Prof. Dr. Sinsi
|
Yaz -Kış Saati Uygulaması Nedir?

Her ne kadar dünyadaki çoğu ülkede var olmasa da, yaz saati uygulaması yüksek enlemlerde sık rastlanan bir uygulamadır
██ YSU kullanılıyor
██ YSU artık kullanılmıyor
██ YSU hiç kullanılmadı
Yaz saati uygulaması (YSU) bir yerde sabahları daha az, öğlenleri daha çok gün ışığından yararlanmak üzere saatin geniş çapta değiştirilmesi uygulamasıdır Genel olarak, bu uygulama kapsamında saatler bahar başlangıcında bir saat ileri, sonbaharda ise bir saat geri alınır Çağdaş YSU uygulaması ilk defa 1895 yılında Yeni Zelandalı bir böcekbilimci olan George Vernon Hudson tarafından önerildi O günden sonra birçok ülke bu uygulamayı benimseyerek kullanmaya başladı Yine de, ayrıntılar zaman zaman çeşitlilik ve farklılık gösterebilmektedir
Uygulama tartışmalıdır Gün ışığının öğle saatlerine eklenmesi satış, spor gibi iş saatlerine bağlı etkinlikleri olumlu yönde etkilerken tarım, gece eğlenceleri gibi güneş ışığıyla beraber başlayıp biten etkinliklere olumsuz yönde etki etmektedir Öte yandan, öğle saatlerine bir saat daha eklemek, trafik kazalarından kaynaklanan ölüm oranlarını da azaltmaktadır Ne var ki, uygulamanın sağlık ve suç oranları üzerindeki etkisi daha az belirgindir Her ne kadar uygulamanın ilk hedeflerinden biri akşam saatlerindeki aydınlatma enerjisini kısmak olsa da, günümüzde çağdaş ısıtıcı ve serinletici cihazların kullanılmasıyla beraber bu amacından sapmaya başladı Öyle ki, 20 yüzyıl başlarında elektrik temel olarak aydınlatmada kullanılıyordu Teknolojik gelişmeler yeni elektrik kullanım alanları yaratınca buradan elde edilen tasarruf azaldı Bu bakımdan bu uygulamanın kullanılması çelişkili ve tutarsız bir hâl almaya başladı
YSU'da ara sıra meydana gelen kaymalar başka zorlukları da beraberinde getirir Bundan dolayı, zaman kaydetmede ve görüşmelerle yolculukların ayarlanmasında, faturalandırma, arşivcilik gibi işlerde, tıbbi cihazların ve iş makinelerinin kullanımı[9] ile uyku düzeninde sorunlar meydana gelir Yazılımlar genellikle bilgisayarların saatlerini otomatik olarak ayarlar Ne var ki, bunun sınırları vardır ve özellikle YSU kuralları değiştiğinde hata olasılığı artar

Bu antik su saati, dönen bir silindir düzeneği sayesinde çalışır ve her günün tarihine göre saat uzunluklarını gösterir
Köken
Her ne kadar çağdaş olarak kullanılmasa da, birçok antik medeniyet günlük çizelgelerini gün doğuşu ve batışına göre odaklayarak YSU'dan daha dakik bir şekilde esneklik sağlardı Gündüzü, tüm günün uzunluğunu değiştirmeyecek şekilde on iki eşit parçaya bölerek yaz aylarında saatlerin daha uzun olmalarını sağlarlardı Örneğin, Antik Roma'daki su saatleri yılın farklı ayları için farklı ölçekler barındırmaktaydı: kışın yaşanan gündönümü sırasında Roma'nın bulunduğu enlemde gün doğumundan sonraki üçüncü saat hora tertia, çağdaş saat sisteminde 09:02'ye karşılık gelmekte olup 44 dakika sürmekteydi Aynı saat, yazın yaşanan gündönümü sırasında ise 06 58'e karşılık gelmekte olup 75 dakika sürmekteydi Antik dönemden sonra, eşit uzunluklu standart saatlerin kullanımı yavaş yavaş eşit olmayan uzunluktaki saatlerin yerini almaya başladı Böylelikle günlük zaman mevsimlere göre değişiklik göstermiyordu Eşit olmayan uzunluktaki saatlerin kullanımı Aynoroz'daki manastırlarda ve bazı Yahudi kutlamalarında olduğu gibi, kimi yerlerde halen geleneksel olarak kullanılmaktadır

Benjamin Franklin, top atarak Paris halkını uyandırmayı öneren isimdir
"Erken yatıp erken kalkmak, kişiyi sağlıklı, zengin ve akıllı yapar" özdeyişinin sahibi olan Benjamin Franklin, Amerika Birleşik Devletleri'nden Fransa'ya elçi olarak yollandığı sırada, Paris halkının mum israfını önlemesi ve gün ışığından daha çok yararlanması için imzasız bir mektup yayımladı Bu 1784 yergisi, panjurları vergilemek, mumları karneye bağlamak ve insanları gün doğumu sırasında kilise çanları ve top ateşiyle beraber uyandırmak gibi öneriler içermekteydi Franklin, YSU'yu önermedi; antik Roma'da olduğu gibi 18 yüzyıl Avrupası da kesin bir zaman çizelgesi tutmamayı sürdürdü Ancak bu, Franklin'in döneminde standart bir hal almaya başlayan demiryolu ve iletişim hatlarının gelmesiyle değişmeye başladı

G V Hudson, YSU'yu 1895'te önererek çağdaş uygulamanın öncüsü oldu
Çağdaş YSU ilk defa Yeni Zelandalı bir böcekbilimci olan George Vernon Hudson tarafından önerildi Vardiyalı bir işte çalışan Hudson, böcek toplamak için yeterli zaman bulmaktaydı Öyle ki, bu onu gün batımından önceki son saatlerin önemini sorgulamaya itti 1895 yılında Hudson, Wellington Felsefî Topluluğu'na bir bildiri yollayarak iki saatlik bir değişimi kapsayan yaz saati uygulamasını önerdi [19] Bu öneriye Christchurch çevresinden hatrı sayılır bir ilgi belirdi Bunun ardından Hudson, benzer bir bildiriyi daha 1898 yılında yolladı Pek çok yayın, yanlış bir biçimde YSU'nun mucidi olarak ünlü bir İngiliz müteahhit olan William Willett'ı gösterdi Willett da Hudson'dan bağımsız olarak 1905 yılında kahvaltıdan önce çıktığı bir gezintide Londra'daki insanların pek çoğunun yaz günlerinin ilk saatlerinde uyuyor olduklarını keşfederek benzer bir uygulama tasarladı Ayrıca, hırslı bir golfçü olan Willett, akşam karanlığının çabucak çökerek golf oynamasına engel olmasından da rahatsızlık duyuyordu Onun çözümü de yaz aylarında saatleri ileri almak oldu Bu önerisi Hudson'un önerisinden iki yıl sonra gerçekleşti
Aşağıda yer alan Siyaset başlığında anlatıldığı üzere, Willett'ın bu önerisi 1915 yılında ölümüne kadar Birleşik Krallık'ta ilgi çekmedi Ancak I Dünya Savaşı'nda Almanya, müttefikleri ile beraber elinde bulunan topraklarda 30 Nisan 1916 tarihinden itibaren bu uygulamayı benimseyerek Avrupa'da bu uygulamayı kullanan ilk devlet oldu Uygulamanın ilk kullanım amacı savaş sırasındaki kömür kullanımından tasarruf etmekti Daha sonraları Birleşik Krallık, müttefikleri ve Avrupa'da savaşta yer almayan birçok devlet bu uygulamayı benimsemeye başladı Rusya ve diğer başka ülkeler bir yıl sonra bu uygulamayı kullanmaya başlarken Amerika Birleşik Devletleri bunu 1918 yılında kullanmaya başladı Bu zamandan sonra birçok ülkede uygulamalar konusunda yeni kanun ve düzenlemeler yürürlüğe kondu
Uygulama

YSU Orta Avrupa'da uygulandığı anda, saat CET'de 2 00 iken 3 00'a ayarlanarak CEST başlar

YSU Orta Avrupa'da bittiği anda, saat CEST'de 3 00 iken 2 00'a ayarlanarak CET yeniden başlar Diğer zaman dilimleri için farklı zamanlarda değiştirme yapılır
Tipik bir saatlik uygulamada ilkbahar aylarında bir bölgedeki yerel zaman dilimi 2 00 iken, saatler bir saat ileri alınarak 03 00'a ilerletilir Böylelikle o gün yirmi üç saat olur Aynı şekilde, sonbahar aylarında saat ilerletilmiş halde iken 02 00'ı gösterdiğinde, saatler bir saat geri alınarak 01 00'ı gösterecek biçimde ayarlanır Bu geri dönüşten sonraki gün yirmi beş saattir Dijital göstergeli uygulamada yaz saati 02:00'yi tam olarak okumaz Saat 01:59:59 9'a geldiği anda ya ileriye 03:00:00 0'e gider, ya da geriye 01:00:00 0'e döner Örneğin, UTC+10'daki standart yerel saat YSU'da UTC+11 olurken, standart UTC−10 yerel saat, YSU'da UTC−9 olur
Saat değiştirme haftasonu gecesi uygulanarak gün içindeki iş akışının bozulmasının önüne geçilir Genelde değişiklik bir saat yapılmakla birlikte Avusturya'nın Howe Adası yarım saat uygulamaktadır Geçmişte yirmi dakikadan iki saate kadar değişen yaz saati uygulamaları yapılmıştır
Değişiklik yapılacağı zaman komşu ülkeler arasındaki koordinasyonlar değişiklik gösterir Avrupa Birliği üyelerinin hepsi aynı anda, saat 01:00 UTC'de değişikliğe giderler Böylece, Doğu Avrupa Zaman Dilimi her zaman Orta Avrupa Zaman Dilimi'nın bir saat önünde kalmış olur Farklı zaman dilimlerinde yer alan komşu ülkeler farklı bir yol izlediklerinde geçici olarak bir iki saat için başka bir zaman diliminin ötesine veya dilimine geçebilir Kuzey Amerika genel olarak yerel saat 02:00'de saatleri değiştirir, böylece örneğin, Dağ Zaman Dilimi geçici olarak Pasifik Zaman Dilimi ile aynı zamanda yer alır veya onun 2 saat önüne geçer Avustralya eyaletlerinin bir standardı yoktur Hatta tarih olarak bile anlaşamazlar Örneğin, 2008'e YSU uyumlu eyaletler 5 Ekim'de saatlerini değiştirirken Batı Avustralya 26 Ekim'de, yani 21 gün sonra saati değiştirmiştir
Başlangıç ve bitiş tarihleri konuma ve yıla bağlı olarak değişir 1996'dan beri Avrupa Yaz Saati, mart ayının son pazar gününden ekim ayının son pazarına kadar uygulanmaktadır Önceleri Avrupa Birliği'nde kurallar tam olarak oturmamıştı 2007'den başlayarak, Birleşik Devletler'in büyük bölümü ile Kanada'da YSU, martın ikinci pazarından kasımın ilk pazarına kadar, hemen hemen yılın üçte ikisinde uygulanmaktadır 2007'de ABD'deki değişiklik 2005 Enerji Politikası'nın bir parçasıydı 1987'dan 2006'ya kadar, başlangıç ve bitiş tarihleri nisanın ilk pazarı ile ekimin son pazarıydı ve Amerika Kongresi önceki tarihlerdeki uygulamayı devam ettirdi Şimdi ise, bir enerji tüketim çalışması yapıldı

2008'den önce Brezilya, tarihe bağlı olarak, doğu ABD'den bir, iki veya üç saat ilerideydi
Güney Yarımküre'de başlangıç ve bitiş tarihleri terstir Örneğin, Şili anakarasında YSU saati ekimin ikinci cumartesinden martın ikinci cumartesine kadar ve 24:00 yerel saatlik değişimlerledir Bu yüzden, Birleşik Krallık ve Şili anakarası arasındaki saat farkı, yıla bağlı olarak dört veya beş saat olabilir
Saat dilimleri sık sık YSU'nun yıllık dönüşüne göre ideal sınırlarının batısına kayar
Şili'nin batısı, İzlanda ve diğer alanların zaman dilimlerindeki sapmalar, YSU'nun yıllık dönüşümünün etkisiyle batıya doğrudur Bu etkiler saat uygulamasından bağımsızdır Örneğin, Saskatoon ve Saskatchewan'da, 106° 39′ W boylamında, ideal Dağ Zaman Dilimi (105° W) merkezinin az batısındadır Saskatchewan'da saat, Amerikan Merkezi Saat Diliminin (90° W) yıllık dönüşümündedir Bu yüzden, Saskatoon daima güneş saatinin 67 dakika ilerisindeyken, Hindistan'ın güneydoğusu ve diğer birkaç alanda saat dilimindeki sapmalar doğuya doğrudur Bu da, YSU'nun zararınadır Birleşik Krallık İrlanda, YSU'yu 1968'den 1971'e kadar uyguladı Fakat kullanışlı olmamasından dolayı, özellikle kuzey bölgelerde artık uygulamadan vazgeçti
Fransa'nın batısı, İspanya ve diğer alanların yaz saati dilimlerindeki sapmalar YSU'nun kış saati uygulamasının etkisiyle bir saat artar Örneğin, Alaska'daki Nome şehri 165° 24′ W boylamında ve ideal Samoa Saat Dilimi (165° W) merkezinin batısındadır Fakat Nome, Alaska Saat Dilimini (135° W) YSU ile uygular Bu yüzden Some güneşten, kışın yaklaşık iki saat, yazın ise yaklaşık üç saat ileridir Çifte yaz saati uygulaması nadiren, bazı özel durumlarda benimsenir Örneğin, Britanya bu tarz bir uygulamayı II Dünya Savaşı sırasında kullanmıştır
YSU, güneş doğuş saatinin neredeyse hiç değişmediği ekvator yakınında genellikle uygulanmaz Bazı ülkelerin ise sadece bazı bölgelerinde uygulanır Örneğin, Brazilya'nın güneyinde ekvator çizgisinin geçmediği yerlerde uygulanır YSU, dünya nüfusunun az olduğu yerlerde uygulanırken Asya ve Afrika'da genellikle uygulanmaz
Faydalar ve sorunlar

William Willett, diğer çalışmalardan bağımsız olarak YSU'yu 1907 yılında geliştirerek devamlı olarak uygulamanın savunuculuğunu yaptı
Willett'ın 1907 yılındaki önerisiyle beraber, daha uzun sürecek olan gündüz saatleri sayesinde çeşitli boş zaman etkinliklerine zaman kalacak olması tartışılmaya başlandı Özellikle yüksek enlemlerde yer alan yerlerde yazları gerçekleşen gündönümlerine yakın günlerin uzun gündüz saatleri içeriyor olması, bu bölgelerdeki gündüz vaktinin daha verimli bir şekilde kullanılacağı ve sabahın erken saatlerinin boşa harcanmayacak olması anlamına geliyordu YSU, kışın herhangi bir geniş çaplı getiriye sahip değildir Bunun nedeni, kış sabahlarının karanlık oluşu, dolayısıyla çalışanların güneşli havada yapılabilecek boş zaman etkinliklerinin olmaması veya çocukların erken saatlerde kalkıp karanlıkta okula gitmek zorunda kalmasıdır
Günün planlanması hakkında genel görüş, YSU'nun birçok getiriye sahip olduğudur Örneğin, belli bir amaca yönelik olarak insanları erken kalkmaya itmesi, bu uygulamadan kişisel olarak hoşlanmayan kişiler için bile olumlu bir yandır Düzenlemenin avantajları öyle büyüktür ki, bir çok insan çalışma programını televizyon yayınları ve günışığına göre ayarlayıp değiştirerek, YSU'nun kullanılmakta olup olmadığını göz ardı eder
Enerji kullanımı
YSU sayesinde gerçekleşen enerji tasarrufunda en büyük pay konut aydınlatmasında görülür Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada'nın toplam elektrik kullanımının yaklaşık %3,5'i aydınlatmaya ayrılır Sayısal olarak gündoğumunu ve günbatımını geciktirmek, akşamları yapay ışıklandırmaya ayrılan enerjiyi azaltmaktadır Franklin'in 1784'te belirttiği üzere, akşam saatlerindeki kısıntı, gündüz saatlerindeki artmanın önüne geçtiğinde aydınlatma giderleri azalmaktadır YSU'nın ilk amaçlarından biri akşam kullanılan bu aydınlatma harcamalarını kısarak enerjinin çöpe gitmesini önlemekti Her ne kadar enerji tasarrufu önemli bir amaç olarak kalsa da, enerji kullanım seyirleri o günlerden bugüne değişme gösterdi Öyle ki son çalışmalara bakıldığında sınırlı ve çelişkili enerji kullanım verileriyle karşılaşılmaktadır Elektrik kullanımı coğrafî şartlar, iklim ve ekonomik koşullara göre değişiklik gösterir Bu da uygulama hakkında yapılacak olan tek bir çalışmayı genellemede en büyük engellerden biridir
* Amerika Birleşik Devletleri Ulaştırma Bakanlığı'nın (DOT) 1975'te yaptığı bir çalışmada, YSU'nun Nisan-Mayıs dönemlerinde ülkenin elektrik kullanımını %1 oranında azalttığını ortaya koydu ancak Ulusal Standartlar Bürosu (NBS), 1976 yılında çalışmayı tekrar inceleyerek herhangi bir tasarrufun söz konusu olmadığı sonucuna vardı
* 2000 yılında Avustralya'nın bazı bölümleri kış sonunda YSU'ya geçtiğinde o seneki elektrik tüketimi azalmadı, aksine sabahları zirveye ulaşan tüketim nedeniyle tüketim arttı [41]
* 2006-07 dönemindeki yaz sırasında Batı Avustralya'da YSU, sıcak günlerde elektrik tüketimini arttırırken, serin günlerde azalttı Hatta tüm mevsim boyunca tüketim %0,6 oranında arttı
* Her ne kadar 2007 yılında yapılan bir çalışma sonunda yürütülen tahminler, Japonya'nın YSU'ya geçişiyle beraber evsel elektrik tüketiminin azalacağını iddia etmiş olsa da, 2007'de yapılan bir simülasyona bakıldığında YSU ile beraber Osaka'daki evsel tüketimde aydınlatma giderlerinin %0,02 azalmasına rağmen, soğutma giderlerinin %0,15 artmasıyla beraber bu sayının toplamda %0,13 oranında yükselmeye neden olacağı belirtildi Her iki çalışmada da evsel olmayan enerji tüketimi konusunda bir çalışma yapılmamıştır Zaten YSU'nun etkileri genel olarak konutlardaki enerji tüketimi üzerinde görülmektedir
* 2007 yılında yapılan bir çalışmada Kaliforniya'da başlayan yaz saati uygulamasının eyaletteki elektrik tüketiminde herhangi bir değişmeye neden olmadığı belirtildi
* 2007 yılında yapılan bir çalışmaya göre Büyük Britanya'da kışın uygulanan YSU'nun %2'lik bir enerji tüketim artışının önüne geçeceği tahmin edildi
* 2008 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nin Indiana eyaletinde yapılan bir çalışmada, 2006 yılında YSU'yu benimseyen bu eyaletteki yıllık fatura verileri incelendi ve buradaki enerji tüketiminin azalmak yerine, fazladan açılan klimalar yüzünden %1 ilâ %4 arasında bir arttığı ortaya kondu
* Amerika Birleşik Devletleri Enerji Bakanlığı, (DOE) 2008'de hazırladığı bir raporda, 2007'de ülkedeki bazı eyaletlerin YSU'ya geçişiyle beraber yıl içinde toplam %0,5'lik bir enerji tasarrufunun ortaya çıktığı belirlendi
Bunların dışında kimi çalışmalar YSU'nun motor yakıt tüketimini arttırdığını göstermektedir Yine de 2008 yılında DOE tarafından hazırlanan raporda, 2007'deki YSU'ya geçiş sürecinde kayda değer bir benzin fiyat artışının bulunmadığı ifadesi yer almaktadır
Ekonomik etkiler
Perakendeciler, spor eşyası üreticileri ve öğle saatlerinin artışından olumlu etkilenen diğer iş alanları, YSU'dan olumlu etkilenmektedir Bunun başlıca nedeni, uygulamanın getirisi olan uzun öğle saatlerinin müşterileri marketlere giderek alışveriş yapıp çeşitli spor etkinliklerine katılmaya itmesi olarak açıklanmaktadır 1984 yılında Fortune dergisinin tahminlerine göre, yedi hafta süren bir YSU sayesinde 7-Eleven şirketinin gelirlerini $30 milyon arttığı belirlenirken, Ulusal Golf Vakfı'nın hesaplarına göre, YSU'nun uygulandığı dönemlerde golf sanayisinin gelirlerinin $200 milyondan $300 milyona yükseldiği belirlendi [50] 1999 yılında yapılan bir çalışmaya göre YSU, Avrupa Birliği'ndeki boş zaman etkinlikleri sanayisini %3 oranında büyütmektedir [8] Tüm bunların tersine uygulama, çiftçileri ve işi güneşe bağlı olan birçok işçiyi olumsuz olarak etkilemektedir Örneğin, tahıl hasatının en iyi yapıldığı süre zarfı, çiy tanelerinin buharlaştığı saatlerdir Tarım işçileri yaz aylarında tarlalara daha erken gelip buradan erken ayrıldığında iş gücünün verimi azalmaktadır YSU ayrıca kitle iletişim araçlarının reytinglerini de azaltmaktadır Bunun yanında arabalı tiyatrolarla beraber tiyatroların da gelirlerini düşürmektedir
Saatleri değiştirmek ve YSU'yu uygulamaya koymak doğrudan bir ekonomik harcamaya neden olur Bu harcamalardan bazıları görüşme ve toplantılarının kontrolünü sağlamak, bilgisayar uygulamaları gibi harcamalardır Örneğin, 2007 yılında Kuzey Amerika'da başlatılan uygulama yüzünden $500 milyon ile $1 milyar arasında değişen ayrıca bir harcama yapıldı Her ne kadar saat değişikliğinin azalan ekonomik verimle bağlantılı olup olmadığı tartışılsa da, 2000 yılında YSU'ya geçişle beraber ABD borsaları bir gün içinde $31 milyarlık düşüş yaşadı Yine de bu hesaplamalar çeşitli yöntemlere göre farklılıklar gösterebilmektedir Bu nedenle sonuçlar tartışmalıdır
|