Devlet Mezarlığı Nedir ?

Devlet mezarlığı, Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanları ile Kurtuluş Savaşı sırasında en az tümen komutanlığı yapmış ve 1988 yılında Genelkurmay Başkanı'nın politik kriterlerine uyan (örnek: Sakallı Nurettin Paşa politik kriterlere uygun bulunmamıştır) 61 komutanın mezarlarının yer aldığı 1988 yılında hizmete açılmış "anıt-park" niteliğindeki mezarlıktır Ankara’da, Atatürk Orman Çiftliği arazisi içinde yer alır 536000 metrekarelik alanda yer alan ve 356000 metrekaresi yeşil alan olan park, halka açıktır Milli Savunma Bakanlığı tarafından yönetilir

Devlet Mezarlığı yaptırılması için 6 Kasım 1981 Tarihli ve 2549 Sayılı Kanun 11 Kasım 1981'de Resmî Gazete'de yayımlandı Mezarlık için Milli Savunma Bakanlığı’nın 1982 yılında açtığı yarışma sonucu 42 proje arasından seçilen YMühMimar Özgür Ecevit ile, YZiraat Müh Ekrem Gürenli’nin projesi uygulanmıştır Bu projede İslam kültürüne uygun olarak gösterişli mezarlardan kaçınılmış, işlevsel olmayan anıtsal formlar kullanılmamış ve hüzünlü bir hava oluşmamasına dikkat edilmiştir 30 Ağustos1988 günü devlet töreni ile hizmete açılmıştır

8 Kasım 2006 tarihinde TBMM'de yapılan yasal düzenleme ile başbakanların yanı sıra TBMM başkanlarının da ailelerinin talebi doğrultusunda Devlet Mezarlığı'na defnedilmesi sağlanmıştırBu şekilde cumhurbaşkanı ve kurmay komutanların dışında ilk defnedilen başbakan (11 Kasım 2006) Mustafa Bülent Ecevit'tirHala Devlet mezarlığında bulunan Ecevit için 'anıt mezar' yapılması ve buradan taşınılması planlanmaktadır

Cumhuriyet Tarih Yolu

Park içinde, 19 Mayıs 1919’dan Cumhuriyetin kurulduğu güne kadar olan tarih döneminde ülke tarihi açısından önemli olaylar heykel ve simgelerle canlandırılmıştır "Cumhuriyet Tarih Yolu" olarak adlandırılan bu alan, Türkiye’deki ilk büyük kapsamlı heykel düzenlemesidir Bu düzenleme için 600ton Marmara mermeri kullanılmıştır Mezarlık alanındaki heykeller, ProfDrRahmi Aksungur tarafından yapılmıştır Heykel düzelenmesinin uygulanmasında ayrıca şu heykel sanatçılarının emeği geçmiştir: Ayla Aksungur, Ömer Yavuz, Elvide Akdağ, Ulaş Korkmaz, Mustafa Yılmaz, Deniz Erol, Ferit Yazıcı



Cumhuriyet tarih yolu üzerinde bulunan Atatürk’ün Samsun’a çıkışını ifade eden kaya

Cumhuriyet Tarih Yolu’ndaki ilk heykel, Atatürk’ün Samsun’a çıkışını ifade eden bir kayadır Kayanın gölgesi, haritadaki Samsun limanının siluetini ortaya çıkarır Kayadaki bir delik, gölgenin içinde bir ışık belirmesine neden olur Özelikle 11:00-14:00 saatleri arasında bu ışık, Atatürk’ün profili olarak belirir Böylece Atatürk’ün Samsun’a çıkışı toprağa düşen nur olarak canlandırılmıştır 19 Mayıs bölümünden sonra "Kongreler Bölümü" yer alır Bu bölümdeki iki basamak, Kongreler sonucu Meclis’in kurulmasını simgeler Kongreler bölümünden sonraki "Savaşlar Bölümü"'nde 5 sütun yer alır Sütunların üzerinde Nutuk’tan sözler vardır Bölümün sonundaki heykel, Lozan Anlaşması’nı simgeler; sağda ve soldaki rölyeflerin her biri ise bir savaşı anlatmaktadır En son heykel bölümünde "Cumhuriyet" tek bir soyut heykel ile sembolleştirilmiştir



Devlet Mezarlığı Müzesi

Devlet Mezarlığı’nda yer alan müzede defnedilen Cumhurbaşkanları ve Kurtuluş Savaşı Komutanlarına ait eşyalar, resimler ve dergiler sergilenir

Karadeniz Havuzu

1931 yılında Atatürk tarafından yaptırılan "Karadeniz Havuzu" adlı havuz, devlet mezarlığı inşaatı sırasında restore edilmiştir Çevresi, dinlenme havuzu olarak kullanılmaktadır



Otağ adlı tören alanı
Tören Alanı

Mezarlık alanı sınırlarındaki tören alanı üzerinde "otağ çadırı" formunda tasarlanmış bir yapı bulunur "Simge" olarak adlandırılan sekizgen planlı bu yapı, tören alanını güneş ve yağmurdan korur Simgenin altındaki "Anısal Duvar", mezarlıkta yatanların adlarından oluşmuş, bitmemiş bir duvar görünümündedir Her yeni Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı için yeni bir taş konularak örülmesine devam edilmektedir Böylece Cumhuriyet'in sürekliliği ifade edilir

Mezar alanlarına giden tören yolunun iki yanında İstiklal Savaşı’nı simgeleyen iki heykel grubu, Cumhurbaşkanları mezar alanı içinde cumhuriyetin gelişimini simgeleyen heykel ve 25 metre uzunluğundaki bayrak direği bulunur

Devlet Mezarlığı’na kimler defnedilebilir?

Devlet Mezarlığında 61 Kurtuluş Savaşı Komutanı ve 60 Cumhurbaşkanı mezarı hazırlanmıştır 2006 Yılında Yapılan Kanun değişikliği ile artık Başbakanlar ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanları da buraya defnedilebilecektir

Mezarlığa 3 Cumhurbaşkanı defnedilmiştir: Cemal Gürsel, Cevdet Sunay, Fahri Korutürk Eski başbakanlardan Bülent Ecevit de ölümünden sonra buraya defnedilmiştir

Mezarlığa defnedilecek Kurtuluş Savaşı Komutanları 1988 yılında Genelkurmay Başkanlığı tarafından belirlenmiştir



Kongreler Bölümü

Devlet Mezarlığında mezarı bulunan komutanlar şunlardır

Not: Parantez içindeki rütbeler Genelkurmay'ın çevirilerine dayanmaktadır

1 Fevzi Çakmak, Müşir (Mareşal) 1922 (İstanbul'daki Eyüp Sultan Mezarlığında Hüseyin Şeyh türbesine defnedilmiş ve ailesinin isteğiyle Devlet Mezarlığı'na nakledilmemiştir)

2 Ali Fuat Cebesoy, Birinci Ferik (Orgeneral) 1926 (Geyve'de Alifuatpaşa köyündeki Merkez Camii avlusuna defnedilmiş ve ailesinin isteğiyle Devlet Mezarlığı'na nakledilmemiştir)

3 Cevat Çobanlı, Birinci Ferik (Orgeneral) 1926

4 Yakup Şevki Subaşı, Birinci Ferik (Orgeneral) 1926

5 Fahrettin Altay, Birinci Ferik (Orgeneral) 1926

6 Kazım Özalp, Birinci Ferik (Orgeneral) 1926

7 Kâzım Karabekir, Birinci Ferik (Orgeneral) 1927

8 İzzettin Çalışlar, Birinci Ferik (Orgeneral) 1930

9 Kazım Orbay, Orgeneral 1935

10 Nafiz Gürman, Orgeneral 1940

11 Salih Omurtak, Orgeneral 1940

12 Mustafa Muğlalı, Orgeneral 1942

13 Cemil Cahit Toydemir, Orgeneral 1942

14 Sabit Noyan, Orgeneral 1945

15 Kazım İnanç, Ferik (Korgeneral) 1924

16 Şükrü Naili Gökberk, Ferik (Korgeneral) 1926

17 Ali Hikmet Ayerdem, Ferik (Korgeneral) 1926

18 Kemalettin Sami Gökçen, Ferik (Korgeneral) 1926

19 Ahmet Naci Eldeniz, Ferik (Korgeneral) 1927

20 Nihat Anılmış, Ferik (Korgeneral) 1928

21 Mehmet Kâzım Dirik, Ferik (Korgeneral) 1928

22 Nazmi Solok, Ferik (Korgeneral) 1930

23 Ahmet Naci Tınaz, Ferik (Korgeneral) 1930

24 Ahmet Derviş, Ferik (Korgeneral) 1930

25 Mehmet Kenan Dalbaşar, Ferik (Korgenenal) 1931

26 Ömer Halis Bıyıktay, Ferik (Korgeneral) 1934

27 Yusuf İzzet Met, Mirliva (Tümgeneral) 1915

28 Refet Bele, Mirliva (Tümgeneral) 1922 (İstanbul'daki Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki aile mezarlığına defnedilmiş ve ailesinin isteğiyle Devlet Mezarlığı'na nakledilmemiştir)

29 Rüştü Sakarya, Mirliva (Tümgeneral) 1921

30 Selahattin Adil, Mirliva (Tümgeneral) 1923

31 Kazım Sevüktekin, Mirliva (Tümgeneral) 1922

32 Osman Nuri Koptagel, Mirliva (Tümgeneral) 1922

33 Hüseyin Nurettin Özsu, Mirliva (Tümgeneral) 1922

34 Mehmet Sabri Erçetin, Mirliva (Tümgeneral) 1922

35 Mürsel Bakü, Mirliva (Tümgeneral) 1922

36 Halit Karsıalan, Mirliva (Tümgeneral) 1922

37 Âşir Atlı, Mirliva (Tümgeneral) 1925

38 Akif Erdemgil, Mirliva (Tümgeneral) 1927

39 Sıtkı Üke, Mirliva (Tümgeneral) 1927

40 Mehmet Suphi Kula, Mirliva (Tümgeneral) 1927

41 Cavit Erdel, Mirliva (Tümgeneral) 1927

42 Alâattin Koval, Mirliva (Tümgeneral) 1927

43 Osman Zati Koral, Mirliva (Tümgeneral) 1926

44 Ahmet Zeki Soydemir, Mirliva (Tümgeneral) 1927

45 Nazif Kayacık, Mirliva (Tümgeneral) 1928

46 Mehmet Hayri Tarhan, Mirliva (Tümgeneral) 1929

47 Münip Özsoy, Albay 1921

48 Veysel Özgür, Albay 1921

49 Hacı Mehmet Arif Örgüç, Albay 1921

50 Şerif Yaçağaz, Albay 1921

51 Ethem Servet Boral, Albay 1921

52 Ahmet Nuri Öztekin, Albay 1921

53 Mehmet Nâzım Bey, Şehit Albay 1921

54 Hasan Mümtaz Çeçen, Albay 1921

55 Reşat Çiğiltepe, Albay 1922

56 İbrahim Çolak, Albay 1922

57 Mehmet Hulusi Conk, Albay 1922

58 Halit Akmansü, Albay 1922

59 Mehmet Nuri Conker, Albay 1920

60 Ahmet Fuat Bulca, Albay 1924

61 Mahmut Nedim Hendek, Yarbay 1922