti “muhabbet kuşları”motifi ile,erkekliği,yiğitliği ve kavgacılığı”koç boynuzu”motifi ile dile getirirken,bereketi mutluluğu bitki ve çiçek figürleri ile “gelin kız”ve “eli belinde”adlı motif ile de üretkenliği ve kısmeti ifade etmiştirYüzde 100 saf yün ve kök boyadan üretilen Hakkari kilimleri 30’un üzerinde desenden oluşmaktadırAncak bugün en çok üretilen desenler Gülsarya,Lülepler,Şamari sine,Hevçekler,Herki,Halitbey,Gülgever ve Gülşivandır

ÖRF,ADET,GELENEK,GÖRENEK:

ÖRF
Örfler, çoğu zaman toplumun katı beklentileri olarak nitelenen birtakım örnek tutum ve davranışlardır Örfler, aynı zamanda toplumu, herhangi bir değer sisteminin bünyesini oluşturan temel taşlarını da temsil ederler Bu değerler sistemi, toplumsal yapının durumuna göre giderek özel bir hukuk sistemine göre ya da o sistemdeki bir yasa maddesine de gerekçe olur
Örflerin bireyle birey, bireyle aile, bireyle komşular ve akrabalar, bireyle halk ve ulus arasındaki ilişkileri, davranışları, tutum ve tavırları düzenleyen ve belirleyen işlevleri vardır Toplumun her üyesini sürekli olarak baskı altında tutan örfler, zorlayıcı yaptırıcı ya da yasaklayıcı yaptırımlarıyla bireyin grupla cemaatla ya da toplumla uygunlaşımını sağlarlar Öte yandan cins, yaş, sınıf ve mesleklere göre belirlenmiş çeşitli örfler bunlar arasında bağlantıyı koruma, kollama, pekiştirme ve denetleme işlevleriyle de yüklüdürler
Örflere karşı çıkma kimi toplumlarda yasaya karşı çıkmayla bir tutulur; hatta zaman zaman yasaların da üstünde tutularak katı ve bağışlamasız bir tutumla birey cezalandırılır

ADET
Adetler, tıpkı örfler gibi birçok sosyal içerikli ilişkiyi düzenlemekte, yönetmekte ve denetlemektedirler Toplumsal yaşamın düzenli gitmesinde, kuralların uygulanmasında adetler etkili olmaktadırlar; örneğin karşılama ve uğurlamalar; yemek ve sofra düzenleri; geçiş dönemleriyle ilgili kutlama ve kutsamalar; kız isteme, nişanlılık ve evlenme usülleri; cinsler, yaş grupları, meslek mensupları arasındaki ilişkilerin biçimleri; selamlaşma, hatır sorma sırasında uyulması gereken kurallar; bayramlar, mevsimler, önemli günlerle ilgili davranış biçimleri; 'yas alma', 'baş sağlığı dileme' gibi durumlarda söylenecek sözler, takınılacak tavırlar ve tutumlar adetlerin alanına girerler

Adetler çeşitli kökenlerden kaynaklanmış ve biçimlenmişlerdir; bunlar içerisinde geçmiş zamanların yaşama biçimleri, dünya görüşleri, ilginç rastlantı ve olaylar önemli bir yer tutarlar Bir toplumda, toplumun bütününü ilgilendiren adetler olduğu gibi, çeşitli mesleklerin, mezheplerin, etnik grupların vb kendilerine özgü adetleri vardır Adetlerin pratikteki uygulanışını giderek gelenekleşmesini sağlayan bu konuda bilinçli yada bilinçsiz görev üstlenen yaş ve cins gruplarıyla dinsel liderler, dernek yöneticileri, oyun grubu başkanları bulunmaktadır Kimi adetler oldukça durağan ve sürekliyken, kimisi de zamanla değişebilen niteliktedir Adetlerden bir bölümü toplumun büyük değişim çalkantısına ayak uydurarak özlerinde ve biçimlerinde sınırlı değişmelere uyarak benliklerini bir dereceye kadar korurken, bir bölümü de tıpkı canlı organizmalar gibi etkinliği ve diriliğini zamanla yitirerek gün gelir ortadan kalkarlar

GELENEK
Gelenekler geniş anlamıyla bir kuşaktan ötekine geçirilebilen bilgi, tasarım, boş inanç, yaşantı biçimi; daha geniş anlamıyla maddi olmayan kültürdür Dar anlamda ise, kuşaklar boyunca bir toplumun örneğin kutsal yada politik işleri gibi önemli konulardaki görüşlerdir Gelenekler sözlü ve yazılı olmak üzere iki bölüme ayrılırlar Tıpkı adetler gibi, ama onlardan daha güçlü olarak toplumsal yaşamın düzenlenmesinde ve denetlenmesinde önemli rol oynarlar Nitelikleri bakımından genellikle tutucu olan gelenekler aile, hukuk, din ve politika gibi toplumsal kurumlar üzerinde etkilidirler; bilim ve sanat, geleneklerin daha az etkisi altındadırlar
Bireyin bağlı bulunduğu grubun yada toplumun geleneklerine karşı çıkması, bu karşı çıkışın derecesine göre bireyin toplulukça afarozundan saldırıya uğramasına, hor görülmesinden alaya alınmasına kadar genişleyen tepki türlerinde biçimlenir Geleneklerin tıpkı örfler gibi yasalarla belirlenmiş türleri vardır Yasa, geleneklere ve onlara aykırı davranışlar için verilecek olan cezaları bir ölçüye sokmaya çalışır Gelenekler, genellikle yasalardan çok daha geniş bir alanı yönetirler

GÖRENEK
Göreneğin örfe, adete, geleneğe bakarak yaptırım gücü daha zayıftır Örfteki yapılma zorunluğu, adet ve gelenekdeki yapılmalı özelliği görenekteki yapılabilme özelliğini alır En yalın tanımıyla bir şeyi görüle geldiği gibi yapma alışkanlığı olan görenek, öteki sosyal alışkanlık gibi gerekli ve uygun görülenleri kapsar Ama bunların mutlaka yerine getirilmesini istemez Öteden beri yapıla gelmekte olan, fakat henüz adet durumunu kazanmamış olan bu davranış biçimlerine grubun, toplumun gelişmesin uygun yenilikler eklenir Bunlar süreklilik kazandığı gibi, bir süre sonra ortadan kalkabilirler

Görenekler, günlük yaşantımızın gerekli gördüğü ilişkilerin düzenlenmesinde, bireyler arasındaki sürtüşmeleri azaltmakta, toplumsal ilişkilerin kolaylaşmasında, belirleyici rol oynarlar Komşu ziyaretlerinde, hasta yoklamalarında alış-verişte, ortak taşıtlara inip binmede, tanışma ve tanıştırılmalarda nasıl davranılacağını belirleyerek ilişkilerin düzenli gitmesine yardımcı olurlar